Lagrev Ut 79 Rakonte par Lindsey Collen, manb LALIT
03.09.2009
Nu pe pibliye nots ki Lindsey Collen, manb ladireksyon LALIT, ti servi kuma baz pu so diskur zur komemorasyon gran muvman lagrev Ut 79, komemorasyon ki ti fer pandan enn zurne temwayaz ek analiz dimans le 23 Ut Gran Rivyer, Port Louis.
Moman pli for dan listwar lalit deklas: Lagrev Ut 79
Dan lavi, dan listwar imen, ena zafer ki, ansam, nu kapav sanze par nu aksyon. Ek dan lavi, dan listwar, ena serten moman kan li posib fer sa. Ena moman, par kont, kan li pa posib, kan li mem inposib.
Nu bi politik dan LALIT, se pu kone ki nu kapav sanze, ansam, par nu aksyon, e pu prepare pu moman kan li vinn propis, setadir kan sirkonstans andeor nu kontrol permet posibilite sanzman ki nu pe vize. Samem ki, dan enn serten sans, santral dan tu filozofi inportan: apel sa emerzans, e li ule dir, kan kiksoz nuvo pe ne, pe emerze. E etan naryen pa vinn depi naryen, ni naryen pa disparet dan naryen, e etan done ki nu liniver, e nu sosyete, tulde, tultan an sanzman, an muvman konstan, bi politik enn parti revolisyoner kuma LALIT, se pu konpran zafer ki pe pase (par so listwar, so muvman dan leprezan, e so prozeksyon fitir), setadir tandans dan realite obzektiv, e pu estim ase byen, par enn lakor komen, komye e a ki moman, nu kapav azir pu amors enn sanzman dan sa traze ki pe ale-la ki pu avans nu program ki nu finn tom dakor. Setadir, nu azut enn kontribisyon sibzektiv, dan sa muvman obzektiv ki pe ale-mem, pe emerze mem. Samem Marxism.
Me, sa analiz realite otur de nu, li fye lor konpreansyon tu kalite zafer. Li fye lor enn konpreansyon sanzman konstan mem lant anterm zeolozi (mem ros li pa kit stati eternel, me li kiksoz ki ti kree dan enn moman dan listwar zeolozik e lerla finn e pe kontinye e pu kontinye sanze avek letan); li depann lor konpreansyon stil refleksyon Darwin lor lavi byolozik (spiysyiz pa res fix kuma kit bondye finn kree li) ki tultan pe sanze, parfwa tipti sanzman parfwa gran. Li depann lor absorb seki bon dan lepok Ennlaytennmennt, kot rasyonalite pran ledevan lor sipertisyon ek larelizyon zeneralize. Li depann lor filozofi bann gran syantist lepok klasik kuma Epicurus ek Lucretius, ki ti fini konpran buku dan lanatir dan enn fason dyalektik, setadir kot sak zafer pe tultan afekte lezot e pe afekte par lezot. Li depann lor absorbsyon filozofi meynstriym Oryantal, ki deza truv tu kuma enn tu, e kuma enn tu ki eternelman an sanzman.
Me, zis Marx ki finn liye sa bann lide-la, lide syantifik, reyel, materyel (dan sans fer ar matyer fizik), obzektiv, rasyonel byen-mem avek sanzman politik . Samem ena enn arsenal akademik, enn arsenal zurnalist ki gayn rupi le mo, enn arsenal ideolog burzwa, enn arsenal think-tennk, ki seye-mem kontre so filozofi. Parski Marx finn anseyn nu, ant ot, vey pu sa bann moman la, sa bann moman kot sanzman vinn posib, e kot realite kapav mem, avek nu led, gayn enn serten inevitabilite ver enn sanzman dan faver lamas dimunn ordiner.
Muvman Degrev Ut '79 ti enn sa bann moman la.
