Epdeyt lor Diego Garcia: Oktob 2007
22.10.2007
Lane ale, lane vini, Guvernman apre Guvernman ranvway fer seki bizin fer o-nivo internasyonal pu regayn suvrennte lor Chagos. Pli pir Guvernman siksesiv pe kontiyn trok suvrennte kont lavantaz ekonomik pu burzwazi Morisyen. Tuzur Guvernman pe tarde pu vinn delavan avek enn plan "resetelmennt" lor Chagos pu Morisyen ki osi Chagosyen, pe tarde pu organiz enn bato pu Chagosyen ek Morisyen vizit Chagos, e pe tarde pu organiz demokrasi rezyonal pu Chagos kuma ena dan diferan Distrik ek pu Rodrig.
Zordi nu konstate ki ler inn vini pu Leta Moris azir. Ala kifer, an bref.
Leta Zini ek Grand Bretayn pe tuzur okip Diego Garcia ek Chagos ilegalman, kuma tu dimunn kone, pu ki zot gard zot arsenal deger laba. Grand Bretayn pe tuzur uvertman ankes larzan depi drwa lapes dan dilo teritoryal Moris otur Chagos. Guvernman Seychelles inn fini regayn posesyon so bann lil, ki ti, zot osi, ilegalman okipe dan sa leta fantezi apel BIOT. E zordi ena danze adisyonel ki konpayni prive dan lotelri, turism o-degam, friport, etc. pu sey negosye direkteman avek Grand Bretayn. Anplis de sa, Leta Zini pe prepar enn lot invazyon, alor li ena lintansyon pu kontiyn servi Diego Garcia pu tuy ankor dimunn dan so bann lager ilegal. Antretan enn Komite Parlmanter finn met dibut dan Grand Bretayn pu fer lanket lor prizonye ilegal ek tortir par Lamerik lor Diego.
Alor, ler inn grav.
Dan so diskur dan dernye Lasanble Zeneral Nasyon Zini an Septam, Premye Minis Navin Ramgoolam finn pran pozisyon "intranzizan" kont demanbreman teritwar Moris e finn koz anfaver Moris regayn suverennte lor Chagos. Byen bon. Me, sa li pa nuvo pu enn Premye Minis Moris. Enn apre lot, zot ena enn diskur hard dan Nasyon Zini, e anmemtan zot rod trok benefis komersyal pu patrona Moris kont asuplisman sa laliyn hard la. Dayer N. Ramgoolam, dan so diskur hard, finn truv manyer mansyone ki Grand Bretayn ek Lafrans (ki pe okip ilegalman lil Tromelin), zot partner ekonomik mazer Moris (Week-End 30 Sept 07). E li osi truv manyer evit mansyonn resetelmennt Chagosyen, ni mem fer okenn mansyon lefet ki ena enn baz militer USA lor Diego (MBC TV 26 Sept 07).
Kumadir N.Ramgoolam pe gard laport uver pu fitir trok komersyal kont suvrennte ar guvernman Gordon Brown ek guvernman Bush. Nu bizin mobilize pu anpes sa. Osi, dan rankont Minis Zafer Etranzer M.Dulloo avek Sekreter Deta pu Zafer Etranzer Britanik ek Commowealth, D.Milliband, zis avan Lasanble Zeneral Nasyon Zini, zot finn evok posibilite enn partnarya Moris-UK lor kestyon Chagos (Le Quotidien, 20 Sept 07). Sa osi trakasan. Sa rankont-la anfet ti form parti kanpayn lobi ki Moris pe amene pu gayn sutyin diferan pei Lerop pu mintenir preferans komersyal pu disik ek textil, apre lafen proteksyonism kuma Protokol Disik. Sa explik buku.
Dan Moris, Grup Refizye Chagos (GRC), sirtu depar so stratezi legal, ti pe deplizanpli pran linisyativ indepandan depi Leta Moris konsernan retur lor Chagos. Li ti pe amenn lalit, li ti pe explike, zis lor kestyon reparasyon ek drwa retur Chagosyen. Li ti dir li pa konserne ni par kestyon suvrennte, ni par kestyon baz militer. Okontrer, GRC ti pe akomod baz e rod tir lavantaz depi baz, pandan enn tan. Kan GRC kas sa isyu Diego Garcia ek Chagos la but-but (kan anfet li enn sel), li afebli so lalit osi byen ki lalit kont militarism ek lager, ek lalit pu re-inifikasyon Moris ek Suvrennte. Anmemtan, Premye Minis pret flan ankor. Pa zis li pa koz Chagosyen kan li pran laparol Nasyon Zini, me li osi refiz zwenn GRC depi zot viktwar an Me, 2007. Par kont, GRC ena enn rankont avek Minis Lozman Leta Moris, Dulull (Le Matinal, 21 Sept 07). Zot finn fer apel piblik a Premye Minis azir asterla lor suvrennte. E li paret zot pe repans zot stratezi.
