LALIT so Plan Dirzans pu Sekirite Alimanter
27.04.2008
Kifer bizin zwenn mobilizasyon LALIT pu enn Lekonomi Alternativ
LALIT so program pu diversifikasyon agrikol ti devlope sirtu fas-a kriz dan lindistri disik. Sa kriz la tuzur la. Me, zordi enan enn nuvo lirzans. Li finn vinn azute ar kriz sistemik. Dan lemond antye ena enn peniri manze.
Sa peniri manze li prinsipalman akoz dan buku pei, inklir Moris, pe servi later agrikol pu plantasyon pu bio-karbiran kuma etanol. Kriz la telman grav ki Jean Ziegler de Nasyon Zini finn dir ki sa li enn "krim kont limanite".
Dan LALIT, nu pe truv sityasyon alarman. Samem nu pe mobilize. Zwenn ansam ar nu. Pei apre pei pe blok exportasyon zot diri ek lafarinn. E dan Moris, asak fwa koz prodiksyon manze, politisyen pa-kone-kifer sanz size. Ena dir "Nu bizin al plante Madagascar, Mozanbik". Zot dir sa, mem kan zot byen kone pei apre pei pe blok exportasyon, alor Madagascar ek Mobzanbik pu fer parey, kan ena peniri. Lenn, Lasinn, Indonezi fini blok exportasyon. Ena lezot politisyen dir bizin servi OGM. Sa vedir azut enn lot frazilite dan prodiksyon alimanter. Tu sa bann koze "nerport" zot ena enn sel zafer an-komen. Zot fer krwar ki fode pa personn zame sufle enn mo pu dir tablisman ki li bizin plant manze lor enn parti so later. Sa li pu blasfem.
Me, dan LALIT, nu pa dakor pu truv Moris al ver lemet manze (kuma deza pe arive dan Lafrik, Karaib, Lazi) kan ena later ki kapav met su kiltivasyon prodwi alimanter.
Nu dir DAN BIDZE 2008-9, Minis Sithanen BIZIN
1. Tutswit met mezir pu sutenir planter ki plant manze ek elver. Li bizin fer mezir apropriye pu Lil Moris ek Lil Rodrig, tulede. Li bizin fer li avan dimunn kumans sufer peniri manze. Li bizin organiz semans dan gran kantite. Li bizin azir avan ki konesans lor plantasyon ek lelvaz kumans disparet. Ansam ek fermye Rodrig, bizin batir ladig, ek aplati later lor lapant pu aret erozyon.
2. Met enn tax spesyal lor tablisman ki refiz plant manze lor enn tel pursantaz zot later agrikol, uswa alternativman refiz re-organiz zot karo pu plant prodwi alimanter antreliyn dan tu zot karo, repus ek nuvo kann.
3. Anonse dan so Bidze ki li pe fer apel a Liniversite Moris pu organiz Konferans e Seminar pu ki reyni ansam konesans tradisyonel ki planter ek elver deza ena, enn kote, ek agrikiltir siyantifik, lot kote. Bizin evit servi OGM kuma lider lopozisyon Berenger pe propoze.
4. Ena buku letid lor plantasyon manze ek lapes ki pe dormi dan tirwar plizyer Minister. Minis Finans bizin donn lord tu Minis konserne tir tu sa bann letid-la ek implemennt zot.
5. Vot enn bidze pu promuvwar lavant prodwi agrikol ek agro-indistriyel deor. Deza Guvernman donn kas Mauritius Tourism Promotion Authority pu sa. Prodiksyon manze lor gran lesel pu pli stab si ena provizyon pu prezervasyon ek transformasyon rekolt. Sa pu furni prodwi final pu marse lokal ek rezyonal/internasyonal. Kan ena gran peniri, trok diferan prodwi manze pu kumans ranplas marse.
SHIFTE LARZAN LEROP
depi protez profi tablisman otur kann ver ankuraz prodiksyon manze:
6. Sa vedir bann fasilite pu de-rocking ki deza enan lor kondisyon ki zot plant zis kann, bizin kontiyn existe me lor kondisyon ki zot plant prodwi alimanter, pa kann. Regrupman planter bizin ankuraze pu planter ki plant manze, pa pu planter ki plant kann.
7. Sa vedir aret VRS, transfer laburer ver sekter diversifikasyon lor mem kondisyon ki kann.
8. Sa vedir konverti mulen ferme ek so infrastriktir, fer zot vinn inite prodiksyon modern agro-indistri, setadir pu prezerv ek transform manze (kanning, prodiksyon dilwil, friz-dray, zasar, etc) ki planter, elver, peser furni e.g. Kapav servi may pu manze, pu lafarinn may, zepi pu manze zanimo, ek lapay kom bagas. Kapav prodwir dilwil kwi manze, etc.
Premye Minis bizin AMAND LALWA
9. Lalwa bizin obliz Tablisman reorganiz so karo kann pu permet plantasyon antreliyn dan tu later agrikol su kann. Setadir plant 2 laliyn kann koste, kit lespas larz, lerla regayn 2 laliyn kann koste. Dan lespas larz ant laliyn kann, kapav plant manze. Letid montre ki u pa mem perdi prodiksyon kann.
10. Sinon, obliz tablisman par lwla met dekote enn proporsyon sifizan later agrikol pu plantasyon manze pu nuri tu dimunn dan pei. Lalwa pandan 2yem Ger Mondyal ti fer sa deza.
Si Guvernman ek sekter prive pa kapav asir sekirite alimanter pu tu dimunn dan pei, dimunn pa pu ena alternativ apar servi later Moris ek Rodrig pu asir zot prop sekirite alimanter.
Ram Seegobin
Pu LALIT, 16 Avril, 2008