Ti preske ena enn sanzman revolisyoner, emerzans kiksoz tutafe nuvo, e mem kan pa finn reysi fer sa, sa sanzman ki ti ena dan balans defors ant diferan partisipan dan sa konfli-la, finn kree trwa semenn pandan lekel ti ena kiksoz diferan deza. E sa diferans-la finn ede pu gard enn serten lord dan lavi pu lamas dimunn Moris ziska ler, setadir 30 an plitar. Zis asterla, apre 30 an, sistem kapitalist Moris pe eklat sosyete an mil morso, pe rant dan miltip kriz, lokal ek inporte: dimunn ordiner pe parti bonaveni, andan dan lafami enn pe tuy lot, dan travay pena okenn sekirite, laplipar fami nepli kapav su-diviz but later kot zot reste, listeri pe vinn frekan, dezespwar dan politik tradisyonel finn deborde, dimunn pe repliye lor relizyon ek siperstisyon ek kominalism, individi finn perdi reper, e sosyete an antye pe balot depi enn kriz ziska enn lot. E li pu anpire. E nu pu bizin aprann depi lepase, pu ki nu gete ki exakteman nu kapav prepare pu sanze ladan, e prepare pu moman pli propis pu sanzman-la vinn enn realite. Ala kifer nu pe get lepase. Ala kifer nu pe get li andetay.
Dan lagrev Ut '79, ti ena 2 gran, gran lafors, ranze enn kont lot: klas travayer kont klas kapitalist.
Li ti'nn gradyelman devlope, sa realite la. Depi 1970 ziska 1979 finn ena tipti batay sektoryel, partu kote. Enn grup travayer kont enn sef, isi. Enn lizinn gayn konfli, laba. Me, ariv Ut 79, li ti'nn vinn enn duel. Enn klas kont enn lot klas.
E mo pu rakont bann zistwar vre depi muvman degrev Ut '79 pu explik form konkre ki sa 2 lafors ti pran, kan enn finn rant dan komba mortel kont lot. Me, avan nu vinn lor zistwar, ki ete sa 2 lafors-la? De ki zot konpoze?
Klas travayer ranze ansam kuma enn klas
Kote travayer, ti ena enn artikilasyon extra-ordiner ant 3 lafors:
1 Lafors politik, setadir grup Lalit de Klas, ki ti enn lel, enn tandans, for dan MMM, ki li, MMM, asontur, li ti enn muvman larz, ki ti petet an deklin depi so bann lane '70-'71, e dan tan normal ti su kontrol enn lel reaksyoner dirize par politisyen kuma Jean Claude de L'Estrac, Aneerood Jugnauth. Lalit de Klas ki li ti ete? (Samem ki pu vinn parti LALIT plitar.) Li ti enn piblikasyon politik mansyel (enn tribinn lib degos, nu ti apel li) ki enn grup 12 dimunn ti lanse an 1976, parmi ti ena Ram Seegobin, Jean-Claude Bibi, ek mo-mem, e ki ariv 1979 ti ena enn 50-enn distribiter, ki ti pe elir enn Komite Redaksyon. Lor plizir lane, piblikasyon-la ti devlop enn program, kot ti kritik ladireksyon MMM depi lagos (laplipar dant nu ti dan MMM). Sa grup Lalit de Klas-la ti fini reflesi depi 1976 e, avek sak nuvo semenn ki pase, ti truve ki li dan lakanpayn otur laburer ek artizan ki sanzman pu sorti. Lalit de Klas ti fer kuma bann kaser ros fer, kan zot reflesi buku avan zot deside kot-sa pu donn premye kut lamas. Alor Lalit de Klas ti fer buku travay pu ranforsi Sugar Industry Labourers' Union (SILU) ek Union of Artisans of the Sugar Industry (UASI), pandan dezane, avan ki sa 2 sindika la rant an grev. Kan zot rant angrev ti finalman avek lapwi OUA, e avek lapwi travayer dan tu sekter dan sekter kann ek disik, (me san ladireksyon zot sindika). E pandan enn an avan lagrev, ti ena buku lider sindika alabaz dan tu sekter travay ki ti anfet vinn distribiter Lalit de Klas (laburer, artizan, doker, transpor, bwason gazez, profeser, infermye, konstriksyon dan CHA, tu). E sa amenn nu a 2yem but dan sa 3 lafors kote travayer:
2 Lafors lavangard klas travayer, ki ti pe forme depi 10 an dan enn seri batay, e ki pandan 3 an finn devlop lyen organik ar Lalit de Klas, e ki pandan lagrev finn akseler so devlopman. Sa konsep "lavangard" vedir bann travayer ki par kus, separ zot depi sa pasivite ki oblize karakteriz klas travayer laplipar ditan (parski nu oblize vann nu lafors travay, kontan-pa-kontan, e sa rann nu relativman kurbe), e sa bann kus-la sap depi lanpriz ideolozi burzwa ek azir kuma enn kurwa ant enn lidership politik, ek enn lamas travayer. Pandan dernye 3 an avan lagrev, atraver travay Lalit de Klas (distribisyon kopi Award an Kreol, reynion, miting) lavangard finn gayn enn gran linfliyans dan lamas travayer an zeneral. E sa asontur, amenn nu a 3yem but sa sa 3 lafors kote travayer:
3 Klas travayer antan ki klas an antye,setadir san get sekter, san get kot afilye, san get si dan sindika, san get bor politik, bref, enn lamas travayer.
