21.05.2020
Avek kriz korona ki pe fer ravaz dan peyi, avek Covid Bill ki pe azir kuma dir enn promes ki pu ena plis represyon dan lefitir, ena enn koze ki buku dimunn pe dir. Lapres, sitwayin, sertin sindika, plizyer dimunn lor radio, mem sertin politisyin, lezot exper sipa ekonomis ubyin politolog, zot tu pe dir plizumwin mem zafer: zot pe dir ki seki nu bizin se enn bon lider. Zot dir ki Premye Minis ki nu ena asterla la, li pa bon, enn lot ti pu pli bon. Me, anfet ena enn gro problem, non pa avek argiman la li-mem me avek manyer panse ki amenn a sa tip argiman la.
Enn Premye Minis li tusel pa fer enn guvernman. Mem enn diktater ki, dan enn kote, reprezant enn klas ekonomik, depann, dan enn lot kote, lor enn klas manajer a ki li deleg sertin responsabilite. Dan enn diktatir, fer sa delegasyon la parski enn diktater pa kapav partu alafwa. Dan enn demokrasi, fer sa delegasyon la parski sinon, ti pu ena tro buku puvwar dan lamin enn sel dimunn – ti pu enn diktatir lerla. Avek sa an konsiderasyon, eski li fer sans pu dir ki seki bizin se enn lot Premye Minis? Ki, si sanz latet la, lekor la pu swiz? Klas sosyal ki Parti u Lalyans opuvwar reprezante, li pu parey kuma zordi. Rapor de fors pu parey. Prosesis delegasyon la, li osi, li pu parey.
Lidership manyer sistem anvi nu pans li dan Moris zordi, li anfet enn sintez filozofi fasis lextrem drwat ek rezilta akimilasyon kapital dan lamin enn ti grup dimunn. Fasis deform filozofi Nietzsche e dir ki listwar ekrir par bann zom for – bann “ubermensch”. Kapitalism li, li tir tu kapital ki travayer transforme, li met li dan lamin enn de dimunn e apel sa “fer profi”. Enn koz lor akimilasyon puvwar, lot lor akimilasyon kapital. Konpatibilite ant sa de fason panse la byin for. E se pa enn sel dimunn ki’nn fer sosyete vinn kumsa. Se non pa enn zom for ki fer enn sistem me sistem ki dimann enn zom (u fam for, depandan ki neo-liberalism arkansyel ki u pe viv) pu reprezant li. Sistem la finn anfet kree par manyer ki listwar lemond e listwar Moris finn devlope lor letan. Se bann kondisyon ki nu’nn adopte pu negosye nu plas dan enn sosyete ki’nn inpoz kolonizasyon, lesklavaz, langazman ek zordi-zur, lesklavaz-lapey lor nu.
Me, pu return ar kestyon “lider”, dan Moris, sa finn dezenere dan enn fason absird. Si u al lor paz Facebook Paul Berenger, par exanp, e u met enn bann video li’nn fer diran konfinnman zwe, a so drwat, parderyer li dan enn komod ek san dut partu dan lasam la si li ti turn kamera la, u pu truv bann gro gro pil dokiman. Sa pil dokiman la, se samem ki sinboliz so lidership parti MMM. Li finn pran arsiv ek dokimantasyon MMM dan so lame, uswa so bann koleg finn donn li. E lefet ki sa bann pil la truv dan so lakaz kot li, samem ki pu petet rezon kifer se Joanna Berenger ki pu vinn lider MMM kan li pu pran so retret. Parski so tifi pu ena lakle so lakaz; alila a ki pwin sistem la arbitrer. E MMM, se parti meynnstrim pli demokratik ki ena dan Parlman. Paul Berenger pa’nn erit lidership la depi enn paran me – san ki nu pran bann akizasyon trikmanday an konsiderasyon – li’nn navig depi anba ziska lao. Nepli kapav fer sa kalite parkur la dan enn parti meynstrim aster. Laplipar lezot parti pena mem enn komite santral/nasyonal ki fonksyone. Duval fis inn pran plas Duval per, Jugnauth fis inn pran plas Jugnauth per, Ramgoolam fis inn pran plas Ramgoolam per, kuma ule gayn “bon lider” avek bann kondisyon kumsa? [Sa montre ki sa bann parti la enn danze. Zot pena okenn koerans demokratik. E nu, nu ena swa ki parti nu ule sutenir.
Enn sistem ki depann lor enn “bon lider” pu fonksyonn byin zame pu prodwir enn “bon lider” parski sa depandans lamem, li enn disfonksyonnman. Desefet, mem si gayn enn zeni avek enn gran leker kom Premye Minis, sa pa pu sanz gran-soz a lon term parski se sistem la ki pe fer nu otan mizer. Enn meyer lider pa pu sanz gran-soz.
