30.03.2021
Dan dernye 24-er, Guvernman inn anonse yer, ti ena osi buku ki 29 nuvo ka Kovid, ek enn lot 23 ka pandan lanwit. Sa li alarman. Kurb pe monte anfles. Azute lor la, maladi finn truv so sime dan lopital ek klinik – enn senaryo-katastrofik – ek pasyan frazil, ki al pu zot dyaliz de fwa par semenn, finn al atrap viris. Antretan, de parmi finn desede. Tusala vremem trazik.
Li paret staf lopital – nu fek aprann sa la – finn, parmi tu dimunn, viktim kanpayn teori konspirasyon “anti-vaksin”, telman virulan dan Lafrans. Sa propagann anti-vaksin lor sosyalmedia sanze timama li kont AstraZeneka, lerla li kont Covaxin so semenn apre, apre lerla kont vaksin Lasinn ubyin apre kont vaksin Larisi, lerla kont tu vaksin. Yer enn grevist-lafin Morisyin byin koni finn pibliye enn post lor Facebook avek galimatya komkwa Covid li pa enn viris – alor kifer nu bizin fer vaksin – e komkwa sa liye avek rezo 5-G! Alor, pli pir fos nyuz pa zis inn fane kuma dife dan lanka dan tit-burzwazi Moris anzeneral me usi dan leker sa mayon kle pu konbat Kovid, staf nersing dan pei. Guvernman bizin irzan, dan prosenn 24-er, gayn bann top dokter pu organiz kozri dan renyon staf nersing dan lespas byin-aere-kot-mintenir-distans-sosyal lor veritab responsabilite tu travayer lasante pu al fer vaksin, e pu reponn a zot kestyon ek lor seki pe trakas zot. Kan ti donn opsyon premye priorite pu fer vaksin lafin Zanvye, aparaman zis apepre 30% staf nersing inn al fer zot vaksin. E nu, piblik, nu finn aprann sa zis lafin Mars.
Moris, ziska dernye trwa semenn, ti vinn koni pu form parti de-trwa pei ti resi avek sikse kontenir lepidemi Koronaviris. Li nepli leka. Byin vit nu, si Guvernman pa resezi ek si li persiste fonse avek plan pu enn leve parsyel lokdawn mem si kurb pe monte kumsa – san enn veritab kanpayn sansibilizasyon parmi lamas dimunn – Moris pu nepli lor lalis pei ki pe fer byin kont pandemi. Nu pu nepli akote Nuvel Zeland, Sid Kore, Lostrali, Singapur ek Island. Nu pe pran risk al fini avek enn katastrof, parey kuma Lamerik kot enn lor trwa dimunn inn perdi kikenn avek Kovid, kuma dan Brezil kot servis lasante pe kolaps asterla-la, ek parey kuma dan tu sa pei dan Lerop, pran lexanp Litali ek Lespayn, kot zot inn sufer telman maladi, lamor ek zot lekonomi anrwinn. Nek patrona pa pe truv tusala. Purtan, li osi sinp ki sa. Pa zis dimunn pu malad ek mor, pa zis sistem lasante pu su presyon extraordiner, me lekonomi lerla pu ena pu fer fas a veritab gro problem. Nu fer apel a Guvernman, pa sede a demand kur-term patrona pu uvertir, kan anfet seki nu bizin se kontenir sa dezyem vag la parey kuma nu finn fer dan premye, avan nu uver ankor inpe. Si Guvernman ti sede pandan premye vag, zordi Moris so lekonomi ti pu dan larwinn. E, usi, buku parmi nu ti pu mor.
Deza, nu ena enn lopital ek enn klinik ferme akoz lepidemi. Kurb nuvo ka pe monte telman apik pu permet enn leve parsyel lokdawn. Olye al delavan avek lexame NCE ek PSAC, Guvernman Moris ti bizin plito ranvway zot. Li ti bizin pe prepare pu livre pak manze pu dimunn an difikilte kuma li ti fer dernye fwa, anmemtan met enn lokdawn strik pu aret Kovid propaze. E sel fason pu fer li marse se Guvernman pu truv kikenn ki konn explike klerman pu vinn lor MBC ek lezot media tulezur pu 4-5 minit pu explike, re-explike, ankor ek ankor.
Ki nu bizin explike an detay:
- Konesans azur lor kuma viris la propaze – sa merit explik tu dimunn.
- Kuma dimunn asinptomatik propaz viris la – sa li enn nuvo fenomenn spesifik avek Kovid
- Konesans azur lor kuma anpes sa propagasyon la – sa bizin explike avek graf, desin, detay dan plizyer fason, e an bon Kreol.
- Konesans azur lor komye dimunn sufer ek mor, si u gayn bann inbesil, kuma Donald Trump, alabar. So politik, kan li finn lev lokdawn nasyonal su presyon patrona, finn al fini par koz lamor plis ki demi-milyon Amerikin. Asontur, sa maladi evitab finn lerla port enn ku masif a lekonomi Lamerik. Me li, li enn gran lekonomi. Moris so lekonomi pa zis li tipti, li usi baze lor sekter initil (imobilye, eskrokri ofshor, disik-kann san okenn lavenir ek lindistri textil an deklin), e pe refiz pu uver nuvo santye ekonomik – kuma demaraz rekritman par milye travayer avek bon kondisyon travay dan prodiksyon masif manze – lor later agrikol, kuma enn pep, ek nu lamer – pu sekirite alimanter ek exportasyon.
- Irzan, nu bizin ena enn top epidemyolozis ki konn koz bon Kreol pu vinn explike kimanyer konntak-tresing marse ek kimanyer li depann lor tu dimunn korpere.
- Kimanyer, alalong, vaksin pu permet sosyete lev mezir saniter strik, kuma lokdawn.
