Lor Vwazin ek Kamarad – Lor Depandans lor Konpayni Data ala-Frankenstein
06.04.2020
Dan enn lokdawn, mo realize kisannla pros. Enn vwazin, zis kan mo pe plenye ki nu pe bizin manz lamwatye enn banann par zur, kumadir li finn lir dan mo panse, paret divan laport, kriye mwa, sa moman mo pe asize pu ekrir sa blog la. Dan enn ti sak ena enn lame banann mir depi so zardin. Nu’nn koz kimanyer nu tulede pa pe kone kan karavann vaksin lagrip pu pas Bambous. So belmer, ki usi enn mo kamarad, pe fer resers pu kone. Ena enn lyin pros ki devlope par viv pre ant vwazin. Li tultan la, etan done prezans fizik dan mem zeografi, me mo santi mo pa finn apresye li kuma bizin, avan sa moman la. Zordi mo realiz sa.
Kamarad ek koleg, kamarad ki milite ansam, fami, tu sa dimunn la, par kontras, zot enn distans lwin, pli lwin ki sinp distans saniter (social distance). Zot lwin, e zot, zot kapav vinn “pre” selman atraver enn korl telefonn u enn mesaz whatsapp u partaz enn lartik ubyin enn imel – manb dan brans LALIT mem onivo lokal, nu tu fane lor distans partu dan vilaz. Lezot dimunn lwin kapav vinn “pre” atraver enn rispons a sa blog la, si zot lir li swa lor websayt LALIT ubyin lor LALIT so paz Facebook. Antretan, Lasanble Zeneral Anyel lasosyasyon fam, Muvman Liberasyon Fam, so zur inn fini traverse. Mo pa finn zwenn mo bann ser dan muvman fam. Fimklib kot enn fwa par mwa nu vizyonn fim rar, so sware, li osi, fini pase, nu finn rat fim ki nu ti pu gete ansam. Mo mank mo bann kamarad fimklib – ansam tu seki prezan, nu partaz sa lexperyans an-komin get enn fim, koz lor la, ziska nu ena enn ris koleksyon fim extraordiner depi partu dan lemond ki nu finn gete lor letan ansam. Reynon LPT, lasosyasyon Ledikasyon pu Travayer, so kur, so renyon, tu inn dan enn somey. LALIT, via internet, pe resi fer enn-de aksyon e mem aksyon an-komin, travay ansam avek dirizan sertin Federasyon sindikal – sa usi via internet.
Ala kuma nu truv nu vinn depandan net lor internet ek mem sosyalmedia kuma Facebook ek WhatsApp ek lezot. Nu retruv nu dan enn dub lanbara absoli.
Nu pa kapav servi sosyalmedia ubyin mem internet sanki nu expoz numem kuma esklav ki furni travay gratis a propriyeter sa bann konpayni la, e usi sanki vinn zot maryonet parski zot ariv konn nu telman byin ki zot kapav manipil nu, met nu an trupo, izol nu trup, diriz nu trupo dan diferan lekiri de zot swa, izole depi lezot. Alor, ziska ler, nu obliz sibir 2 kalite abi an-esanz pu enn sinp mwayin gard kontak sosyal.
Momem mo finn viv sa kontradiksyon inkrwayab, kot enn kote mo pe bizin servi rezo sosyalmedia ek lot kote, mo pe deteste ziska dernye degre sa puvwar otokratik ki rezososyal ena. Kifer? Mo finn komann enn liv par enn informater-denonsyater apel Christopher Wylie (via Amazon, enn lot voler data, manipilater data). Liv la inn arive enn-de zur avan lokdawn kumanse. Liv la koz lor dub skandal ki inplik Cambridge Analytica-Facebook dan manipil eleksyon Trump ek fos referenndum Brexit. Amezir mo pe vinn depandan lor sosyalmedia pandan lokdawn, anmemtan mo pe lir detay deplizanpli orib lor sa kontrol grotesk ki konpayni prive sosyalmedia ena lor sosyete. Ala enn lot rezon kapav kifer mo sweyn bon relasyon avek mo bann vwazin. Facebook ek WhatsApp ek Amazon pa kapav vinn fu zot nene dan nu relasyon vwazinaz.
Tit liv la byin apropriye MINDF*CK an let kapital.
