Zur 50 – Koronavirus ek bann Viris e Limanite ek Planet
09.05.2020
Dan sa moman kan Formanter-Lager-an-Sef ti pe gayn enn vole kamufle par so bann alye-pa-tro-antuzyast apre li finn lans enn apel pu zot ed li “Fer Lasinn Peye” pu fann viris, resanble sa apel apre Premye Ger Mondyal pu “Fer Lalmayn Peye”, dan Lafrans finn ena enn test pozitif Kovid-19 ki finn konfirme lor enn pasyan osi boner ki Desam 2019.
So test ti depi enn swab date 27 Desam, me bann serser dir ki li kapav inn atrap viris la, probableman, ant 14 ek 22 Desam.
Amirouche Hammar, enn zom 43-an, ti byin malad pandan de semenn ek finn sirviv. Li ti ena tu sinptom Kovid-19 avan mem kikenn kone lor sa maladi la ek ti mem bizin admet dan ICU pu re-animasyon pandan 3 zur. Li res dan fobur Lenor Paris ek li pa finn al Lasinn ni pa finn vwayaze nonpli. Alor li paret ki maladi ti deza kumans propaze dan Lafrans. Li travay dan enn lafwar pwason tandiki so madam travay dan seksyon pwason Sipermarket pre kot lareopor Roissy Charles de Gaulle. Misye la inn teste pozitif, paret finn transmet viris a so de zanfan, me pa a so madam ki parkont inn teste negatif. Me selman, li ti malad avan so misye, avek sinptom kuma tuse sek ek lafyev, alor kapav se li ki finn transmet viris a so bolom – ek asterla so test negatif. Swab depi misye la so lagorz, ansam avek 13 lezot spesimenn similer depi Desam, ti prezerve pu teste plitar akoz sa bann pasyan la zot nemoni ti paret atipik. Ziska sa test la, Lafrans ti kwar so premye ka ti enn mwa apre, le 24 Zanvye.
Sa ka la konfirm, dan lapratik, letid resan University College London Genetic Institute lor 7,500 dimunn Kovid-19 (SARS-CoV-2 so vre nom) pozitif avek 200 diversite mitasyon zenetik, ki indik viris la inn aparet anviron ant le 6 Oktob ek 11 Desam ek inn fane buku partu dan lemond byin avan deklar lepidemi.
Ala kot blam Lasinn inn arive.
Antuleka, nuvo koronaviris ena de karakteristik vremem take: premye, so peryod inkibasyon al ziska 14 zur, alor nu, imin, kapav pe balade inosan kan nu porter viris avan ki nu tom malad, san-kone nu pe transmet viris. Dezyem, ankor pli surnwa, viris ena enn gran to ka asinptomatik setadir ant 50% ek 70% dimunn infekte zame pa montre okenn sinptom. Sa Parizyin 43-an so madam kapav et ti asinptomatik.
Sa konfirm kimanyer Trump pe rann so lekor kuyon kan li pe sey shifte blam lor Lasinn pu enn lepidemi, ki Lasinn finn raporte a WHO formelman le 31 Desam. Antuleka, le 4 Zanvye Otorite dan Lasinn ek dan Lamerik finn tom dakor pu travay ansam, apre ki Lasinn finn formelman inform Lamerik so zur avan. Selman enn Inyoran-an-Sef pu kapav blam Lasinn pu so in-aksyon. Savedir li osi Misye-Iresponsab-an-Sef lor fitir epidemi. E nu usi remarke ki so Sekreter Deta Mike Pompeo pankor vinn prezant nu sa “prev enorm” ki li ena pu pruve ki viris sanse sorti depi enn laboratwar. Asterla li pe dir “nu pa tro sir” lor kot viris la sorti. Tuzur.
Ek pandan ki Lamerik kone li pankor resi kontrol viris apre ki li finn niye so lexistans pu pandan omwin 6 semenn, Trump pe ankuraz lev lokdawn avan-ler. Li pu difisil pu vinn blam Lasinn pu sa.
E dan lespas de-trwa zur, Trump so Vale personel (mo pa ti kone ki imin modern ankor ena vale) osibyin ki Vis-Prezidan Pence so atase depres finn teste pozitif zot tulede.
Alor, nu tu bizin pran kont tu sa bann fe, anka Trump ek Pompeo plitar sey blam Lasinn, bann demokrat, WHO ubyin bann epidemyolozist, pu ankor ka dan zot pros lanturaz ek dan lanturaz komin.
Preske tu nuvel lor nuvo koronaviris move nuvel – amwins si mezir strik ki dimunn finn adopte depi boner ek ena stratezi rezonab pu swiv. Kuma dan Nuvel Zeland, dan enn mwind mezir Lalmayn. E mem, Moris, ziska ler.
Enn but move nuvel plis bulversan kinn fek sorti lor posib lyin ant zanfan teste Kovid-19 pozitif e ki osi ena maladi mortel apel Maladi Kawasaki. Me, pankor pruve. National Health Service dan Langleter inn avoy enn warning an Avril lor lefet ki sa sindrom, ki enn zar enn sok toxik e konsern inflamasyon veso disan inklir arter leker, posibleman ena enn lyin avek test koronaviris-pozitif. Dan New York City, sa dernye semenn la, finn anonse ki 15 zanfan ant 2-an ek 15-an finn detekte avek Maladi Kawasaki. De zur desela, dan Langleter, Minis Lasante dir ki ena zanfan finn mor avek sa sindrom, ki syantis pe supsone ena enn lyin avek Koronaviris.
Avan sa, seki ti rasiran otur Kovid-19 seki zanfan rarman tom malad, mem si ena ti atrap viris la.
Alor, nu pankor andeor danze. Guvernman Moris ena pu byin prepare pu kapav bat anretret vit, amezir nu avanse, avek prekosyon, pu sorti depi lokdawn apartir 15 Me. Abandonn mezir lasante piblik tro boner pu fer buku ditor repriz lekonomi, osibyin ki lasante. E nu bizin fer repriz lekonomi atraver re-invant prodiksyon esansyel – kumanse avek manze ek batir lor la amezir ale – e nonpa plore lor sekter ofshor, ki non selman pa esansyel me dan buku fason, kuma buku dimunn pe finalman realize, fer ditor.
Lindsey Collen
pu LALIT, enn pwindevi personel
Tradiksyon: BK.
