16.04.2010
Dan Konferans de Pres LALIT ki ti fer GRNW Mardi apremidi le 13 Avril, Ram Seegobin ti pran laparol divan enn parter zurnalist lapres ekrit, radyo, MBC TV.
Nu ena plezir reprodir li an antye.
Mo pu kumanse par get bildep ver sa eleksyon la. Bildep la ti enpe bann feyton ladan. Enn premye feyton ti otur traktasyon ant MMM ek PT. Vreman li ti derule kuma enn feyton, semenn apre semenn. Lerla kan sa feyton la ariv so fen, nu finn gayn feyton Sithanen. Li, li pankor ariv so denuman, nu ankor pe atann.
Seki mo propoz pu fer se pu get sa 2 lalyans ki anprezans dan sa eleksyon la: Enn ladan pu vinn Guvernman, enn pu vinn Lopozisyon, ziska ler, nu pa kone lekel lekel.
Alor, kuma mo finn mansyone dan Lalyans pu Lavenir deza ena problem Sithanen. E dan sa mem Lalyans la, kuma nu abitye ar Parti Travayis, so lalis pu finalize byen tar, sirman Vandredi swar. U pu tann manifesetayon divan biro Parti Travayis, ziska Vandredi. Nu abitye ar sa. Kan nu dir enn Lalyans ladan pu vinn Lopozisyon, enn Guvernman, la, mo poz enn kestyon: Lopozisyon Parlmanter, dan sa dernye 5 an, ki rol li finn ena? Eski nu finn ena enn Lopozisyon Parlmanter, ubyen enn Lopozisyon Parlmanter zis pu laform? Li evidan ki kan nu get bann traktasyon ki finn ena, ki li Travayis, ki li MMM, zot ena mem politik. Mem politik ekonomik ek sosyal. Sa li kler parski zot ti an negosyasyon ziska fek la. Enn fason explik sa, se dan dernye Parlman, finn ena enn Lopozisyon ki ti lwayal, ek enn lot ki ti pe sey vinn lwayal ek pa finn reysi.
Dabor, anu get "Lalyans MMM". Kifer mo apel li "Lalyans MMM" kanmem ki nom zot donn li? Li pu enn Lalyans avek so kuler mov. Li pu enn Lalyans ek sinbol leker. Alor, mem onivo sinbolik, li ase difisil truv li kuma enn Lalyans. E kan get onivo politik sann ku la, MMM ena 2 partner, li ena Union National ek MMSD. Sa 2 partner la, zot reprezant zis enn ti regrupman dimunn otur 2 sipoze lider, Ashock Jugnauth ek Eric Guimbeau. Zot pa vremem bann parti ek striktir ek inplantasyon dan pei. Zot 2 partner enpe sinbolik pu MMM. Kan get lalist kandida, ek dayer sa Lalyans MMM la finn fini plizumwen finaliz so lalist kandida, li vre ki ena plis ki lamwatye nuvo kandida. Bann kandida ki zame pa finn brig sifraz avan. Me malgre lefet ki finn ena buku nuvo, kan ekut konteni diskur Lalyans MMM, nu pa truv vremem okenn diferans par rapor a seki MMM ti ete dan dernye Parlman. Dayer, sa Lalyans la pankor prezant so Program. Me, sirtu nu kone ki MMM pena enn program ekonomik ubyen sosyal alternativ, diferan depi Lalyans Sosyal. Ziska ler MMM inn nek prezant nu enn seri bann "valeurs" byen vag-vag, me pa enn program politik ki demark li depi lot Lalyans.
Dayer, kan nu finn get demaraz sa Lalyans MMM, kan nu lir zot bandrol, nu truve ki zot pe baz zot kanpayn lor "Subutex", pa buku plis. Zot pe baz zot kanpayn lor Subutex, zot pe baz zot kanpayn lor manyer ki Navin Ramgoolam finn tret Sithanen, ondire zot problem sa. Alor fransman sa Lalyans otur MMM li pa merit konfyans lamas dimunn.
E kan nu pu get lot lalyans, Lalyans pu Lavenir, nu truve ki zot merit konfyans dimunn pa plis ni mwens. Nu met zot lor enn pyed egalite anterm zot bankrut anterm lide.
Lalyans pu Lavenir li finn forme apartir enn rol anti-konstitisyonel ki Prezidan Repiblik finn enan. Nu finn enn de bann premye parti pu denons sa. Nu ti ekrir enn let a Komisyon Elektoral, ek apre sa, Prezidan inn vinn riposte. So repost se "Be, dimunn dir seki zot ule, e mwa mo fer seki mo ule". Sa Prezidan Repiblik ki nu ena pu lemoman. Apre ki nu finn proteste piblikman, nu truve sannku la ki Soodhun inn vinn konfirm sa rol anti-konstitisyonel ki Jugnauth finn enan.