Antretan, ki pozisyon lopozisyon MMM e MSM lor la? Kifer zot res trankil kumsa? Li difisil konpran.
Tuzur lor size resetelmennt lor Chagos, swit a enn petisyon ki 904 aktivis dan Langleter finn avoy a Premye Minis Britanik, finn ena enn repons inportan depi guvernman Gordon Brown (www.lalitmauritius.org, news archive, 8 Sept 07) kumkwa guvernman Britanik ena lintansyon pas lalwa pu interdi 'resetelmennt' lor Chagos. Li osi sit deklarasyon ansyin Minis Zafer Etranzer Britanik, Bill Rammell, kot fer mansyon enn rapor (dayer enn rapor deza diskredite) lor risk linondasyon ek tranbleman deter ki pu rann tu proze rezidansyel lor Chagos byin danzere. U kapav dimann umem kifer alor Britanik e zot alye Leta Zini tuzur mintenir zot prezans lor Diego, si li sitan danzere? Kifer resaman Amerikin finn fer gro travo agrandisman baz militer lor Diego, si li sitan menase par klima?
Antretan nu pe truv enn lofansiv inperyalis Amerikin ki montre ki zot ena lintansyon intansifye e ranforsi zot prezans dan sa rezyon Losean Indyin-la.
Premye siyn sa nuvo lintere la, se pu premye fwa enn prezidan Amerikin finn vizit zot baz militer Diego Garcia. Bush ti fer enn eskal sirpriz lor Diego kan li sorti Lirak lor so sime al Lostrali. Dan enn lartik dan Time Magazine (13 Sept. 07), Massimo Calabbresi ki ti parmi zurnalist ki finn akonpayn Bush lor so misyon, dekrir seki zot finn les li truve lor Diego: naryen. Li osi mansyone kimanyer sa zonn militer lor Diego-la finn tultan garde kuma enn plas ermetikman ferme depi tu zurnalis. Telman li finn inaksesib ki 20 an desela enn sef Time Magazine ti ofer enn kes bon divin Franse a premye zurnalis ki reysi fer enn reportaz depi lor Diego-mem!
Dezyem siyn sa nuvo lintere pu Leta Zini kontrol Losean Indyen, se zis apre vizit Bush lor Diego, navir deger USS Normandy ti fer enn eskal larad Port Louis kot marin lor sa navir-la finn al penn enn fresk lor miray ansam avek zanfan Roche Bois divan kartye zeneral MPRB (Week-End, 23 Sept 07). Lezot marin abor finn al zwe barsketborl kont lekip Moris, e Lanbasad USA finn fer enn don ekipman barsketborl. Sa li bann manev kote "sosyal" pu fer dimunn Moris abitye ar prezans militer Amerikin dan sa rezyon-la.
Trwazyeman, dan samem semenn-la finn ena enn lot loperasyon par Lanbasad Lamerik ki finn organiz enn rankont pu atir zenn Morisyin pu al etidye dan lakademi militer dan Lamerik (Le Mauricien 21 Sept 07). Sa rankont-la ti anime par Atase Defans Lanbasad Leta Zini, Chris Bridges ek so Ofisye Relasyon Piblik, Victoria de Lornay. Ti ena osi enn solda Marinn ki ti fer enn temwanyaz.
Pu azut lor la, finn ena osi piblisite dan lagazet depi konpayni ki ena kontra rul baz militer Diego, DG Liability Company, pu rekrit dimunn kuma helpers ek laburer pu travay dan lakwizinn, konstriksyon, lapintir (L'Express 3 Ziyet 07).
Sa kanpayn agresif ki Lamerik pe amene li kadre ar so politik militarist ek inperyalist pu asir enn pli gran kontrol lor rezurs lenerzi dan Lafrik ek Mwayenn Oryan, osi byen ki pu mat ar lamonte Lasinn ki pe vinn enn nuvo pwisans ekonomik mondyal. E baz Diego dan enn pozisyon stratezik pu asir sa kalite sirveyans e kontrol-la.
Seki neseser se, anmemtan ki mentenir presyon popiler pu ferm baz militer Leta Zini, anmemtan ki mentenir presyon pu drwa de retur pu tu Chagosyen avek pu ful reparasyon, Leta Moris bizin anmemtan deklans prosedir pu enn Rezolisyon prosenn Lasanble Zeneral Nasyon Zini pu ki met enn ka pu enn "Advisory Opinion" divan Lakur Lazistis Internasyonal La Haye (ICJ) pu ki kapav konplet prosesis dekolonizasyon Moris atraver enn re-inifikasyon teritwar Moris.