Li ekrir par enn parmi sa bann zenn-om ki ti travay pu Cambridge Analytica (enn sikirsal SCL Group ki regrup bann konpayni lafuy data). Liv la devwal kimanyer kapav rekonstitye enn foto interaktif, ondire enn fim, ki reprezant sosyete atraver akimil data individyel lor sak imin individi. Zot ti kumanse avek bann relativman tipti sosyete dan Karaib. E kreater sa Frankenstein kapav devine ki data pu kapav petet servi pu sanz lopinyon kikenn dan realite (ubyin plito enn grup kikenn), teste li. Seki marse, lerla li met li an pratik.
Robert Mercer ek so tifi, Rebekah, spekilater bilyoner dan fon investisman apel “hedge funds”, limem ti finans kanpayn elektoral Donald Trump, zot de, papa-tifi prinsipal bayer defon sa grup konpayni. Kisannla zot Vis Prezidan? Steve Bannon, Donald Trump so fame konseye extrem-drwat lor stratezi, ki ti pe diriz Breitbart News, enn senn nuvel plis adrwat mem ki Fox News, si u kapav mazinn sa. Premye reket Steve Bannon, li dimann Cambridge Analytica pu izol tu sa bann dimunn ki “santi zot oprime par” sa konsep zafer “politikman korek”. Lerla lekip Cambridge Analytica, zot al kalkile kimanyer zot pu etidye sa pu gayn sa done la. Enn long lexanp, zot done lor ki kalite kestyon pu poze pu konn sa.
Anfet, kan mo pe lir liv la, mo kumans realize ki sa bann konpayni ki rekolte data, zot enn devlopman exponansyel ki sorti depi sa model “piblisite manipilater”, ki ti deza existe avan lepok dizital.
Sa model “reklam manipilater” la ti deza vinn moralman akseptab dan sosyete kapitalist depi avan. Sa vedir li ti vinn normal ki li pa ditu imoral pu manipil kikenn, mem enn zanfan anba laz, atraver explwat lafreyer irasyonel u mank konfyans dan li-mem, atraver son-ek-limyer lor lekran, dizon pu fer li aste enn lartik (savon, dile, loto) ubyin enn servis (lasirans, ledikasyon) – pa pu bann rezon rasyonel me zis atraver kuyonn nu, pu fer profi prive pu enn kikenn invizib kitpar.
Enn lindistri net avek “enn larme zom” (asterla fam usi parmi) ki pa ti ena okenn ezitasyon pu servi trik sikolozik pu zot kokin larzan mazorite dimunn mizer pu met dan pos seki deza ris – atraver reklam manipilater.
Sa manipilasyon ti “normalize”, ti vinn moralman “akseptab” mem li pa akseptab ditu, dan-milye dernye syek. Seki fer, “Li [piblisite peyan prive] vinn surs prinsipal finansman pu enn seri konpayni kominikasyon ziska enn tel pwin ki kan ariv 1960, mazorite televizyon ek preske tu lagazet ek magazinn ti depann inikman lor sa reveni la pu zot kontinye existe.” (Sitasyon depi Raymond Williams so lartik referans “The Magic System”, 1960 – zis Google li – alala sa kontinye , mo pe al depann lor enn lot manipialter data).
Lamerik ti premye pu servi sa model manipaliter pu fer reklam kuma enn model “normal” dan kanpayn politik. Sa vedir inn servi piblisite manipilater, reklam ki sible e lerla kuyonn dimunn. Apre sa finn al fane dan lezot pei. Kot servi gro larzan pu anplay lekip sikolog, ekrivin, grafist, sineast, artist pu servi zot skil akademik ubyin artistik pu manipil dimunn dan eleksyon e dan lezot kanpayn.