Anfet, dan kumansman zot inn sey prezant nu sa Lalyans la kuma enn lalyans "ble-blan-ruz". E zot pe kontinye dayer, kan u get bandrol. Zot bann bandrol, kan u get sa u gayn enpe enn sok, u krwar ena enn nuvo muvman retrosesyonist, pe rod fer Moris re-vinn enn koloni Franse, me sa li zis linpresyon bandrol!. Ena tuzur bandrol ble-blan-ruz, me zot finn sanz nom. Zot inn fer li vinn "Lalyans pu Lavenir". Me, sa sanzman nom li pa etonn nu, parski kan u get sa premye Lalyans ble-blan-ruz an 1983 ek an 1987, dan listwar Moris indepandan, zame finn ena bann lalyans osi instab, osi represif, ek osi anti-demokratik ki Lalyans ble-blan-ruz. An 1983 ek 1987, kan 2 fwa zot vinn opuvwar, ena demisyon Minis par plot. Par exanp, an 1983, Lalyans ble-blan-ruz vinn opuvwar, Parti Travayis ki ti sa "ruz" dan ble-blan-ruz la, li gayn fu deor depi Lalyans la. Boolell met deor dan Guvernman Jugnauth. Premye Lalyans la pa reysi fini so manda. Li bizin disud apre 4 an. Gayn enn nuvo ble-blan-ruz apartir 1987. Sannfwa la, apre enn an ble-blan-ruz, "ble" ki dan problem. Aneerood Jugnauth sey amenn Gaetan Duval divan Lasiz. Divan Lasiz. Sa, seki Lalyans ble-blan-ruz ti ete. Me, kan u vinn fer nuvo lalyans ek u sey apel li ble-blan-ruz, li enpe enn erer politik. Li enn gran erer politik, anfet. Alor zot inn sanz li, fer li vinn Lalyans pu Lavenir. Me, buku dimunn pu rapel represyon kont sindika ki ti ena kan ti ena sa Lalyans Ble-Blan-Ruz. Buku dimunn pu rapel represyon kont lapres ki ti ena sa lepok la, kot ti ena zurnalist, redakter an sef, ti bizin al asiz lor koltar divan Parlman. Ti ena bann mezir anti-demokratik ki Aneerood Jugnauth ti sey inpoze pu sey anpes parti politik prezant kandida, fer ogmant kosyon vinn enn sif imans. Ti ena tu sa.
Lerla kan nu get bilan ekonomik ek sosyal sa Guvernman Lalyans Sosyal ki fek fini so 4 an edmi, zot bat lestoma buku lor zot bilan ekonomik. OK, anu get sa bilan ekonomik la.
Nu finn gayn enn politik ekonomik ki finn fer klas travayer sarye tu fardo pu sa seri kriz ki finn enan. Kriz sistemik dan lindistri sikriyer ek dan textil, kriz lenerzi, kriz alimanter, e lerla debus lor kriz finansye ek resesyon. Se prinsipalman, klas travayer ek dimunn mizer ki inn bizin sarye fardo tu sa bann kriz la. Sa, se politik ekonomik Guvernman Lalyans Sosyal. Enn politik ki finn inpoz enn depresyasyon 27%. Enn depresyasyon rupi 27% dan enn an. Ek sa finn rann tu dimunn, travayer, pansyoner, somer byen byen mizer. Par kont, sa depresyasyon 27% finn fer grup lotelye duble zot profi. Depi enn lane ziska enn lot. Bann sif profi ki gran lantrepriz dan zonn frans dan turis sirtu, ti pe prezante, ti absoliman mirobolan. Duble zot profi. Lalyans Sosyal finn ena enn politik ekonomik ki finn viz pu fer fas a sa bann kriz la par destriksyon anplwa. Zot finn fer li atraver VRS, Blue Print, dan Lindistri Sikriyer, kot inn sorti depi 50,000 anplwaye dan lindistri sikriyer inn vinn ziska 5,000. Sorti 50,000 vinn 5,000!. Li ti enn Guvernman Lalyans Sosyal ki finn pas 2 lalwa ki finn vinn anviger lane dernyer, Employment Rights Act ek Employment Relations Act, ki viz pu afebli klas travayer ek sindika par rapor a patrona. Suvan zot bat lestoma lor zafer FDI (setadir investisman etranze), me sa li prinsipalman IRS, Integrated Resorts Schemes, ki ekivo a enn bradri later Moris, li ekivo a enn destriksyon later agrikol, li ekivo a rann akse a laplaz buku pli difisil pu dimunn ordiner. Lalyans Sosyal ti promet enn reform elektoral. Ti'nn mem anons bann "Tab Rond". Mo rapel, Premye Minis ti mem telefonn isi, pu dir nu wi, nu pu invite pu partisipe dan Tab Rond otur Reform Elektoral. Ti deza ena Rapor Sachs avan, lor kestyon reform elektoral. Sa Tab Rond la finn disparet. Ek sann la li grav, parski se dan kad enn reform elektoral ki ti kapav inn eliminn sistem best loser kominal, ki zordi reprezant espes enn lagangrenn dan nu sistem demokratik. Nu pa finn ena sa reform elektoral la. Pa mem inn demar li.