Nu tu bizin al vaksine premye lokazyon ki prezante – kumanse par tu staf medikal kuma dan enn mobilizasyon dirzans, lerla tu lezot frontlayner, akoz li interfas ki viris servi pu propaz dan nu fami e dan nu lanturaz, e lerla re-propaze ankor.
Seki pe arive pu lemoman seki tro buku dimunn telman an konfizyon ki zot pa pe resi distinge ant enn kote, syans ek bonsans ek lot kote, rimer ek teori konspirasyon byin danzere. Si les sa anvenime, seki arive dimunn met veritab explikasyon syantifik lor mem pye egalite avek ninport lezot rimer zot lir lor facebook. Kan li lor lepidemi, nu pa kapav return dan Mwayin Az kot “sakenn so lopinyon” ti meyer nu ti kapav fer. Nu tu kapav gard nu lopinyon lor ki kuler T-shirt meyer me pa lor meyer mwayin pu kontrol enn lepidemi mortel. Nu bizin fer explikasyon syantifik, so lozik, stratezi pu kontenir lepidemi, vinn enn konesans partaze konsyaman – parey kuma nu finn resi avek malarya, e kuma li ti ete pandan premye vag.
Malgre sa, Minister Lasante Jagutpal anonse ki zot pe al delavan avek leve parsyel lokdawn apartir dime, 31 Mars, kuma ti deza anonse.
Nu bizin ena nu prop mwayin pu kontenir lepidemi. Mo ule dir, nu lamas dimunn.
Guvernman MSM-ex-MMM pe al pran desizyon inportan – posib pe al dan move direksyon, par persiste avek enn leve parsyel, mem kan ka Kovid pe grinpe anfles. Be, Lopozisyon ki pe fer? Parti dan Lopozisyon parlmanter zame pa resi get li dan enn vi dansanb. Zot prefer skor enn pwin plito ki evit katastrof nasyonal. Ena fwa, zot telman dezespere ki zot azir komsidire enn katastrof pu donn zot enn lavantaz insinifyan, dan stil, “Sa? lepidemi la, li pu zwe dan nu faver, sa!” akoz guvernman pu vinn pli inpopiler. Lalyans PMSD-MMM (avek ansyin zanfan gate MSM ek Minis pros avek RSS Lind, Nando Bodha, ansam ladan, me reportaz MBC inn kasyet li dan zot kuvertir konferans depres konzwin) asterla separe depi Parti Travayist – mem lor kestyon konsern Parlman. Lalyans PMSD-MMM finn tultan enn lalyans plis instab dan tu senaryo sanz-partner posib, e vinn kol Nando Bodha ladan, pa pu fer okenn diferans. Dan Parti Travayis, Lider Parti Ramgoolam plis interese pu kontkare Lider Parlmanter Boolell ki pu kontkare viris la. Li, Ramgoolam, antuka limem ti zom-pon pu sa mobilizasyon “eleksyon trike”, finn dan enn fason iresponsab sey diskredit prosesis elektoral antye, inklir atak Komisyon Elektoral, e finn ris Lopozisyon antye – Parlmanter ek Extra-Parlmanter (exsepte LALIT) dan enn lalit steril, anti-demokratik, ala-Trump, kot plitar konverti dan enn lamas deryer enn ex-azan MSM, Bruneau Laurette kan ariv Ut apre lafin dernye lokdawn ek apre nofraz Wakashio. Sa imans mobilizasyon demas al fini esansyelman pu sutenir demand kapitalist (uver frontyer, ek revok tax lor patrona ek gro salarye sekter prive) sa amemtan vinn enn atak depi ladrwat kont Guvernman MSM-ex-MMM.
Alor, nu pa kapav kont lor Guvernman, ni lor Lopozisyon Parlmanter. Samem kifer nu bizin seryezman reflesi ek azir, lor baz konstrir enn program – pa zis kuma pu sorti depi lepidemi, me kuma pu kree enn veritab lekonomi kot anplway nu tu dan travay avek bon kondisyon apre lepidemi la. Nu ena pu kree tulede muvman.
Donn enn kudme! Inform dimunn u kone lor nesesite pu et strik dan anpes Kovid propaze, lor nesesite pu al fer vaksin – mem si u per pikir. E lor nesesite pu mobilize pu travay pu tu dimunn dan enn nuvo lekonomi otur prodiksyon manze bio lor later tu gran tablisman e lor tu sa 2.4 milyon kilomet kare dilo Repiblik Moris, relye avek lizinn pu fer prezervasyon manze ek marketing pu export sirplis. Nanye apart sa pa pu marse. Nu, lamas dimunn, bizin pran puvwar. Me, pu sa arive nu pu bizin organize.
Si li pa ti enn zur kumanse avek nuvel alarman lor ogmantasyon anfles nuvo ka, mo ti pu rakont zot lor nu tutu, nu de tutu, Lok ek Dawn apre ki zot finn detrir lans aroze par deryer lakaz, finn detrir enn lot par divan, e lerla sote lor zot prop lakaz ki truv dan lavarang deryer, e lerla kumans manz so playud, finalman zot inn kas li. Kan zot lakaz nepli ena twa, zot paret tris. Zot nepli kapav dibut lor li. Mo finn bizin fer zot enn lekcher ki al kumsa, avek mo antrennman dan ekonomiks, “Abe zot pa kapav ena zot lakaz ek manz li!”
Enn lot but bon nuvel, nu finn kumans gayn presyon dilo dan Ragoo Lane. Li enn benediksyon kan dilo kule. Zame nu pa fatige dir sa. Alor, nepli ena kamyon CWA pas dan sime. Me nu ankor tuzur gayn vizit madam ek misye ramas salte pu rekonfort nu.
Lindsey Collen
Tradiksyon: BK avek kudme AA