16.12.2021
Ki li MSM, Parti Travayis, MMM ubyin PMSD, okenn pa alez pu konsider konfront elektora dan enn eleksyon zeneral tusel. Pa bizin pran kont kan sak lider dir lekontrer; zot tu kontan pretann zot pu al “sel kont tu”, me li selman enn fason ogmant zot “pri” dan negosyasyon. Eleksyon zeneral ankor lwin, me bann parti politik elektoralist pe tultan bizin gard an-tet zot vize pu prosenn eleksyon zeneral, e sa vedir ki prosenn lalyans ki zot pu fer ar ki parti.
Guvernman aktyel, li amene par MSM, alor sa-mem nu pe get so natir dan sa lartik la e osi dan enn seri lezot lartik dan nu dernye Revi LALIT.
Anzeneral, dan dernye 40 an, MSM fer lalyans swa ar Travayis-PMSD (“ble-blan-ruz”) swa ar MMM (“la grande famille militante”) pu ki li ariv dan Guvernman. Alor, tultan ena enn rise-puse dan sa 2 direksyon opoze la. Sa li ti vre ziska, dizon set an desela, kan ti ena gran debandad 2014 – debandad dabor pu lalyans MMM-MSM (pu lekel Aneerood Jugnauth demisyone depi Prezidans) e lerla debandad lalyans MMM-Travayis ki ti al termine apre enn kanpayn “rekin blan”, etc.
Malgre enn vole-kut kritik extrem kont MSM ek bann Jugnauth depi sa bann lezot parti la dan sak lepok kan MSM zot adverser, zot bliye tusala byin vit kan zot ena pu al re-koste, re-galfat enn nuvo lalyans elektoral ar li. Depi 1983, finn ena lalyans ble-blan-ruz ase suvan. E, finn osi ena reynifikasyon “gran fami militan” ase suvan, pli presizeman an 1990, 2000, 2005 e mem osi resaman ki an 2014, mem li ti termine dan lager, dezast e defet. E sa finn provok enn sanzman, kote MSM – anplas li konsider lalyans ar MMM, li finn plito rod grinyot manb an-vi MMM, setadir sey absorb MMM dan MSM, setadir ris bann eleman inportan dan MMM dan MSM. Taler nu re-get sa.
Fek la ti ena buku koze lor posibilite enn lalyans MSM ar Travayis, ubyin MSM ar Travayis-ek-PMSD. Ti paret ena presyon depi Guvernman Lind anfaver sa, enn kote, e ti ena enn nuvo latitid Navin Ramgoolam ki tuzur lider absoli Travayis, ki finn byin, byin mwin agresif kont MSM depi li returne depi Lind apre so kriz lasante kot li finn akable ar Covid e finn al fer sweyne. Anmemtan, PMSD ena problem parski ena dan so lekip tultan pe paret pe glise ver MSM.
Seki interesan lor size sa kestyon lalyans la, se pu kumans konpran ki bann lintere de-klas ki rant anze pu sey inpoz enn tel lalyans. Se sa ki ed u konpran.
Anmemtan, nu bizin cheke sipa natir enn pandemi li pa donn rezim MSM enn lokazyon pu amenn Travayis ek PMSD dan enn evantyel lalyans ble-blan-ruz? E sa, li akoz puvwar partikilye ki enn lepidemi donn enn Guvernman, sirtu puvwar vizavi gran burzwazi?
Travayis ek MSM ena mem Labaz Elektoral anterm de-klas
MSM ti pran nesans an 1983. Li ti forme apre enn kasir dan Guvernman MMM-PSM, eli 60-0 an 1982. Aneerood Jugnauth, ki ti Prezidan MMM, li ti lider sa but MMM ki res opuvwar, e ki demisyone dan MMM (“le parti”) pu met dibut MSM ansam ar PSM Harish Boodhoo, dan enn amalgamasyon. Harish Boodhoo, li, li ti reprezant sa lel drwat ki ti kit Travayis pu form PSM an 1980-1.
