19.03.2020
Demand pu Klas Travayer ek Tu Dimunn Mizer dan Lepok Lepidemi Kovid-19
Yer 11 er diswar, Premye Minis finn anonse ki trwa dimunn finn teste pozitif pu Kovid 19 (prodir par Koronaviris) Moris. Tuletrwa Morisyin sorti lot pei.
Nu bizin asime ki maladi Koronaviris pu fane dan Repiblik Moris alalong -- enpe kuma dan Litali ubyin pli pir. E anmemtan, nu bizin sey ralanti propagasyon lepidemi la, pu sey evit sa kriz total la.
Pu sa, nu tu kone, nu bizin evit laful, lav nu lame byin e suvan-suvan, pa tus-tus nu figir, evit donn lame anbrase, gard distans ar dimunn. Kumsa, mem si mem nomb dimunn tom malad (dizon osi buku ki 500,000 Morisyin?) omwin li pa tu anmemtan, me li pu plito etale lor plizir mwa. Kumsa, linportans se sistem lasante kapav debruye. Kumsa mwins dimunn avek Koronaviris pu truv lamor. Kumsa mwins dimunn ar lezot konplikasyon lasante pu al truv lamor akoz sistem lasante finn kolaps. Alor, nu tu ena nu kontribisyon pu fer.
Nerport ki manyer, ena tu posibilite ki lavi ordiner pu bulverse konpletman pu prosenn 9 mwa a enn an akoz sa lepidemi.
Si nu pa met presyon asterla, Guvernman ek bann klas dimunn eze pu kontiyn fer seki zot ule ziska li tro tar. E tu dimunn pu sufer akoz zot insusyans. Sirtu ena danze si dimunn ki ena lemwayin kumans fer stokaz. So danze se sa pu kree enn peniri kan pena enn. E kan ena peniri, abe dimunn ki pu fer? Bizin evit sa. Aste kuma abitye.
Alor, nu bizin, lepidemi-pa-lepidemi, mobilize dan nu kartye e osi lor nu sayt travay, otur demand inportan, kuma:
1. Guvernman bizin protez tu travayer dan domenn lasante. Isi, nu pe koz sirtu travayer biro saniter, travayer dan domenn lasante prevantiv, dokter, infermye, ners, ed-ners, e tu staf lopital, zot anmemtan pli inportan pu sosyete an antye anmemtan pli expoze – amizir dimunn tom malad dan enn lepidemi. Sa vedir, Guvernman bizin rekrit buku staf ankor (sirtu dan biro saniter pu al rod dimunn ki finn ena kontak ar kikenn ki tom malad apre), antrenn zot vit-vit pu fer enn parti sa travay la. Sa fer pandan lepok lager. Buku dimunn donn kudme, antrene pu fer tu kalite nuvo travay. Bizin asire ki staf tu-nivo gayn tu proteksyon posib.
2. Guvernman bizin asire ki maximem dimunn ki tom gravman malad gayn tu swin neseser dan lopital piblik, Moris kuma Rodrig.
3. Kan kumans mank lili ek lekipman, sa pu vedir ki, apre enn-de semenn, Leta pu bizin prepare pu pran kontrol lor tu klinik prive, so lili ek so laparey pu fer enn sel sistem lasante iniversel egal-egal pu tu dimunn. NHS pe deza fer sa an Angleter. Guvernman bizin rekizisyonn tu klinik isi osi, enn apre lot, san pey proprieter prive – pu ki tu dimunn kapav fer fas lepidemi la.
4. Si neseser, Guvernman pu bizin osi pran kontrol Lotel ki vid pu transform zot an Sant Karantenn, amizir Morisyin returne depi deor apre sa 2 semenn ki ena interdiksyon. Remarke ki Jean Michel Pitot ki Prezidan Association des hôteliers et restaurateurs de l‘île Maurice finn fini aksepte sa posibilite la. “Pourquoi pas?” sef patron Lotel finn dir, “Si le besoin se fait sentir, si l’État fait appel aux hôteliers, je pense que ces derniers prendront définitivement (la demande) en considération. Si le cas se présente, je crois que les hôteliers y répondront favorablement.” (Le Defi 17 Mars).
