2em Lokdawn – ZUR NEF – Lor Lexame
18.03.2021
Kan ekut Minis Ledikasyon Dhookun – e preske tu dimunn lor Radio – koz lor zanfan lekol pandan lokdawn, konsantre zis lor lexame detestab, mo resanti enn tristes monte. Mo resanti sa konpasyon avek bann zenn. Zot bizin pe bwi ek koler.
Kimanyer bann adilt kapav redwir detres ki zanfan pe ena pu andire pandan lexame a zis enn letalaz lor lexame? Eski samem tu seki sosyete pran kont? Reelman? Kan zanfan, akoz lepidemi, izole depi zot bann kamarad, klwazone dan nwayo lafami, ozare kan zot anvi balade? Eski nu pa ti devet pran kont seki zot pe resanti? Uswa dan ki fason nu kapav ed zot pu aprann atraver lezot fason kan lekol ferme?
Mem pu zanfan teste Kovid pozitiv, adilt pli trakase ar lexame ki zanfan?
Pena okenn traka pu zanfan, zotmem? Pena ditu susi. Okenn traka lor seki bann zanfan pe ena pu traverse, viv avek, tu sa sanzman ormonal ki zot pe bizin fer fas tusel, pandan sa kriz saniter la – enn kriz ki vinn gref lor lezot kriz mazer pu limanite, kriz ki zot konsyan, tel ki planet pe rwine avek polisyon, tel ki danze iminan enn lager nikleer?
Ubyin, eski adilt pa pran ledikasyon zanfan dan so veritab sans? “Ledikasyon” dan enn prosesis pu aprann pu panse? Pu aprann pu reflesi pu nu kapav sanz lemond. Nu aprann pu reflesi avek nu lespri. Se nu lespri ki interpret lemond andeor de nu, e zot fer sa inikman atraver “kapasite langaz”natirel ki tu imin ena.. Nu kapasite langaz natirel li nu mwayin pu konpran lemond andeor nu ek andan nu – nu lemosyon, ek nu panse. Nu kapasite langaz natirel li nu langaz maternel. Nu langaz natirel li usi nu langaz vernakiler – seki nu koze dan bis, dan Lapos, dan brek, kan pe asize atann dan dispanser. Dan Moris, nu langaz maternel ek nu langaz vernakiler tulede Kreol. Dan lekol, an atandan, ek dan lexame, nu mwayin reflesi, nu mwayin pu konpran, setadir dan nu lang maternel, li tultan reprime. Suvan dan lafami, pu bare kont represyon Leta kont lang maternel, paran pran lor zotmem pu konstaman dan enn fason konsyan reprim langaz maternel. Zot panse byin fer.
Ti devet konsider ledikasyon plito kuma enn aprantisaz pu kontan aprann-pu-aprann. Kapav lekol ti bizin pe kapav devlop dan zanfan so sans emerveyman lor lemond otur nu tu, ek lemond andan sakenn dant nu. Kapav enn dezir pu konpran bann kiksoz imans – kuma liniver – ek bann kiksoz minyatir – kuma enn viris. Kapav nu ti bizin evit zanfan zis aprann par ker pu resite kuma peroke. Kapav gradyelman ed sak zanfan dan konstriksyon, atraver zuti natirel perfeksyone langaz maternel, de tu bann “striktir mantal” neseser pu absorb nuvo linformasyon, ki astontur zer striktir mantal existan. Mank respe pu veritab aprantisaz, veritab ledikasyon dan sistem ledikasyon Moris li enn gro problem. Tultan li’nn enn problem me lepidemi inn vinn expoz problem la kri-kri.