MSM li finn tultan ena enn overlap ar Travayis anterm so elektora ek so azan politik alabaz. Bann gran franz labaz Travayis tret MSM kuma enn “parti stepne”, kan Travayis pa ase for pu kit rezon. Sa ti arive pu premye fwa an 1983-mem. Sa badinaz la posib akoz MSM ek Travayis reprezant enn baz de-klas ki overlap. An 2009, kan ti ena Parsyel dan sirkonskripsyon No. 8, nu finn truv sa byin klerman. Travayis dir so elektora vot Pravind Jugnauth. Kumsa-mem. E Jugnauth eli. Nu finn truv osi kimanyer enn larz franz elektora Travayis finn rezet lalyans ki Travayis ti fer ar MMM, e prefer al vot Lalyans dirize par Aneerood Jugnauth dan Eleksyon 2014. Tusala pu dir MSM ek Travayis partaz enn mem labaz anterm klas sosyal. Enn manb LALIT alepok, apel Dooven, ti remarke byin boner – dan bann lane 1980-mem – ki dan Palma-Bassin, pa tro lwin depi kot li reste e travay, ti ena bann planter ek kamyoner ki ti deza “ena 2 parti politik” – MSM ek Travayis – kumsidire, li ti dir, ena enn “vaz kominkant” ant 2 parti e zot azan ek elektora kapav shifte depi enn a lot a-volonte.
Eski zis sa overlap la, sa “vaz kominikant” ant elekter ek azan MSM ek Travayis, ki fer sa lalyans la ena tandans pu vinn difolt? Uswa eski ena bann lintere de-klas ki fors sa kalite lalyans la?
Anfet, li pa pu etonan ki MSM fer sa zar muv la ver Travayis – swa ver Travayis-PMSD – swa asterla, swa avan enn prosenn eleksyon. Li paret inposib asterla-mem kan ekut zot tu lager. Me, dan lepase, asak fwa sa bann lalyans la finn fer, li finn arive apre ki finn ena de-trwa lane gro-gro insilt, lager-zure, enn-parti-kont-lot-la. Sa osi, li enn ansyin badinaz.
Depi MSM inn gayn koyne ar Bérenger an 2014, nu remarke ki MSM pa finn telman re-rod enn lalyans potansyel ek MMM. Kumadir, zot finn dir “turn zorey”. MSM nepli rod reyni “gran fami militan” kumsa. Li finn plito konsantre lor “laminn” MMM, tir lez par lez ar li. MSM finn rod atir tu seki dinamik dan MMM ver MSM, absorb so militan, so azan, so depite, so bann lider-mem. Vreman, MSM paret finn abandonn sa opsyon fer lalyans ar MMM. Li finn plito deside pu atir e absorb lel Collendavelloo depi dan MMM pu li vinn dan MSM, lerla lel Ganoo, lel Obeegadoo, plis enn seri depite individyel, mem ziska Dr. Joomaye, Bérenger so mam-kole a-lepok.
Enn Lalyans ble-blan-ruz asir kontiynasyon enn burzwazi deta
Seki finn mark MSM e definir so natir, se sirtu reyn politik Aneerood Jugnauth. Ena buku dimunn krwar reyn Pravind Jugnauth diferan. Me, anfet, Aneerood Jugnauth finn batir enn “Leta Jugnauth” depi bann lane ’80 ki tuzur plizumwin parey. Li enn leta pragmatik, “aferist”, enn leta otur enn Trust Familyal, e li enn leta represif. Sa, depi Jugnauth Sinnyor. Me, so baz de-klas ki determinn so natir, e li finn ena enn baz dan burzwazi deta.
Lorizinn burzwazi deta, li ti otur Parti Travayis dan bann lane 1950, 1960 e li finn devlope apre Lindepandans. Avan sa, ti ena zis burzwazi istorik – enn klas byin restrin, byin instab. Sa vedir Travayis ti nuri enn ase “gran” tit-burzwazi ki pe rod pran nesans kuma enn sekter burzwazi li-mem, e li finn servi Leta pu agrandi li. Alor, li konfront burzwazi istorik (ki ti angrese atraver esklavaz, langazman, kolonyalism, exportasyon disik e inportasyon tu leres.) Me, kan MSM vinn lokomotiv dan Guvernman, an 1983, e an 1987, dan 2 guvernman Ble-Blan-Ruz, pozisyon Parti Travayis ladan ti byen feb. Lerla, dan sa moman la, kan MSM opuvwar e kan li for dan lalyans, sa Leta MSM reysi etablir so prop lyin avek burzwazi deta.
Anfet, apartir 1983, se Jugnauth, dan enn lalyans ansam avek Travayis, ansam avek PMSD, apartir 2 lalyans ble-blan-ruz an 1983 e 1987 ki ena lidership pu asir kontinyasyon devlopman burzwazi deta. E li sanze ant MSM avek Labour, ziska MSM san Labour, ziska Labour san MSM.