Zur lagrev kumanse, moman ki travayer aret travay, li vinn enn klas. Li enn drol zafer, me li vre.
Travayer santi so lafors la. La la. Dan leprezan. Dan letan aktyel. La, li kone ki se li, limem ki prodir. Li, limem, ki for. Alor, u gayn enn transformasyon ideolozik anplas-anplas. Parski kan travayer liye so desten avek desten so kamarad travayer, li nepli truv li dan enn relasyon privilezye avek enn patron (nepli truve ki patron finn "donn" li enn plas travay, "donn" li enn lapey, suvan "donn" li enn lakaz), me dan enn relasyon dexplwatasyon kolektiv. Kumsa, li plito truv li an konfli ar patron, sann ku la. Li truv li dan enn relasyon privilezye avek so kamarad travayer. Kumsa ki u gayn enn lamur intans ant tu dimunn dan enn gran muvman degrev kuma Ut 79. Kumsa u travers enn lexperyans ki zame u pa bliye. Pli gran loner ki u kapav gayne dan lavi, se pu gayn loner partisip dan enn muvman degrev, e nu finn gayn loner partisip dan enn ki finn dire, finn ale lor pre 3 semenn. Li enn lexperyans inubliyab. Li telman ris. Kan nu zwenn enn kamarad ki ti dan lagrev ansam, nu santi enn zafer pros, enn partaz intim extra-ordiner. Ziska ler. E kan nu rakonte, nu kapav gayn larm dan nu lizye. Sa bann larm-la, zot pa larm lasagren, me larm pu seki nu finn perdi, larm pu seki nu finn truve, seki nu kone, posib pandan sa 3 semenn-la. Dan sa moman-la, li ti deza enn revolisyon. Zis, li pa ti konkretize apre. Sa lyen pros li sirtu mo krwar ant lidership politik alabaz, ek lavangard klas travayer alabaz.
Pu explik sa lyen ant lidership politik Lalit de Klas, lavangard travayer, ek lamas travayer, mo pu rakont listwar bilten degrev. La, u pu truv zot kole lor pano par deryer dan lasal. Zot ti sorti tulezur. 10,000 kopi par zur. Parfwa plis. Dan premye semenn kan zis tablisman angrev, ti ena reynion delege dan Port Louis depi sak tablisman, 3-4 laburer, 3-4 artizan e sa reynion-la ti tanto tule zur. Tu sa bann delege vini depi diferan tablisman, vinn dir ki konsiyn ki zot pe amene depi zot Komite de Grev dan zot tablisman. Ki finn arive zordi dan lagrev? Ki pu bizin fer, dapre u tablisman, dime? Kontiyn lagrev? Lerla pu ena rapor enn-par-enn, e konsiyn. "Kot nu," enn travayer Linyon Dikre pu dir, "Lagrev ti preske 100% (zis enn-de madam ti trike, al travay avan fer kler!). Dime, nu pu okip zot. Nu pare pu tini."
