Kan Lopozisyon Parlmanter vinn “Lake” pu Rama Valayden
21.10.2021
Lezitimite dan enn “demokrasi parlmanter” repoz lor rezilta eleksyon zeneral ek lor akseptasyon rezilta. Lezitimite nu reprezantan parlmanter dan Lasanble Nasyonal li sorti dan lefet ki zot finn anfet eli par zot mandan.
Depi eleksyon zeneral an 2019, Lopozisyon Parlmanter finn viz detrir lezitimite eleksyon zeneral – atraver kanpayn azite lor “eleksyon trike” ek “eleksyon kokin” ki zot finn amene, an paralel avek enn seri ka lakur pu chalennj lezitimite eleksyon, ki zot finn loze, enn deryer lot. Bann ka legal la finn loze par kandida bati Travayis, avek Navin Ramgoolam ek Suren Dayal divan-divan, ansam ar Roshi Bhadain depi Reform Party, e kandida PMSD ek MMM. Met de-kote bann ka ki zis dimann rikawnt, alor ki reflet plito enn akseptasyon ki eleksyon ti anfet lezitim apar enn-de erer konte, lezot ka, zot tu, viz pu rann eleksyon “ilezitim”.
Ziz Lakur Siprem finn kareman met ka konstitisyonel ki Bhadain ti loze deor, anplas-anplas. Lezot kandida bati kuma Anil Bachoo ek Atma Bumma finn retir zot ka. Ankor lezot ka finn deplime dan Lakur kan pleynan finn oblize anlev kloz apre kloz. Seki reste parmi bann ka pe perdi, kuma pu Ezra Jubhoo, ubyin zot lor rebor kolaps.
Senaryo Lopozisyon Parlmanter li resanble drolman kanpayn lextrem drwat dan Leta Zini Lamerik otur Donald Trump ki pa aksepte rezilta eleksyon prezidansyel laba: kanpayn onn-layn pu atak validite eleksyon, mobilizasyon dan lari, plis ka dan lakur – lansanb baze lor lespri move perdan, lespri siperyorite vizavi bann sanse “voryin” ki finn eli, mem so zenofobi (laba kont imigran, isi kont Bangladeshi), labsans konpreansyon kimanyer eleksyon derule, ubyin lor pir foste faktyel, kuma dan ka ki Navin Ramgoolam ti mete.
Kestyon ki nu poze zordi se ki kote sa stratezi politik lopozisyon Parlmanter pu chalennj lezitimite eleksyon anfet amene? So bi se pu tir Guvernman eli ubyin, pu servi zot langaz vyolan misozenn, “BLD”. Me, ki so lefe reyel? Kot li amenn li?
E, li pli konplike ankor: parti dan Lopozisyon Parlmanter, ek zot depite, zot ena 2 laliyn politik kontradiktwar, anmemtan:
Enn kote, lopozisyon Parlmanter (setadir depite Travayis, MMM, PMSD) viz pu de-lizitimiz rezilta eleksyon zeneral. Selman, sa priz pozisyon, asontur, remet an-kestyon zot prop eleksyon, antan ki depite dan lopozisyon parlmanter. Kifer? Zot prop depite ti eli, zot-mem, dan sa mem eleksyon ki “trike”, samem eleksyon ki “kokin” la. Eski eleksyon zot prop depite pa ilezitim, si eleksyon li-mem ilezitim? Dapre zot prop lozik, wi. Purtan, mem li kontradiktwar, depi Travayis, MMM, PMSD, zot prezan dan Parlman, zot syeze, partisipe, kumsidire zot tu eli, lezitiman eli. Kimanyer zot kapav anmemtan refiz aksepte rezilta eleksyon, anmemtan rekonet zot koleg Minis kuma “lezitim”, kontinye poz sak Minis kestyon, kan li ti ariv dan Lasanble Nasyonal atraver enn eleksyon “trike”, sipa “kokin”, pu ki li nome kum Minis?
Eski dan enn tel pozisyon kontradiktwar, zot pe amenn progre kote demokrasi? Ubyin eski zot pe amenn konfizyon? Eski parti politik ki anvi amenn plis demokrasi pena enn devwar pu amenn lisidite plito ki konfizyon? Evidaman.