An 2005, kan Travayis revinn opuvwar, e kan li met dibut so “Komisyon Demokratizasyon Lekonomi”, enn politik programatikman anfaver burzwazi deta, li montre nu ki enn guvernman Travayis ubyin enn guvernman MSM, tulde defann lintere burzwazi deta. Me, sa ule dir ki ena diferan seksyon dan burzwazi deta ki for kan MSM opuvwar. MSM favoriz sirtu bann seksyon plis dan ti-komers (preske tu butikye dan pei zot MSM), dan inportasyon (nu finn truve kimanyer inportater otur prodwi farmasetik finn parasite dan burzwazi atraver tennder), dan klas su-kontrakter (kuma nu finn truve otur bann ka lakur konsernan ansyin azan MSM, defin Kistnen).
Leta MSM, zordi pe kontinye avek developman “so” burzwazi deta, kot bann diferan eleman benefisye konpare ar kan Labour ki o-puvwar. Pu li fer sa, MSM finn kareman atak, e viz detrwir konpletman, de pli gran lanpir burzwazi deta Travayis – Lanpir Rawat ek lanpir Bhunjun. MSM finn favoriz tu kalite lezot burzwazi emerzan, kuma Samlo, M. Mungroo ek tu sa inportater farmasetik fek met dibut pu profite depi komann pandan pandemi, bann bon lexanp.
E, pandan enn pandemi, ena enn lot fakter. Leta ariv detenir akse a kapital. Li kapav “kree” kapital. E li dan enn moman kot klas kapitalis pa kapav zener kapital, zot mem. Alor diferan seksyon sa burzwazi deta, ki li sutenir Travayis ubyin MSM, pu ule asire ki zot gayn “zot par”. E pandan enn pandemi, mem burzwazi istorik, mem li, usi, li pe depann totalman lor Leta (e li enn leta MSM aktyelman) pu gayn akse a kapital, e pu li gayn akse a marse – par exanp, patron lotel mete-mem presyon ziska obliz Guvernman uver frontyer pu li gayn so kliyan. Gran, gran komersan met presyon pu lev restriksyon saniter.
Sa pe kree sa tirbilans ek enn instabilite, kan diferan seksyon burzwazi rant an konfli. La, kot Leta MSM gayn enn asandans parski li detenir akse a kapital akoz pandemi.
E, li posib ki ena presyon burzwazi ki pe pus anfaver enn lalyans Ble-Blan-Ruz. Burzwazi kontan “stabilite”, e mem “guvernman linite nasyonal”. A sak lokazyon, port-parol lansanb sekter prive – kuma Lindsay Riviére, Jean Claude de l’Estrac, M. Dinan – exprim sa volonte la. Anmemtan, ena enn lel dan Travayis ki pa ule ditu reviv sa kosmar 2014 kan zot ti fer lalyans avek MMM. Alor, zot santi ki, pu evit posibilite enn lalyans ar MMM, zot oblize anfaver enn lalyans ar MSM. E, Travayis dan enn leta febles pu plizir rezon. Mem, si Travayis li pli gran parti dan Lopozisyon – anterm syez, e osi anterm sutyin elektoral – li pena enn lidership koeran. Li pa mem kapav tini pos Lider Lopozisyon. Li byin drol.
PMSD pu ena presyon depi burzwazi istorik, li usi, e anmemtan depi sa tit-burzwazi ki ule ena akse a kapital pu li monte, pu plito al ver enn lalyans ble-blan-ruz. Dayer ena depite PMSD ki byin salere anver MSM dan zot diskur dan Parlman, kuma Lobine. Buku dan PMSD pa truve ki enn lalyans avek enn MMM afebli, sirtu dan lakanpayn kot bann sherif MMM finn kontiyn seyne, al ver MSM, pu ede. Anmemtan zot truv zot prop parti, PMSD, finn afebli telman ki li pa kapav dibut tusel.
Klas travayer, kan li get lasenn politik, li bizin tultan mazine ki so rol se pu kree enn parti politik ki so lintere de-klas. Sirtu dan lepok enn gran kriz dan sistem kapitalist, li inportan ki klas travayer ena enn parti ki indepandan depi burzwazi, depi lintere ti-burzwa, indepandan depi bann lafors kominalo-relizye, e indepandan depi pei inperyalis. Sa trwa fason pu klas travayer ziz ki parti politik li sutenir. Pur lemoman dan Moris ena enn sel parti ki viz reprezant lintere de-klas klas travayer. Se nu dan LALIT.
BK ek LC
Enn premye versyon sa lartik la par BK, ti dan Revi 146.