Asterla, kan li pe koze, mwa ek enn-de kamarad, pu Lalit de Klas pe deza tipe lor stennsil par deryer Lasanble Delege ki pe fer GWF, Lari Moka. Me, nu, bann Lalit de Klas, nu deza konn tu sa bann delege-la. Kan delege Mount pe koze, nu kone li delege Mount, e nu kone li apel Suresh Jahal, e nu kone li enn laburer. Kan delege Medine pe koze, nu kone Antoine Savreemootoo enn artizan, Medine. (E natirelman, nu ti konn buku bann NIU, ki ti apel SSS sa lepok-la, alor nu fer tir zot dan Lasanble avan kumanse.) Kan enn delege pe kumans koze, nu pe fini resanti ki pu so konsiyn par natir so rapor-mem. Nu ena sa lexperyans-la. Kan tu rapor fini fer, preske anmemtan nu fini tip enn kote trak. Sa stennsil-la pe disparet, ondire par mazik, e pe al fer kopi, sanki NIU swiv, sanki zame zot pa finn kone kot ti pe inprime. Kamarad kot ti pe inprim sa kot li, li prezan zordi.
Lerla, kumans tip lot kote trak osito ki deba kumanse pu met ansam tu bann rapor, rapor lezot sindika osi (eski zot pe tini ferm avek zot langazman pu rant dan lagrev dan enn semenn?). E avan desizyon final konpletman pran, me nu fini devine ki li pu ete avek enn presizyon, nu fini tir stennsil dan masinn, fer li "disparet". E dan 30 minit, premye 300 trak vini, rekto verso, e delege ki ena lwen pu ale, zot pran zot trak zot degaze ale. Alemem, ziska tu dimunn ena so trak.
E kot u pase aswar, kan al fer reynion ziska minnwi, truv grup-grup travayer anba tib, pe lir sak mo sa bilten degrev-la. Otur bilten degrev, ki komite degrev kumans met dibut, kot travayer tu sekter, tu sindika, kumans aport zot kudme, dan sak tablisman. Militan politik finn prepar trak-la (par nu konpreansyon kimanyer enn lagrev kapav pu derule, kot li pe ale), lavangard travayer kapav defann trak-la ek tu desizyon ladan a 100%, e li ankre dan lamas travayer alor li al liye limem avek sa lamas travayer kat-kwen Moris, so pil trak dan lame.
E kont ki nu ti ete? Dan kan "kapitalist" ki ti ena?
Klas kapitalist ek leta burzwa dan so sans larz
Kote kapitalist, ti ena kapitalis an antye plis so Leta, ki nu pa apel "Leta Burzwa" pu naryen, plis bann renega isi-laba:
1 Klas kapitalist dan tu sekter inifye, antan ki klas, e dan so bann lorganizayson ek so bann klib;
2 Leta dan so sans formel, sirtu Kabine Minis, e lel represiv Leta kuma lapolis, NIU, Rayot, SMF, e tu so trale informater osi. Parlman, kanta li, pa ti pe mem zwenn.
3 Leta dan so sans larz: Setadir lapres dan so lansanb ti deryer klas kapitalist, MBC TV ti partikilyerman aktiv, ek larelizyon organize ti deryer klas kapitalist. Legliz Katolik ti fer lapres Dimans kont lagrev depi byen avan lagrev.
4 Bann renega ek lezot lafors opozan lagrev, setadir bann lafors dan ek otur muvman travayer me ki ti kont lagrev. Sa ti inklir ladireksyon serten federasyon (MLC), serten lel dan muvans MMM (L'Estrac, enn kote, serten seksyon GWF alepok kuma CEB Isoop Peerbux, lot kote, ek bann Sidist, enn trwazyem kote.)
Kan enn lagrev deklare, premye zafer ki arive, kuma mo finn dir, se travayer dekuver ki li for. Alor, li for. Mem-mem moman, patron kumans dekuver ki li feb. Me, li pa dekuver li enn sel ku. Li sey apiy enn ku lor so kolom. Zis lerla ki li al realize ki so kolom pa kapav al dan vilaz, ubyen dan fobur lavil, pandan enn tel muvman degrev. Travayer pu pus li. Alor, patron kumans santi li izoli. Me, li pa tro pran traka deswit. Li avoy mesaz kot enn-de so bann sardar pli mus. Me, bann-la pa pran kont. Zot pa kapav pran kont. Zot pa kapav ed patron akoz zot res dan vilaz/kartye. Alor, kolom initil akoz li pa dan vilaz/kartye, sardar initil akoz li dan vilaz/kartye. Alor, kumsa nu tann dir ena misye finn al lapes, pandan lagrev. Pu diminye zot traka.
