28.01.2020
Sityasyon Internasyonal: enn Sirvol pu Kumansman Lane
Sa papye la baze lor diskur prepare par Alain Ah Vee pu enn kozri dan LALIT. Anfet ti bizin ranvway evennman la akoz warning siklonn. Ala enn lartik baze lor so not.
Kan nuvo lane kumanse nu abitye dan LALIT gete ki sityasyon dan lemond an-gran-liyn pandan lane fek fini e kuma li pe evolye.
Anfet depi 2019 sityasyon internasyonal finn vinn deplizanpli instab, amezir sistem kapitalis kontiyn so deklin. Lekonomi kapitalis an kriz, somaz pe agrave, sufrans pe zeneralize, e sirtu inegalite pe ogmante. Dan plizir pei nu pe truv reyn diferan rezim swa diktatir, swa reyn otoriter, swa rezim nasyonalis-popilis, swa enn melanz ant sa 3 tandans la. Dan buku rezyon lemond ena fwaye konfli, ena plas ena lager devastater, e dan buku pei ena lamonte lextrem drwat ek kuran zenofob. Anmemtan, zordi devlopman teknolozi pe itilize par Leta pu instal sistem sirveyans elektronik lor tu sitwayin, uswa pu mem prepar atak sible kont “lennmi” par dronn telegide. E nu pe truve kuma lefe sanzman klimatik pe amenn destriksyon inpe partu lor bul later, e pe afekte par milyon abitan, e pe les dimunn dan dezarwa. Anmemtan dan sa lepok som la, nu pe osi truv gran mobilizasyon inpe partu. Nu truv sirtu zenn ek fam divan-divan, pe proteste kont somaz, ogmantasyon pri, kont prezans larme inperyalis, kont patriarsi, pe demand plis demokrasi, plis liberte ek manifeste pu enn lanvironnman san polisyon. Sa vag protestasyon li inpe partu. Ki li dan Liban, Sudan, Lirak, Lind, Lafrans, Sili ubyin Kot Divwar.
Enn-de bann rar gin onivo internasyonal kont inperyalism, li anfet konsern Repiblik Moris direkteman. Dan Lakur Internasyonal (ICJ) ek dan Lasanble Zeneral Nasyon Zini, Linyon Afrikin finn dibut ansam ar pei Moris, pu afront Gran Bretayn. Gran Bretayn inn kareman gayn lord pu kit Chagos, dekoloniz li enn fwa. Sa li enn gran viktwar pu parti kuma LALIT, osi byin ki enn gran progre ver Chagosyin gayn drwa retur, e tu dimunn gayn lib sirkilasyon partu dan nu prop pei.
Kriz lekonomi kapitalis
Lekonomi kapitalis sarye dan limem enn seri peryod expansyon ekonomik sakenn swivi par enn peryod kriz. Me kan sistem la an deklin kuma zordi, bann peryod kriz, somaz demas, insekirite, ena tandans prolonze e si ena repriz, li frazil. Sistem kapitalis finn deplizanpli repoz buku lor sekter finansye. Sa li enn sekter ki privilezye spekilasyon, profi akurterm odetriman prodiksyon, e ki menas baz-mem lekonomi kapitalis.
Anfet depi krash finansye 2008, kriz lekonomi kapitalis pe anfet prolonze. Lekonomi pa finn reyelman repran. E previzyon bann exper FMI, OCDE byin pesimis pu lavenir. Dapre ekonomis OCDE lekonomi global pe fer fas enn ralantisman striktirel akoz tu kalite diferan rezon kuma miltiplikasyon mezir proteksyonis, afrontman komersyal ant Lasinn ek Leta Zini, Brexit, tansyon lor marse petrol, ek ogmantasyon det arisk bann lantrepriz. Tusala pe amenn enn nuvo vag proteksyonism ki pe persiste lor letan, e ki pe antrenn enn ralantisman lesanz komersyal ziska enn nivo byin ba.
Sa seri mezir restriksyon komersyal ant Lasinn ek Leta Zini, mem zot finn amorti an Zanvye, ilistre byin kimanyer proteksyonis pe agrave. Li kuma enn veritab match ping pong ant sa 2 pwisans ekonomik la. Apre ki Trump finn fer Lamerik ogmant tarif ladwann lor prodwi sorti Lasinn, sa finn amenn enn bate-rande depi Lasinn ziska enn eskalad. Me selma tulede pei zot lekonomi interdepandan. Zordi ena plizir gro lantrepriz Amerikin dan Lamerik ki depann lor firm sutretans dan Lasinn e lot kote penetrasyon kapital Amerikin dan Lasinn li byin for. Kumsamem ki miltinasyonal Apple,ki so pwa pez telman lur dan lekonomi US, li pa finn gayn okenn problem pu benefisye enn dispansasyon lor drwa dedwann pu so dis konpozant kompyuter MacPro ki fabrike dan Lasinn. Alor Trump ek Xi Jinping pe bizin truv enn laranzman pu ki sa konfli la pa eternize.