Lerla kumans gayn sa larme zom la, vo lapenn sinyale ena enn-de fam usi parmi. Zot travay se fuye pu extrer data depi:
-- surs ofisyel, parfwa zot mem resi met lame lor linformasyon dan Resansman ofisyel enn pei,
-- detay labank, sa osi zot gayne
-- detay lor seki u aste onn-layn, e seki u dwa kredi ar konpayni,
-- detay lor nivo u finn etidye,
-- detay manyer u vote
-- e lerla data depi rezo sosyalmedia. U pa kapav imazinn sa minn data ki zot kapte lor sak individi. Kan Christopher Wylie ek so ban koleg Cambridge Analytica ti prezant zot travay a Steve Bannon pu kanpayn prezidansyel Donald Trump, par exanp, zot dimann li donn enn nom, ninport. Li invant enn nom. Lerla dimann li donn nom enn leta dan Lamerik. Li dir “Nebraska”. Zot met nom la ek Leta la dan zot sistem e de dimunn sorti. Zot swazir enn ladan o-azar. Lerla zot defil tu detay lor li. Pu al pli lwin, zot dimann Bannon si li ule zot cheke si sa dimunn la onnlayn anplas-anplas la. Efektivman, li ti onnlayn. Zot vizyonn li an aksyon onnlayn dan sa mem moman la. Tusala pe derule dan enn biro dan UK. “Big Brother” a-lev.
Pu rann sa data la pli itil pu kanpayn stil politik, Facebook inn met de kalite kestyoner onnlayn depi avan. Tulede kestyoner permet zot kolekte data oto-analiz sikolozik dimunn par milye pu ki lerla zot analize, sirtu ansam ar lezot data. Enn kestyoner la, si u aksepte pu reponn kestyoner la, zot promet an esanz pu donn u enn analiz u prop personalite. Anfet u pe zis travay pu zot. Lot kestyoner la, li, an esanz, pu donn u enn-de dolar. Kan zot met sa data sikolozik la ansam avek ki kalite sayt u vizite, ki kiksoz u “like”, ki u aste, ki nivo ledikasyon u ena, kot u reste, ki travay u fer, dan ki klib u ete, avek tusala li sifi pu manipil dimunn anmas. Premye, zot klas u dan enn “grup”, antan ki enn eleman statistik. Manipilasyon sak sa grup la, li fer an izolasyon avek tu lezot grup. Kumsa dan eleksyon dan Lamerik, zot amas ansam tu zom blan Demokrat ki santi oprime par seki apel “politikman korek” e lerla travay zot pu sanz zot vot Demokrat a Trump. Kimanyer zot fer sa? Zot fer li atraver seye e teste bann diferan slogan ek diferan laliyn politik. Lerla, zot pran enn lot grup, Demokrat Afro-Amerikin ki ti vot Obama an 2012, e zot reysi sem dut dan zot latet lor kandida Demokrat, Hilary Clinton – li pa an bonn sante, li enn rasist, li enn elitist, zot fil ninport ki laliyn ki morde dan sa grup kobay la, lerla zot gete ki degut zot Hilary Clinton pli vit. Zot bi: fer zot napa al vote. Me dimunn dan sak diferan grup truv zis seki andan so grup. Personn depi lezot grup pa truv andan dan enn lot grup. Kumsa pena deba. Leres dimunn dan muvans Demokrat pa mem kone lor sa propagann ki pe fane. Si zame al dekuver tusala, li arive nek apre eleksyon inn fini. Nu finn al kone de-zan apre eleksyon Trump kan lagazet The Guardian ek New York Times pibliye lartik lor la kan Christopher Wylie sonn sonet alarm. Me dan sa liv la, tu seki sa bann lartik la ti expoze, li exoze avek tu so detay minisye. Liv la ase difisil pu lir. Li ekrir par enn zenn-om briyan me inpe tromatize. Me, so konteni bizin lir.
Kontrol santralize atraver kamera sirveyans pe vinn enn menas dan nuvo kapitalism parti kominist (drol ki sinifikasyon bann mo inn devini zordi) Lasinn, dan leres lemond kapitalist nu ena so kamera sirveyans, e nu ena osi sa vre Frankenstein dan form konpayni ki fuy dan nu data. Anfet zot bann peblisher/editer ki pretann zot sinp fakter. Zot pena okenn responsabilite ni sosyal, ni moral, pa mem legal, kuma “lapres” tradisyonel ti anfet ena anver sosyete.
Pena okenn kontrol demokratik lor zot. Mem guvernman Langleter e Lamerik pena kontrol lor zot – asterla mazine pu bann pei mizer.
Tusala donn matyer a-refleksyon pandan sa lokdawn la, kan nu ena enn total depandans lor sa konpanyi data stil-Frankenstein la.
Lindsey Collen, for LALIT
A personal view.
Tradir BK