Kumsa, ki dusman dusman ena enn sel gran klas (travayer) pe dibut ferm kont enn lot gran klas (patron). Enn gran anterm so nomb ek so desten, lot-la gran anterm so kapital ek so Leta represif ek so bann mus.
Zistwar vre lor piketing
An tuleka, kan lavangard klas travayer pe ekut rapor lor derulman lagrev lavey dan enn tablisman, zot realize ki li grav si ena febles kote travayer. Li grav si enn sofer apel Serz, par exanp, finn tir so Fergisonn, al rod pran fam laburer, sey tant zot pu al travay. Nu bizin mazine ki, parmi travayer, tu travayer, nu tu, dan lepok normal, ena tandans krwar ki nu ena enn relasyon spesyal ek Misye-la. Serz bizin tir sa Fergisonn-la, kifer? Akoz so relasyon ek Misye-la enpe pli espesyal. So relasyon ek Misye-la tini ferm mem dan lagrev. Alor, premye zur, Komite Degrev, Brans Medinn, avoy 2-3 zom ki res prekot li, al explik li, al koz ar li kot li aswar. Zot explik li danze so aksyon pu tu dimunn. Korek. Li dir li dakor. Me, landime, truv so 2 far pe vini dan nwar, depi lwen. Kisannla-sa? Serz. Kan diskit li dan Komite Degrev plitar, sann kut la dir, "Abe li pa finn konpran," e lor la, ena palaber gayn pye pu fann nuvel ki sanse ena fam laburer finn rant dan so Fergisonn pli divan (manti, me ala danze pu lagrev). Lor la, 3yem zur, li enn zur grav, dan enn lagrev dan Moris. Kas kontra, si absan 3 zur. Enn espes "zur sikolozikman inportan". 2-3 zom dir, "Abe, nu pu avoy li enn mesaz morso pli for." Aswar, zot al avoy enn-de ros lor so twa lavarang antol. Sa, petet li pu konpran. Landime granmatin, al veye. Truv 2 far pe vini dan nwar. Kisannla? Serz. Dan reynion, bizin gete ki pu fer ar li. Lerla, mwa, enntel, enntel fam, nu dir, pa bizin lezot dimunn deranze, nu pu dres li. 4-er dimaten, nu met linz epe pu rant dan enn lale kann, bot, kalson, zip lor la, gro sapo, nu amenn enn laserp, nu kup sakenn de-de long baton kann, lerla nu finn byen swazir enn serten lale-kann-la. Kan so far, sa 2 fame far-la, pu fer enn kontur lor gran sime, zot pu alim lemesan lale. Lerla, kan sa 2 far-la vini, nu kumans galupe, lame lipye partu dan ler, baton kann pe balanse, ver Serz so Fergisonn. Nu paret enn 20-30 madam. Lerla, landime nu tann dir, Serz inn leve, inn amenn so Fergisonn kot Garaz, inn explik so sef, "Dime mo pa pe vinn travay, mwa, enn grup madam inn galup deryer mwa." Li finn rann so Fergisonn a Misye-la.
Me, rezonnman deryer nu aksyon, li senp. Ariv enn moman, sa kalite problem sikolozik ki Serz ena avek so patron, so relasyon spesyal ki li krwar li ena, travayer pa kapav permet li deray muvman-la net. So aksyon, si li kontinye, li vinn enn danze, kuma enn espyon enn danze, kuma enn informater enn danze. Li pe met li dan lot kan. Li, Serz, ti sey met li dan kan Misye-la. Nu, nu finn reysi sap li depi sa fantezi totalman farfeli-la. Parski, so sityasyon ti pu byen difisil dan vilaz kot li reste, si nu pa ti sap li. E dayer, seki fer pitye dimunn kuma Serz, se zot premye travayer ki Misye-la pu al met deor. Mo finn truv sa arive, ek re-arive, ek re-arive ankor. Bann patron met zot mus deor avan. San okenn pitye.
Mo pu rakont 2-3 ti-zistwar pu montre rol Leta, ubyen petet 3-4 tipti zistwar, depandan letan. Enn pu lapolis, anfet SMF, enn pu Legliz, enn pu lagazet, enn pu MBC TV. Kurt-kurt.