Amezir Lopozisyon Parlmanter truv so ka lakur, enn par enn, pe tonbe, amizir li finn dan lapratik aksepte eleksyon kuma lezitim, li pa finn fer okenn progre lor naryin. Kimanyer li pu kapav rant dan prosenn eleksyon, si li truv tu “trike” ek “kokin” ladan? Li riske kondann li a enn lavenir kuma avantyerye. Sa vedir, li pa kone kot li pe ale. Li dan enn kul-de-sak. Tu sa lider politik pe azir kuma zom dezespere.
E gete kot sa finn anfet amenn zot zordi:
Kan enn grup avoka “The Avengers” regrupe otur ansyin Minis Lazistis Travayis Rama Valayden lev latet, kumans ralye dimunn dan enn fason popilist swit-a krim kont azan MSM Soopramanien Kistnen dan Sirkonskripsyon No 8, sa Lopozisyon Parlmanter (inklir so Travayis, so MMM, so PMSD) desid pu zwe rol “lake” Rama Valayden (an Angle dir sa “tail-ending”); kot Valayden ale, zot swiv, akoz zot so lake. (Dayer, zot finn deza fer mem zafer kan zot ti deside pu zwe rol “lake” Bruneau Laurette ek so BLD, avan zot abandonn li an dezarwa apre manifestasyon Fevriye 2021, san aprann naryin).
Deryer Valayden so taktik “leve do mo pep” ena so bi pu akiz, par insinyasyon, MSM ek so trwa depite MSM dan Nimero 8 inklir Premye Minis, kumkwa zot ena lame dan lamor azan MSM Kistnen. Zot insinnye ki Kistnen ti pe fer santaz ar zot – avek “prev”. Enn lot azan MSM apel Hansley Jules ti ena enn “karne” ek so resi depans elektoral ladan, e sa finn al tom dan lame Kistnen, ki finn aparaman remet sa ar Bruneau Laurette, e lerla enn soft-kopi finn ariv dan lame Ashok Subron, ki finn re-met li ar CCID. Pravind Jugnauth, zot dir, finn depas limit legal lor depans elektoral, e Kistnen ti ena prev. (Avengers pa niye ki pa mank dimunn avek lintere pu debaras Kistnen.) Alor Lopozisyon finn rant dan sa taktik Rama Valayden la.
Asterla, Suren Dayal, kandida bati Travayis dan Nimero 8 ki deza ena so prop petisyon elektoral dan Lakur lor enn lot bann pwin, finn reysi amenn ansam, dan enn sel nuvo aksyon, sa taktik Rama Valayden pu kol lamor Kistnen lor MSM ek tu sa ka legal Lopozisyon pu de-lezitimiz eleksyon: li finn al met enn Private Prosecution kont Pravind Jugnauth pu “parzir” kan Jugnauth finn zir afidavit lor depans elektoral. Pa zis li finn galup-divan-divan dan sa nuvo taktik legal la, me li finn apel kuma temwin Hansley Jules, Bruneau Laurette, Ashok Subron, osi byin ki zurnalist Axel Chenney (L’Express) ek Mevin Beetun (Top FM) ki ti ekrir lor la, pu ki, zot osi, zot form parti dan sa atak la ansam avek totalite Lopozisyon Parlmanter.
E la, nu efektivman vinn lor laspe eleksyon ki vreman pa lezitim. E sa, depi lontan. Veritab problem ar eleksyon li depans elektoral exsesiv par tu kandida dan tu sa bann parti la. Suren Dayal ti byin kapav met enn Private Prosecution kont li-mem pu parzir lor so prop depans elektoral dan sirkonskripsyon Nimero 8.
Anfet, seki LALIT finn tultan mintenir se exakteman sa: li absoliman neseser re-ser kontrol lor depans elektoral, presizeman parski depans elektoral exesiv ki vreman antrav lezitimite, anterm filozofik, eleksyon zeneral.
E tu gran parti abitye kareman depas limit par buku. E zot tu fer parzir. E zot tu admet li an piblik. E Komisyon Sachs finn deplor sa. Normalman pena prev fasil pu depans ki depas limit. Eski Suren Dayal kapav pruv sa kont Jugnauth dan enn ka kriminel? Ubyin eski “loop-hole” dan lalwa ki tultan LALIT pe dir bizin ferme par amand lalwa, pu anpes li pruv sa? Eski tu depite pa bizin demisyone lor baz parzir? E, ki lavenir enn Private Prosecution kumsa?
