30.05.2020
Enn faz muvman dimunn pena lakaz dan lekel manb LALIT finn partisipe pandan plizyer lane ti apel “Muvman Lakaz” – sa li ti depi 1992 al ziska apepre 2003. Li ti inifye dimunn ki pa ti ena lozman – ena ti al res lor Later Leta otur Port Louis, Belle Mare, Souillac, Mahebourg, Pointe aux Sables, pu nom enn-de, lezot ti pe res dan lonzer, lezot ti pe buldoze pu tir zot depi kot zot ti pe reste. Wi, nu ti ansam pu bar buldozer. Li ti enn muvman kaotik. Pa ti mem ena enn fon, alor kan bizin fer enn depans, fer enn laket anplas-anplas ek lerla fer depans anplas-anplas. Muvman Lakaz so aksyon ti sirtu fer petisyon, manifestasyon, lokipasyon ek lezot aksyon dan sa zar la. Ariv enn pwin, apre enn lalit byin dir, li ti inplike dan anfet gayn lakaz pu dimunn, kan Minister Lozman pa ti ena lot swa apart negosye. Tutfason, enn manb Muvman Lakaz li ti kikenn dan muvman.
Enn manb, koni kuma Mao, ti ena lexperyans dan Lakur kuma enn “skwater” ilegal. Kan Mazistra finn truv li kupab, e dimann li si li ena kiksoz pu dir dan so faver avan Mazistra pronons so santans, ala seki li dir:
“Votroner, kan Franse ti vinn Moris, zot ti pran tu later, diviz li ant Guvernman ek Franse partikilye. Zot ti zis pran li. Lerla Angle inn vini, inn fer lager, finn pran seki ti pu Guvernman Franse pu Guvernman Angle, inn apel li Crown land (Kowlenn), e finn les proprieter tablisman gard so later. Kan gayn Lindepandans, Guvernman inn pran later Kowlenn ar Angle, fer li vinn Steytlenn. Tu sa dimunn la inn zis pran later. Personn pa finn gayn tit skwater. Lerla kan mwa mo pran enn tipti but later Steytlenn, mo mont enn ti lakaz pu mo-mem, mo madam, mo trwa zanfan, mo lisyin ek mo sat, kifer mwa mo gayn tit skwater? Kifer mo gayn kes skwater?”
Yer Premye Minis Jugnauth inn vinn anonse pe lev kuvfe saniter apartir minwi zordi avek bakgrawn ki so Guvernman ena lintansyon pu expilse seki apel “skwater”. Zordi, li mo avan dernye blog, enn lot tem konstan tutlong sa 71 blog: lozman so lyin avek later.
Kan lokdawn pe al ver so lafin, but sa imans kriz lozman inn kumans fer sirfas atraver vinn vizib pu media ek klas mwayenn, ankor enn fwa, dan form enn krakdawn kont skwater. Sa ku la li konsern dimunn ki finn mont tipti striktir dan Pointe aux Sables, Curepipe ek Mahebourg, ena finn pran later pandan lokdawn pu debruye par plant inpe legim ubyin sweyn pul.
Komtuzur, sa kalite krakdawn kriyel devwal enn realite ki maske. Li expoz realite kot ena par dizenn milye fami pe viv dan kondisyon sere dan vilaz, dan site ek dan lavil Repiblik dan lakaz zeritye seki vedir Guvernman kont zot kuma propriyeter lakaz, kan anfet zot ena mwins drwa ek suvan mwins lespas ki enn lokater enn lozman de-pyes.
Li devwal de mil fami pe viv dan lakaz danzere ki enn Leta iresponsab finn vann ar zot – tu sa fami ki pe viv dan lakaz lamyant u lakaz san kolonn.
Li devwal dimunn lokater ki pe viv dan sityasyon preker.
Depi 2017, dimunn dan tu sa bann komite finn pandan 3 banane, par zotmem organize ansam avek nu dan Komite “Konzwin LALIT-Abitan” dan apepre 50 landrwa. Nu finn organiz par duzenn manifestasyon onivo lokal e finn fer de pli gran manifestasyon depi bann dernye lane, dan Port Louis. Me Leta ek media pa kapav gard zot latansyon lor la pu plis ki enn-de-trwa lertan.