5. Lekol ki pa pe servi (kan oblize ferm lekol pu ralanti propagasyon maladi la) pu kapav konverti an lopital. Bizin fini kumans fer preparasyon. Tu travayer konstriksyon ki pena travay kapav regrupe otur enn linite Guvernmantal, kuma DWC ek CHA ti ete.
6. Lekol pu bizin kontiyne anseyne, mem si atraver MBC TV pu primer kuma atraver internet pu segonder. Sa vedir Guvernman pu bizin ranforsi e zeneraliz wifi vit vit dan tu kartye.
7. Kan ariv lepok kot dimunn bizin res lakaz – pu ralanti propagasyon Koronaviris – Guvernman bizin asire ki sak fami gayn enn larzan pu viv sak mwa, kuma Negative Income Tax.
8. Guvernman bizin aplik kontrol pri pu item ki deza kontrole, e kontrol pri nuvo item debaz – kote manze e kote savon, dezinfektan, sanitayzer.
9. Guvernman bizin asire, kuma Pravind Jugnauth finn dir dan so avan dernye Konferans depres, ki lizinn textil prodir mask, sirtu pu dimunn ki travay lopital, e osi sanitayzer pu lame. Ena osi lizinn ki kapav prodir lezot masinnri pu lopital amizir li expann.
10. Enn sertin moman, dan Moris, inportasyon kapav afekte. LALIT propoze ki Leta met enn lalwa pu kapav fors tu gran proprieter later agrikol pu plant prodwi alimanter lor enn pursantaz zot later, pu asir sekirite alimanter. Bizin fer sa depi zordi mem. Anmemtan, tu infrastriktir mulin disik, ek ansyin mulin disik, bizin konverti asterla-mem an lizinn pu prezerv e transform prodwi alimanter – fini met dibut avan premye rekolt dan 3-4 mwa. Sa osi, ena patron fini dakor: “Produire d’avantage pour assurer la sécurité alimentaire” – Thierry Sauzier, CEO tablisman Medine, apre so rankont ek Minis Agro-Indistri, Maneesh Gobin 18 Mars. (defi onnlayn, 18 Mars). “Les ‘Big Land Owners’ qui étaient présents ont, eux aussi, formulé des propositions.” Pandan 2yem ger Mondyal, Guvernman kolonyal ti pas lalwa pu fors tablisman plant prodwi alimanter lor enn pursantaz so siperfisi kot ti ena kann. Zordi (19 Mars) ena enn reynion konzwin patron tablisman ek Guvernman pu get sekirite alimanter.
Marketing Bord pu byinsir bizin organiz distribisyon ek lavant – pu Moris, Rodrig, Agalega – tu sa nuvo prodwi alimanter. Kan kriz fini, Moris bizin gard so sekirite alimanter, e ogmant prodiksyon alimanter pu furni larezyon.
Alor, tu dimunn ki swiv nu websayt, res an-kontak ar nu. emel nu lor lalitmail@intnet.mu
Kumsa, nu fer fas sa lepidemi la, e nu sorti diyn. Pa zis nu-mem, me tu nu vwazin – e tu dimunn ki deza ena chalennj pu viv konvenableman, kuma laplipar dimunn klas travayer, dimunn ki res dan lakaz sere, dimunn ki depandan lor sibstans, dimunn ki viv ar maladi mantal, dimunn izole. Alor, anu okip e numem, e lezot dimunn. Anmemtan, met presyon tanki kapav pu Leta pran sarz kuma li bizin. Nu pu aprann linportans enn lespri sosyalist pandan enn lepidemi kuma zame avan.