Dan LALIT, nu koz buku lor kuma pu ranplas kapitalism avek enn nuvo form lorganizasyon sosyete ki meyer. E so difikilte truv dan lefet ki kapitalism li pa azir zis lor kondisyon materyel me osi lor kondisyon moral ek sikolozik. Me, problem ki nu pe gete zordi, li enn problem relativman buku pli sinp; koman fer pu amelyor Guvernman avek bann paramet materyel ki deza an plas?
Tudabor, bizin reget fason mem nu konseptyaliz sa nosyon de enn “lider” politik. Dan politik, depar so natir eminaman kolektif, pa kapav ena enn lider individyel. Na pena personn ki pli apt a diriz enn parti, ki bann lezot manb sa parti la. Na pena personn ki pli apt a diriz enn guvernman ki bann lezot dan so Kabine. Fode pa ki nu panse ki, akoz enn parti inn gayn eleksyon, li kuma dir so lider inn pas enn lekzamin. Kan enn parti gayn eleksyon, li plis vedir ki lamas dakor pu ki sa dimunn la reprezant zot, ki li vedir ki sa dimunn la kalifye pu fer li. Eleksyon, fason nu fer li Moris, napa komadir enn antretyin pu gayn travay me plis enn konpetisyon marketinng. Li vinn kumadir enn konpetisyon bodibilder kotsa sakenn pe esey inpresyonn nu avek grander zot bandrol, prezans zot oriflam u parfin zot briyani.
Nu bizin realiz bann problem sistemik ki ena avek guvernman. Seki mo’nn dir lor kuma enn parti pas de per-an-fis, sa li zis enn lekzanp povrete so demokrasi intern. Vi fason arbitrer avek lakel kikenn vinn lider enn parti meynstrim, eski li pa pli arbitrer kan se sa lider la ki pu swazir Prezidan? E eski li napa enn form inses ki se Prezidan ki deside kisannla vinn Premye Minis? Eski, kan nu elir trwa depite dan nu sirkonskripsyon, pa zot ki ti bizin elir Premye Minis? Ek, kan Premye Minis inn swazir so Kabine, eski li pa ti pu pli demokratik si fer li pas a vot tu manb Parlman? Sa ti pu kumansman enn demokrasi formel.
Bizin osi reget fason lapres koz lor parti politik. Se bann parti politik mem ki fokaliz lor bann personalite olye bann kolektivite, ek lerla lapres swiv. Lapres fer li akoz li pli fasil pu ekrir/vann enn zistwar lor enn dimunn ki pe lite pu vinn opuvwar pu konkretiz kit vizyon pu Moris. Lerla mem ki zot perpetye sa ansyin sistem feodal “enn lider for” lao enn parti. E zot truv sa patern la, mem kot pena li. Se kumsa mem ki gayn bann dimunn koman Trump u Bolsonaro.
Enn lot fason truv li, li tel; dan LALIT, nu finn remarke ki lapres fokaliz lor enn-de manb ki’nn gayn plis vizibilite avek letan. E dan piblik, ena ki pran sa fason bann parti meynstrim fer lapolitik ek zot prozet li lor nu parski pu zot, se sel fason zot kone fer politik. Ena dimunn, kan zot tann mwa dir bann mem argiman ki mo pe dir la, dir ki mo ipokrit parski mo parti osi ena lider. LALIT pena enn lider! Nu ena enn lidersip - enn lidersip ki eli parmi nu manb dan brans e dan nu lasanble. Dayer nu konsep “lidersip”, li inpe diferan. Se alabaz – lor sayt ek dan landrwa – ki ena vre lidersip klas travayer. E li pa tro vizib, sa lidersip alabaz la, ziska moman kan enn gran flanbe dan lalit, kuma dan bann lane 1930 ek bann lane 1970. Dan konfinnman, nu’nn truv enn ti parti sa lidersip alabaz la.
E avek kriz korona viris dan pei, nu kapav dir ki li sa lidersip alabaz la-mem ki finn ede pu ki nu, lepep Moris an zeneral, finn reysi kontrol sa viris la. Plizyer ti parmi bann seki nu’nn apel bann frontlaynerz. Li pa lider MSM-ML-Transfiz Pravind Jugnauth, ni lider lopozisyon Xavier Duval, ni lezot lider politik kuma Ramgoolam, Boolell, Berenger ki finn fer sa.
Me, dan Moris, malerezma, nu pena enn parti politik ziska ler ki ase for alabaz, kuma LALIT anvi vini enn zur, pu ki nu kapav anpes samem tip lider koman Jugnauth la vinn inpoz enn seri lalwa represif lor pei kom rekonpans pu nu disiplinn kolektif avek lakel inn reysi kal sa lepidemi la.
Gary Homet