Imans Progre dan Batay pu lev Interdiksyon lor Prodiksyon Vaksin Kovid
07.05.2021
LALIT felisit tu aktivis degos dan Leta Zini ki finn met presyon lor Ladministrasyon Joe Biden pu li pran pozisyon pu sispann monopoli lor “patant prive lor propriete intelektyel” pu vaksin kont Kovid—19.
Travay militan ki tu sa aktivist la finn fer, finn port so fri. Prezidan Biden finn sanz pozisyon USA. Ki sa vedir? Li vedir, si konvink ankor lezot pei ki pe met baton dan laru, lerla konesans syantifik lor kimanyer fabrik vaksin kont Kovid, li pu vinn dan domenn piblik. Sa vedir diferan Guvernman ubyin konpayni kapav kumans prodir sa vaksin la partu dan lemond, e kumsa kapav kontenir sa pandemi mortel la.
Yer tanto Joe Biden finn anonse ki li finn ariv dakor, finalman, ar sa bann pei ki pe milite pu fer met sa konesans inportan dan kad kontrol pandemi la direkteman dan domenn piblik. Si nu gayn sa batay la, konesans lor vaksin la pu nepli res sekre. Sa pu permet akselerasyon so prodiksyon.
Dayer seki pey tax dan Lamerik finn deza kontribiye, lepok Ladministrasyon Trump, pu devlop vaksin Moderna. E li finn osi ed tu lezot konpayni dan Lamerik ki ti pe fer resers pu enn vaksin. Prinsipalman, Guvernman USA finn permet akselerasyon prodiksyon par azir pu ki diferan faz dan laspe birokratik prodiksyon vaksin ansam ar diferan faz pre-prodiksyon, ti kapav fer “an-paralel” kan normalman bizin zot fer “an-seri”. Sa vedir, par exanp, lizinn ti kapav kumans so pre-prodiksyon avan ki vaksin la otorize, e guvernman finn dibut garan pu larzan depanse kumsa. Sa finn azir kuma enn sibvansyon. Sa finn kup longer resers par trwa-kar.
Sa vedir Biden pe aliyn li deryer rezolisyon ki Lind ek Sid-Afrik finn lanse dan World Trade Organization (WTO) depi plizir mwa, avek sutyin plis ki 100 pei asterla, inklir Repiblik Moris. Sa nuvo alye, li reprezant enn devlopman mazer pu lonterm dan batay kont Kovid.
NPR (Radyo Piblik Nasyonal) dan Lamerik dir: President Biden finn donn sutyin propozisyon WTO pu lev proteksyon propriete intelektyel lor vaksin KOVID-19. Sa pu tir enn baryer pu pei prodir zot prop vaksin mem si “patant” li res prive. Biden, etan enn pro-kapitalis, asir klas kapitalist ki, mem li pe fer konsesyon a so lel gos, mene par Bernie Sanders lor sa size la, “Mo Ladministrasyon krwar fermeman dan proteksyon propriete prive lor invansyon intelektyel, me dan bi pu fini ar sa pandemi la, nu sutenir ki fer enn exepsyon, e lev proteksyon lor vaksin kont KOVID-19.”
Patrona dan USA inn firye ar Biden. Lasosyasyon “Pharmaceutical Research and Manufacturers of America”, ki regrup bann konpayni BigPharma dan Lamerik finn pran pozisyon kont Biden lor la. Zot dir so desizyon reprezant “enn devyasyon dan enn ansyin polisi U.S. lor patant lor medikaman. Zot dir sa desizyon la pu “sem pagay”, e zot azut enn ta lezot argiman bankal osi. Zot deplor ki sa pu diminye kreasyon anplwa dan USA.
Sef Lorganizasyon Mondyal Lasante (WHO), Tedros Adhanom Ghebreyesus, finn dir li enn pa “monimantal” ver kontrol lepidemi Kovid.
Asterla, res enn-de pei Lerop ek Laswis, UK, Zapon ek Kanada, ki pe met baton dan laru. Zot Guvernman ankor su kontrol zot konpayni miltinasyonal ki ule gard zot profi monopol. (Se sa ki definir enn pei inperyalist – li gard so konpayni avek profi monopol. E “patant” lor invansyon, li so zuti prinsipal.) WTO mars par “konsansis”. Eski sa bann pei ki fer profi par gard sekre lor vaksin pu persiste, kan zot izole par aksyon Biden? Li depann lor komye nu kapav fer dimunn kone ki zot ena sa stenn la.
Presedan pu sa, ti kan lepep dan Sid Afrik ti fer sulevman, fors so Guvernman exziz ki lev patant lor medikaman pu HIV-Aids, anplin lepidemi. Kan Nelson Mandela finn met so pwa, bann pei devlope, expoze ek onte, finn sede, finn lev interdiksyon lor prodiksyon medikaman pu kontrol HIV-Aids.
LALIT
PS Nu finn ekrir e pibliye sa lartik la pu so prop valer antan ki nyuz, me osi akoz li enn lexanp extra-ordiner ki sa vedir enn “pei inperialis” – li pei ki asir profi monopol pu so konpayni – e anmemtan li montre, mem vizavi pwisans pli gran dan lemond, “balans puvwar” kapav sanze, purvi nu organize, nu mobilize otur tem kler. Pa pu naryin ki LALIT, ansam ar enn 10-enn sindika ek lezot lorganizasyon travayer, finn rod bann mayon feb dan kan inperyalist (baz militer Diego Garcia, lokipasyon militer Palestinyin, de bon lexanp), apiye-mem pandan plizir deseni, amene-mem lalit, e kifer nu finn anmemtan atak sa interdiksyon lor “lide” ki ena kan pei inperyalist fer konesans vinn enn sinp “marsandiz” ki aste-vande, sirtu lor pri monopol, sirtu lor medikaman, e pli grav ankor lor vaksin.