E lerla, fas a kriz sosyal, enn kriz sosyal ki dekul depi bann kriz onivo lekonomi, kriz onivo lanplwa, fas a kriz sosyal, ki Lalyans Sosyal, ek Navin Ramgoolam sirtu, vinn propoze? Lapenn kapital. Sa vedir nu ena problem sosyal, li dekul depi lamizer, li dekul depi somaz, li dekul depi enn seri problem ekonomik, so solisyon se kas liku. E ladan, li rezwenn par Pravind Jugnauth ek so MSM dan nuvo Lalyans. Enn lot kaser liku ankor. Alor, li grav.
Alor, ala manyer nu get sa 2 lalyans la. Dimunn pu gayn buku difikilte pu swazir ant sa 2 lalyans la. Me, anmemtan, nu kone ki sistem elektoral, kuma li ete zordi, li ankuraz sa bi-polarizasyon ant 2 blok.
Li ankuraz enn bi-polarizasyon elektoral atraver enn sistem koripsyon. Sa vedir sa 2 gran blok ki pe aspir pu vinn Guvernman, zot ralye dimunn, zot ralye bann serif dan landrwa, lor baz promes pu travay, promes pu permi, tu kalite promes. Enn form koripsyon. Alor, ena sa polarizasyon la. Nu tann dimunn lor radyo tusala, pe dir "Nu espere nu gayn enn Minis dan nu sirkonskripsyon, lerla nu kapav dan byen". Me, sa osi li enn form koripsyon, sa. Nu vot pu 3 depite.
Me, ena osi enn 2yem form polarizasyon ki trakas nu buku. Se polarizasyon kominal. Ek la, ena bann problem obzektiv kuma konstitisyon sa 2 lalyans la, ki prepar teren pu bann insandyer. Nu ena rol bann sosyete kominalo-relizyez, nu pe truv sa deplizanpli. Nu finn truv intervansyon Gregoire, depi dernye 2-3 zur kan li return Moris, zot bann intervansyon ki pe pus dan direksyon sa polarizasyon la, e li byen danzere. Nu ena rol lorganizasyon kuma Sanatan Dharma Temple Federation, setadir Dulthamun, pa Federasyon la limem. Li, li fini anonse li pe al fer kanpayn dan Nimero 5 ek 6 antan ki Prezidan enn sosyete kominalo-relizyez, li pe fer kanpayn dan 5 ek 6 anfaver enn Lalyans. Me, sirtu, nu ena bann institisyon kuma VoH, Voice of Hindu, ki finn ankuraze par e Berenger e Navin Ramgoolam, pu vinn seki zot finn devini. Setadir, enn mons. Zot byen danzere. Dayer yer dan Flak kumans truv li. U ena enn lorganizasyon Voice of Hindu ki, dayer, anrezistre kuma enn parti politik kot Komiser Elektoral, li finn vinn anonse ki li ena bann lekip "stand-by", sa vedir enn espes milis. Enn milis ki pu intervenir. E yer nu finn truv enn apersi de so kalite intervansyon. Nu ena osi lerla rol bann konpayni ek bann lekip bounsez. Sa dan Moris zordi ena buku. Ek mo sir zot pu an-aksyon dan sa kanpayn la. Tu dimunn inn get foto Flak yer. Ena enn laful dimunn ape-pre 5 pye 6, 5 pye 7 kumsa, lerla ena enn 7-8 latet ek zepol ki depase. Ordinerman, kuma mwa, zot pena seve. Me, kan pu ena sa kalite intervansyon par bann lekip bounsez, tu bann danze vinn terib.
Alor, nu per sa.
E kuma kamarad Rajni finn dir [Rajni Lallah ti pe prezide], nu pa pe aliyn kandida, akoz sa 2 kalite polarizasyon la. Nu pa pe aliyn kandida akoz anzeneral, ena enn tandans pu marzinaliz tu lafors politik ki pa truv dan sa 2 blok la. Ena enn tandans pu pran tu bann seki zot apel "ti-parti", met ansam dan enn sel panye san gete eski ena enn parti kuma LALIT, ki existe depi 1982, ki ena enn Program byen kler, byen defini. Met nu dan mem panye ki Parti Malen, sipa Parti Bet, met dan mem panye. Nu truv sa kont-prodiktiv pu devlopman nu parti.
Pu sa rezon la, nu finn pran sa desizyon la, nu pa pe aliyn kandida; me nu pe ek pu partisip dan sa kanpayn la. E nu partisipasyon dan sa kanpyan la viz pu batir enn lopozisyon extra-parlmanter. Zordi zur tu dimunn sirtu klas travayer, realize ki Lopozisyon nepli fer dan Parlman. Alor, initil nu kontiyne sa ilizyon ki ena enn lopozisyon dan Parlman. Alor, nu pu fer kanpayn lor nesesite batir sa lopozisyon andeor Parlman, e nu pu fer li lor baz enn program. Lopozisyon lor baz enn program ki pu amenn nu pli divan, plito ki bann espes rezistans enpe izole, enpe isi-laba, bann ti-revolt, san okenn lyen, pa liye par enn program. Nu krwar ki lopozisyon extra-Parlmanter bizin lor baz enn program, e se sa program la ki nu pe prezante zordi.
Ala manyer nu truv lanze la.