Enn lot laspe sa konpetisyon ant pwisans ekonomik la se kimanyer bann desizyon politik ek ekonomik deplizanpli lye enn-dan-lot. Boykot ekonomik ki Leta Zini finn deside kont Liran, par exanp, li enn desizyon politik. Me li ena lefe ekonomik imans. Li pa zis afekte konpayni Amerikin, ki u ti pu krwar. Anfet li al kree enn obligasyon (pa kone lor ki baz) lor konpayni tu alye USA dan Lerop, ek lor tu lezot pei – e sa, purtan, konkiran bann konpayni Amerikin. Kan Trump pe boykot Liran anmemtan li pe anpes so bann konpetiter evantyel profit anpremye plas vakan ki lantrepriz Amerikin riske lese. Ki li so Total, Peugeot, Airbus – bann lantrepriz pli pwisan dan Lerop – zot tu oblize obeir Trump, zot tu oblize swiv desizyon Trump pu pa perdi zot komann, pu pa perdi akse pu zot prodwi lor marse Amerikin, e sirtu pu pa perdi akse finans ki dan lame investiser ek labank USA. Konsekans sa boykot Lamerik la se ki volim petrol ki Liran exporte lor marse mondyal finn diminye par dis fwa. E prinsipal viktim sa sanksyon USA ek sa konpetisyon ant pwisans inperyalis se lepep Liran.
Reyn rezim Diktater-Otoriter
Lepok zordi marke par enn seri reyn diferan form rezim diktatir, otoriter ek nasyonalis-popilis. Puvwar politik deplizanpli konsantre dan lame enn dirizan, enn “lom-for” kuma lapres suvan apel zot, ki ena minmiz total lor laparey Leta, ki exers so puvwar par evins e mem eliminn tu seki reprezant enn kontrepwa a so lotorite. Parmi sa kalite dirizan pro-kapitalist la ki pe viz konsantre puvwar dan lame enn sel dimunn ena Bolsonaro (Brezil), Duterte (Filipinn), Orban (Laongri), Trump (USA), Kaczinski (Poloyn), Modi (Lind), Netanyahu (Israel), Erdogan (Latirki), Kagame (Rwanda), Kim Jung-Un (Kore Dinor), Salvini (Litali), Mohamed Ben Salman (Larabi Saudit), Poutine (Larisi), Sissi (Lezip), Xi Jin Ping (Lasinn), Nazarbaiiev (Kazakstan), Sasso-Nguesso (Kongo). Dayer, Trump ek Netanyahu pe travay ansam pu sey fini Palestinn. E dan selebrasyon Zurne Repiblik dan Lind, invite-doner ti … Bolsonaro.
Mwayenn Oryan
Trump, Netanyahu ek Mohamed bin Salman finn ansam kumans azir kuma enn nuvo lafors inperyalist konbine dan Mwayenn Oryan, sirtu kont Liran.
Etan done ki Israel, kuma Sid Afrik dan 20yem Syek avek so form aparteid, pe prolonz enn form kolonizasyon ek diktatir relizye/rasyal ki finn kumans aboli ayer depi avan 1947 kan Lind gayn so lindepandans avek enn seri lalit pu Lindepandans partu dan lemond. Zordi tuzur ena buku danze gran, gran lager otur Mwayenn Oryan. Ena Lasiri, Lalibi, Lirak, Liran, Palestinn – tu anserkle, dan enn sans.
Arsenal Nikleer
Ansam ar danze lager an zeneral, ena danze lager nikleer. Israel ena so zarm nikleer, ki Lamerik ek Lerop pretann li pena. E zot pa ule ki Liran ena mem elektrisite depi nikleer. Ena USA ki pe ogmant so prop arsenal. Ena tuzur Larisi avek so prop arsenal. Lafrans pe rekoloniz Lafrik, e li osi, li ena zarm nikleer. Lind ek Pakistann pe al ver afrontman, e zot ena zarm nikleer. Alor, sa res enn danze.
Mobilizasyon popiler
Dan samem lepok deplizanpli otoriter, represif, nu pe truv gran mobilizasyon inpe partu. Ki li dan Lalzeri kot apre plizir mwa muvman kontestasyon lazenes, travayer ek somer, finn fors Prezidan Bouteflica demisyone. Zot ti pe reklam, e tuzur pe reklam, enn Lalzeri demokratik ek lib.