Konklizyon
LALIT, antan ki enn parti revolisyoner, nu ule buku plis demokrasi ki ena dan sistem Parlmanter burzwa – akumanse par aprofondi, otan ki posib, sa demokrasi ki nu deza ena: introdir Kreol kuma enn langaz ki kapav servi dan Parlman; introdir drwa revok depite par petisyon elektoral formel; viz pu fer Parlman pli for (but Leta ki demokratik) ek Kabine pli feb; sanz lalwa pu ki depite vote pu Lider-of-the-house, e kapav revok li; sanz lalwa pu ki depite fer enn vot formel pu aksepte Kabine Minis ki Premye Minis propoze, e alor kapav revok nerport ki Minis ubyin zot tu; agrandi Parlman (4 depite par sirkonskripsyon, inklir Rodrig, ek 1 sakenn pu Agalega ek Chagos plis 20 best-loser NON-kominal pu ki li posib introdir enn eleman proporsyonel) pu permet tir best loser kominal san fer dega kominal; sanz lalwa pu permet Komisyon Parlmanter pu viz nominasyon, e polisi Guvernman.
Me, anmemtan, nu, plis ki tu sa parti politik burzwa, nu azir pu gardyin sa tigit demokrasi burzwa ki nu deza ena, ki nu finn gayne atraver lalit eroik pandan bann zenerasyon. Nu pa atak lezitimite eleksyon zis akoz nu perdi; nu pa mobiliz dimunn dan vid, san enn program; nu pa atas nu kuma lake lor nerport ki kordilo ki lev latet pu opoz Guvernman, kuma B.Laurette ubyin R.Valayden. Nu pa atak lezitimite eleksyon par badinaz kuma tu sa bann lider politik, zom dezespere, pe fer akoz zot pena lot stratezi pu vinn opuvwar.
Seki inportan ladan se Lopozisyon parlmanter anfet afebli so prop atak kont politik MSM ek reyn Jugnauth par so oportinism, popilism, ek par so konportman azir kuma “lake” bann individi kuma Laurette ek Valayden. Lopozisyon anfet riske fer MSM ranforsi par bann kanpayn osi farfeli. Dayer manb PMSD ek MMM pe grene depi sa bann parti la.
Diferans ant LALIT ek lezot parti: nu ule met MSM deor e anmemtan ogmant demokrasi.
Plis ki sa. Pu fer sa, nu ule pa zis tir Guvernman Jugnauth, pa zis sanz sistem politik isi-laba, me anmemtan sanz sistem sosyal ek ekonomik. Nu ule fini ar sosyete de-klas. Nu ule sosyete sanze. Nu ule fini ar enn sosyete kot zis enn ti-poyne dimunn kontiyne – mem apre lafin esklavaz e apre lafin langazman, mem apre Lindepandans – kontrol tu desizyon ekonomik, tu desizyon lor kimanyer nu sirviv lor sa later la. Nu ule ki demokrasi expann, epannwir, ziska li rant dan domenn sosyal ek ekonomik ek anvironnmantal. Sa-mem ki apel kontrol uvriye. A-debat, ki stratezi pu ariv dan enn tel nuvo lemond.
Dan Paris, an 1871, klas travayer ti reysi vinn opuvwar pu 40 zur; an 1917, klas travayer Larisi ti reysi vinn opuvwar pu 40 mwa par la; dan Lasinn an 1949, klas travayer ti reysi – ansam ar imans peyzannri – devir sistem kapitalis, mem si zot pa finn pran puvwar; dan preske tu pei finn ena sulevman ki finn defye reyn kapitalist. Rol enn parti sosyalist, se pu donn kudme organiz sa kalite sulevman dan enn fason ki amenn plis demokrasi. Sistem kapitalis pe amenn limanite ver so destriksyon. Nu bizin ranvers li, ranplas li avek enn sistem veritableman sosyalist – kiksoz ki pankor zame kree.
CC ek LC