Administrater Tablisman met SMF lor nu
Kan tu korek Medine pandan muvman lagrev, deleg mwa ek Ram, "Al okip Brittania, zot, lagrev riske pa tini laba." Alor, pran prete enn loto, enn Reno, so debreyaz dan ler kumsa, al zwenn enn grup travayer dan Sant Kominoter andan. "Trespas" sa, akoz nu bizin al dan enn dankan. Zoli reynion. Tu pe tini ferm net, me zot dir Ram ek mwa bizin zwenn Saydama, limem sindika Artisans and General Workers Union (AGWU), ki sel sindika artizan ki pa dan lagrev. Nu bizin konvenk li, zot dir. Me, li pa la. Vini granmatin, avan li al travay. Alor, nu al dormi aswar pre laba. Pena telefonn okenn sa bann vilaz-la, rapel. E natirelman pena portab.
Alor, boner granmatin, nu al Britannia, nu rant dan bann ti-sime, dan dankan. Ankor fer nwar. Nu park nu loto prete par la, lerla al zwenn Saydama, kot li. Enn bon dimunn, ase favorab a lagrev, me enn lider enn sindika ki pa dan lagrev. Sa li natirelman enn dilem. Avan nu reysi terminn nu ti-reynion, kikenn galupe, rantre, kriye, "Julienne finn truv zot! Li finn apel SMF, degaze, bizin fonn-la!"
Travayer pran nu, travers par lanturaz par deryer, trase isi laba, sot balisaz etc, ariv kot loto. Vit-vit, enn travayer rantre avek nu dan loto, pu montre nu enn sime bure, kote ansyen sime rel pase. Dan premye ti-lalimyer leved-soley, nu truv SMF pe rod nu. Relman, Misye Julienne, administrater Brittania, li kapav apel SMF, zot vini direk. Mus inform li. Li, li met SMF stennbay, li sinnyal zot, zot galup deryer nu ziska dan lakaz dimunn. Ala, Leta burzwa. (20-25 an plitar, Ram ek mwa to al aste sez plastik kot BUT, kot Kontinan, laba. Pe atann dan enn espes lasal datant, pu livrezon. Ena enn lot dimunn laba, pe atann so livrezon, li osi. Li pe get nu. Li pe get nu. Nu get li. Li dir, "Pa rekonet mwa. Mwa, Julienne, mo ti deza met SMF lor zot de!" Li finn kontan pu rakont sa, li finn enpe regrete, me ki pu fer?
Legliz fer lapres kont lagrev
Legliz, asterla. Ti ena Monper Ah Kong Bambous. Li fer lapres kont lagrev, avan mem le 7 Ut, zur lagrev kumanse. Me, depi sa zur la, pu enn 10-20 an, tu zom Bambous ti fer lagrev kont Legliz, sann kut la. Dimann nerport kisannla. Zis madam ti okip Legliz. Lerla zot finn transfer Monper Ah Kong. Dimann Ton Kade, li la.
Lapres sibir atak depi lamas
Kote lapres, kote Lagazet, enn zafer interesan arive. Kan Rayot ek SMF ti pe atak manifestan ki vinn montre sutyen pandan Lagrev Lafen dan Zarden Konpayni, e kan dimunn bure, an galopan, zot devir loto anba lao, enn deryer lot. Me, sirtu zot ti konsantre lor loto park prekot Le Mauricien ek L'Express. Ondire, mem sa bann dimunn ki vinn gete ki pe arive, kan zot gayn kut gaz, zot ti kone ki lagazet ti enn lennmi lagrev. Anfet, L'Express anplen lagrev zeneral, so pli gran tit par divan "La gale dan pomme de terre."
MBC sibir sabotaz
MBC TV, pandan lagrev zeneral, natirelman ti ena so rol. Minis Travay a lepok li finn servi medya kont travayer, kont lagrev. Li ti vinn menas travayer avek lisansiman, avek gard baton, avek prizon. Alor, Yousouf Mohammed kumans koze lor TV. Kumans menase. Lerla ep! Pa kone ki finn arive, me baw! So zimaz disparet. Lerla tann petar pe sone partu. Lerla, kan so zimaz revini, li fer enn drol erer, li dir: "Mersi, ek orevwar pu vot atansyon!"
E lor sa not imoristik, mo pu aret sa analiz, sa bann naratif-la, lamem.
Lindsey Collen
Drafte le 20 Ut 2009