Sa problem Morisyin li kapav enn su-kategori sa problem “kosmar Amerikin”, ki suvan apel li “rev Amerikin” setadir kimanyer mo zanfan pu vinn divan odetriman tu lezot zanfan ki mo byin fupamal ar zot? Kimanyer mo bann zelev pu vinn divan odetriman lezot zelev? Sa obsesyon pu inkilke konpetisyon feros dan sak zanfan li maladif. Li mars ansam avek dominasyon kapitalism, kuma nu tu kone. Ek sa konpetisyon la, pu zanfan ek zenn ziska otur 22 an, mezire enn fwa par lane par enn baryer pu sote ki sak zanfan bizin traverse, kumadir zot bann suval donte, ubyin bann serk pu pas atraver, kumadir zot bann lisyin antrene pu sirk. Sa bann baryer ek serk samem lexame. E sa rezim tu seki ledikasyon vedir zordi dan Moris. Buku dimunn partisip dan sa opresyon zanfan atraver “akonpaynman skoler” paternalist pu fer zanfan fer byin dan lexame.
Mem omilye enn lepidemi ek enn lokdawn, ala kuma tu ledikasyon finn redwir: lexame. Li maladif. Byin sir, mo tristes anpire kan mo aprann depi bann kamarad ki buku zenn, pandan lepidemi, pe santi deprime, ena mem swisider. E nu kone – atraver deklarasyon Komiser Lapolis ek lezot sif informel depi NGO ki santi konserne – ki lane pase finn ena enn ogmantasyon nonb swisid ek usi nonb tantativ swisid serye. Lasosyasyon Befrienders pankor gayn zot WAP pu fer zot hotlayn 800 9393 operasyonel, me antretan ninport ki zenn , uswa ninport kisannla, ki ena panse dezespwar kapav kontakte zot lor zot nimero WhatsApp 5 483 7233 ubyin zot Paz Facebook. Ena de kamarad parmi lekip volonter ki pran bann korl.
Antretan, li kapav itil, pandan lokdawn, pu zwe avek enn frer-ser uswa pas letan avek enn tutu dan lakaz. Uswa pu fer lexersis regilye pandan 10 minit de fwa par zur. Kapav tulezur ena enn ler fix pu lir enn bon liv pu enn ertan parla. E kifer pa konsider plant enn lagrin dan enn ti bwat konserv? E vey li zerme? Kapav, pran letan pu etidye enn fey lor baraz. Uswa pu admir bote bann planet ek zetwal aswar. E pa pas buku letan lor sosyalmedia. Rapel nu finn deza ariv lor ZUR NEF. Nu bizin prepare pu enn long dire. Dan enn sertin sans, nu zis lor ZUR NEF. Alor anu retruv enn bon ritm. E bann zenn kapav reflesi lor leswivan:
1. Aprann li inportan. Aprann tu seki nuvo. Pas lexame pa inportan, kan konpar li avek linportans pu konpran kiksoz dan enn diferan fason. Fer byin dan lexame li pa ditu inportan – li kapav pe reflet ki u finn aprann kiksoz par ker. Rapel nu aprann pu reflesi kan nu rilax. Nu aprann kan nu pe zwe. Nu aprann dan nu langaz maternel, nu zuti pu reflesi.
2. Li amizan pu aprann kimanyer pu reflesi – etidye enn but lozik onnlayn – par exanp, e lerla fer lexersis ki u kapav kree pu umem. Esey aprann pu reflesi lor reflesi. Fer sa dan u langaz maternel, Kreol.
3. Sey not – an Kreol, dan ninport ki grafi – u lemosyon. Ekrir seki u resanti, analiz li. Par exanp, enn ese pu u bann kamarad an Kreol lor “Seki mo plis deteste dan lokdawn” uswa “Seki mo napa siporte ar lekol”. Avoy zot li. Lor enn bon zur , u kapav ekrir lor “Enn ti kiksoz kinn fer mwa kontan”.
4. Sey ekrir enn text lor exakteman kot u ete: ki but dan ki lasam dan ki lakaz dan ki sime dan ki lokalite dan ki lavil dan ki lil dan ki pei dan ki parti bul later dan ki parti sistem soler dan ki parti liniver. Ariv ninport ki pwin, expann, dekrir, rakonte, analize. Tir li depi andan!.
Bonn Sans! Anu organize ansam pu sanz lemond. Samem kifer dimunn kuma mwa dan muvman fam, dan muvman lakaz ek meyer dan tu, dan Lalit
Lindsey Collen
Tradiksyon: BK avek kudme AA
