2em Lokdawn - Zur 40 – WAP pu Depite
18.04.2021
Lefet ki Guvernman, apre 40 zur dan lokdawn, tuzur pankor livre WAP a Depite Lasanble Nasyonal, li enn indikater kler enn deklin brital dan puvwar enn “Parlman” eli relativ ar enn Lexekitif tu-pwisan, dirize par Premye Minis. Sa li danzere.
Minis ek PPS pe kapav sorti pandan konfinnman. Depite non. Me nu finn vot pu depite, nu pa finn vot Minis. Depite zot mem reprezant demokrasi Parlmanter. Alor Depite ti bizin ena puvwar, non pa Lexekitif. Zot bizin ena drwa sirkile. Kan abitan Sid-Est pe sufer inondasyon, apre Wakashio, zot lakaz ranpli ek labu ek lamer kot zot gayn zot lavi ranpli avek labu, ordinerman zot fer apel a zot bann depite. E kumsa mem li bizin ete.
Fas a deriv sa tigit demokrasi deza ena dan Moris, li pa tro itil pu ena enn program pu dimann sipa kit lalwa pu interdir “dinasti” uswa “limit manda” – kuma tu sa nuvo parti “sitwayin” pe fer, kot zot vasiye ant katastrofism ek minimalism.
Nu bizin enn refont demokrasi. Nu bizin lalwa kot Parlman eli gayn veritab puvwar lor Lexekitif nome. Sa inplik get tu afon. Lasanble Nasyonal bizin plis depite pu kan zot ansam zot ena kontrol lor desizyon pran par Lexekitif. Kimanyer fer sa? Par depite elir enn Premye Minis. Li sa puvwar pu elir ki inportan. Enn fwa Depite elir enn nuvo Premye Minis (kan fini elir enn nuvo Spiyker apre rezilta Eleksyon Zeneral) lerla, Premye Minis eli la nom so Kabine ek Depite ratifye Kabine. Depite bizin ena drwa pu revok Minis, inklir Premye Minis par enn mazorite sinp. Parlman, etan li enn kreatir eli, bizin ena puvwar lor polisi ek lor nominasyon, par exanp atraver enn Komite Parlmanter permanan avek rol pu siperviz tu desizyon. Kabine kapav pli tipti – dizon 12 parmi depite eli. Anmemtan, nu, kuma elekter, nu bizin gayn kontrol lor depite dan nu sirkonskripsyon, setadir drwa formel pu revokasyon – atraver enn petisyon elektoral sinye par lamwatye elekter sirkonskripsyon.Sa pu, omwin, ogmant demokrasi Parlmanter – mem dan sa inegalite deklas atros su kapitalism.
Kuma li ete, muvman pe al dan direksyon kontrer, pe akselere avek irzans saniter. Gradyelman otokrasi Lexekitif, an partikilye puvwar Premye Minis, finn ogmante. Nu donn prev lor la dan enn lartik an 2018 lor nu websayt, u kapav lir lartik la (u al lor www.lalitmauritius.org ek, dan serch enzinn lor sayt, tip mo swivan “government web site”). Nu montre kimanyer Lasanble Nasyonal ena enn plas derizwar lor websayt Repiblik Moris. Sayt inn refer antretan, ek plas Lasanble Nasyonal ankor tuzur dan enn plas derizwar kuma avan. Dan enn ti kare avek bar kat kuler lor Home Page, ena mo “Government Directory”.Klik lor la. U gayn enn lalis kat tit pu swazir enn ladan.Enn ladan “Ministries”. Mo chek li, li pa laba. Dezyem “Parastatal” (sic). Mo cheke. Li pa laba. Mo res avek “Departments” ek “Hotline”. Mo finn panse, li pa kapav “hotline”, alor li bizin “Departments” uswa zot finn bliye si Lasanble Nasyonal mem existe – san konte aykonn dan “News” pu kan Parlman pe syeze u kapav swiv an layv (malgre avek sa Spiyker, ek lamonte otokrasi, li pa plezan ditu pu swiv).
Tutfason, mo klik lor“Departments” ek mo dekuver, an ord alfabetik, li tom nimero 45. Ala kot “Mauritius National Assembly” ete. Sa donn enn lide kuma so linportans pe diminye. Li kwinse ant de zafer:
“Life Plus” ek“Meteorogical Services”.
Mo pa ti pe tro sir ki “Life Plus” ule dir, alor mo finn chek li. Li enn departman guvernman ki so bi se pu diminye swisid. Alor, Lasanble Nasyonal kwinse ant enn hotlayn ek Servis Meteo dan enn lepok sanzman klimatik.
Alor, kan ICTA menas pu sansir platform mediasosyal, li trakasan. ICTA finn deza fini amande pu “kikenn” ki santi “anuye” kapav met enn konplint kot Lapolis kont ninport ki post onlayn. Lapolis (form parti Lexekitif) pu ena pu deside eski sa “kikenn” la li ase inportan pu konsider so “anuye” kuma serye. Klerman Minis ek gran patron ase inportan. Alor, dan sa lamar abi langaz ek kriote ki, parmi lezot, Facebook pibliye, finn al swazir enn, Mm Aruna Gungoosingh, dan parmi pu met li antray pandan kat zur. Li vremem revoltan.
Guvernman tya fer byin plito si li zwenn dan sa muvman mondyal pu rann rezo sosyal, zotmem, redevab an term azir kuma ansarz-piblikasyon nonpa kuma enn sinp “fakter”. Jugnauth ti kapav swiv lexanp Premye Minis Nuvel Zeland so avanse lor sa kestyon la. Uswa dan enn fason plis profon, nu kapav dan nu program dimann pu return alepok kan li ti ilegal – kuma li ti ete – pu fer kit biznes kot ena profi lor internet. Sa pu amenn plis demokrasi. Rezo sosyal zordi fer profi par vann nu data personel deryer nu ledo, par fer nu travay kuma esklav san mem nu konsyan nu fer sa, ek par fer apel, dan enn fason danzere, a nu linstin plis pir amezir zot met nu dan bann trupo sakenn dan so ti balon-ler, separe depi lezot, kuma lexanp balon-ler lextrem-drwat ek balon-ler anti-vax. E zot fer nu bliye tu imin, ki pa kapav permet li ena okennde laparey, ki pena okennde Wifi, ki pena okennde lakaz, uswa ki pena ase letan apre travay ek apre okip zanfan ek vye dimunn, pu al pas letan lor enn laparey.
Tusala pu dir nu bizin plis demokrasi, pa mwins. Plis egalite pa mwins. Nu bizin plis liberte, pa mwins.
Lindsey Collen
Tradiksyon: BK avek kudme AA