Finn bizin enn lokdawn e dimunn skwat later “ilegalman” pu Steve Obeegadoo azir kumadir ena enn lirzans.
Ena enn mank lakaz. Sa lirzans la.
Lirzans seki sa proze stipid IRS-Vila, finn fer pri later telman ogmante ki mem klas mwayenn pe afekte.
Kuma Mao ti dir, u pa kapav kriminaliz kikenn ki pe rod enn plas pu ranz enn ti-plas lor latet so fami. Depi kot sa propriyeter lindistri sikriyer finn gayn later? Ek Leta? Depi bann bondye? (isi mo rekomann fim lonmetraz The Young Marx ki expoz absirdite pu kriminaliz dimunn ki “ramas dibwa lor Kowlenn.”)
Obeegadoo so plan lozman bizin prosed kumsa, an similtane:
1. Uver enn Rezis dan tu landrwa pu anrezistre tu dimunn avek diferan problem lozman. Sa pu inklir skwater ek lezot dimunn avek problem lozman. Nu estime li pu ariv 100,000 fami.
2 Lor later rekizisyone depi tablisman, mont lakaz avek lokasyon pu seki prefer pey lwaye – buku fami asterla ule evit konplikasyon “lalwa eritye obligatwar” – avek enn kad legal parey kuma CHA pu mont lakaz ek okip lozman, inklir enn Tribinal. E inklir ladan lakaz spesyal avek lamwatye-lwaye pu fami avek enn sel dimunn ansarz. Sa li veritab fason pu atak vyolans domestik.
3. Pu dimunn ki viv dan lakaz danzere (lamyant ubyin lakaz site san kolonn), bizin demoli ek ranplas lakaz dan mem but later kot ansyin lakaz ti ete, kuma Guvernman MSM limem ti promet, kan Showkutally Soodhun ti Minis. Guvernman bizin rann piblik enn kalandriye demoli-ranplas lakaz sayt par sayt.
4. MHC ek NHDC bizin rule kuma enn servis sosyal, non pa kuma enn konpayni prive pu fer profi.
5. Pu dimunn kapav pey zot lokasyon ubyin repeyman lorn bizin kree nuvo anplwa par milye dan nuvo sekter “prodiksyon manze”, kot pu ena anplwa an sekirite dan karo, lor bato lapes, dan nuvo lizinn pu prezervasyon manze ek transformasyon, dan transpor, marketing. Pu sa arive, Guvernman bizin aret azir kuma kapon e, dan lintere tu dimunn, fors propriyeter tablisman ek lezot gro propriyeter later pu konverti, dizon, enn-tyer zot later pu fer prodiksyon manze ek servi zot infrastriktir existan kuma lizinn pu prezerv rekolt.
6. Kriz lozman ek problem sekirite alimanter kapav adrese, anmemtan, si guvernman kree “vilaz agrikol”.
Minis Obeegadoo, depi li finn vinn Minis, finn fel dan prezant sa kalite plan masif pu lozman kuma larealite pe exize. Olye, li parey kuma lezot Minis, fer plan vag, koz lor inplik sekter prive, asize krwaz lebra ziska kriz eklate.
Nu bizin pans gran.
Kan lokdawn pe al fini, anu kumans mobilize pu rant an aksyon lor miltip-fron lor:
- lakaz pu tu dimunn
- manze pu tu dimunn, sekirite alimanter pu pei
- travay garanti avek sekirite danplwa pu tu dimunn, kreasyon par milye nuvo anplwa dan nuvo sekter alimanter ki pu vinn baz pu tu plan ekonomik dan lavenir.
E, anu mobilize otur sa platform debaz pu fors Guvernman azir. Si li pa azir, nu pu bizin organize ankor plis ek dimunn konn fer sa, zotmem. Sa pu, byin sir, dimann kree nuvo striktir demokratik. Alor, ena buku travay pli divan. Pans gran. Azir gran.
Lindsey Collen
pu LALIT, enn pwindevi personel.
Tradiksyon:BK