Dan Liban depi Oktob 2019 ena mobilizasyon demas ki ti kumanse par protestasyon lazenes kont desizyon guvernman pu taxe WhatsApp, enn kote, e kont koripsyon dan Leta, lot kote. Plitar muvman la finn elarzi e finn konteste politik ekonomik guvernman ki inkapab rezud problem peniri dilo ek elektrisite, somaz ek inegalite ki pe agrave. Dan Liban 1% dimunn pli ris posed 58% larises lansanb popilasyon. Lazenes ek travayer Libane finn inifye lor baz lalit pu enn Leta sekilye. Sa vedir zot revandikasyon li enn demand byin avanse. Zot finn organiz imans lasenn imin pu blok sime e pu kree pon-imin ant kartye divize par politik sektarist baze lor relizyon ek su-relizyon, ki diferan rezim finn alimante depi Lindepandans an 1943.
Dan Lirak plis ki 200,000 zenn ek travayer, zot osi, finn inifye pu manifeste kont divizyon lor baz relizyon, enn divizyon ki finn inpoze apre lokipasyon USA. Zot ule enn sistem politik ki pa diviz Irakyin, me ki baze lor demokrasi sekilye. Muvman protestasyon dan Lirak, enn pei desire par plizir deseni politik sektaris relizye e devaste par lager ki inperyalis US ek so alye finn deklanse, pe dimann solisyon ki dan lintere lepep antye pu fer fas dezast ekonomik pli divan.
Dan Lind, parey, finn ena gran mobilizasyon dan plizir lavil kont lalwa sitwayennte ki guvernman BJP finn amene e ki fer diskriminasyon lor baz relizyon. Sa, osi, enn exanp enn gran lalit pu prezerv Leta Sekilye ekrir par Ambedkar. Depi Modi opuvwar, BJP finn amenn enn politik iltra-nasyonalis e servi metod fasizant (telegide par RSS, ki enn lasosyasyon byin dedrwat ki rul BJP) pu res opuvwar. Nuvo lalwa sitwayennte ki enn amandman ansyin lalwa Citizenship Act (1955) apel Citizenship Amendment Act (CAA), ofer stati refizye e donn sitwayennte bann “minorite persekite” Hindu, Budist, Jain, Parsi, Kretyin depi 3 lezot pei Bangladesh, Afghanistan ek Pakistan me ki spesifikman exklir dimunn de fwa Mizilman. Premye fwa ki relizyon pe servi kuma kriter pu kikenn elizib sitwayennte Lind. Manifestasyon ti deklanse par etidyan, e zenn, fam, akademik, ek seporterz Ambedkar, pe opoz sa lalwa la lor baz ki li diskriminatwar e zot dir ki sa amandman la reprezant en vyolasyon Konstitisyon Lind, ki ofisyelman enn leta sekilye. Anfet, sa lalwa CAA li liye ar lezot lalwa.
Avan sa, an Ut 2019 guvernman BJP finn fer enn lot lexersis dan leta Assam avan, e ti pu fer partu. Assam enn leta dan Lind ki lor frontyer. Bi se pu fer enn nuvo resansman pu kree enn National Register of Citizens (NRC) pu premye fwa. A zot gran sok, dan sa 2 milyon abitan san prev, enn gran nomb ti elekter BJP. Anfet sa 2 milyon la, se dimunn mizer ki pena papye. Alor, dimunn finn dekuver ki Citizens Amendment Act (CAA) li form parti plan Modi pu tir sitwayennte ar so prop popilasyon Mizilman, kan li pe pretann li konsern donn stati refizye. Alor, li enn seri manifestasyon byin sofistike. Anfet, si nu gete plis an profonder, ankor enn fwa nu pu truve ki realite ekonomik kapitalist ki moter tu sa demars Modi la – pa zis so swadizan Hindutva. Kapitalis mondyal pe gayn buku difikilte pu penetre dan Lind – ki li lavil, ki li lakanpayn. Lind so prodiksyon li tro robist, e ena tro buku varyete. Alor, dan lakanpayn, zot anvi derasinn inpe milyon peizan pu gayn akse a sa later la.
Anmemtan, dan Lafrans, pandan plizir semenn, travayer transpor Metro finn fer lagrev pu proteste kont reform sistem pansyon Prezidan Macron pe rod introdir pu ranplas 42 diferan rezim pansyon e ranplas zot par enn sel sistem iniversel e ogmant laz retret. Sa lagrev la li pli gran lagrev sekter transpor depi Me ’68. Finn ena osi bann gran manifestasyon kont sa reform la dan plizir lavil kot ziska enn milyon dimunn ti desann lor lari. Travayer sekter lasante, profeser, etidyan finn osi manifeste e fer lagrev pu proteste kont atak kont zot drwa aki kote pansyon. Zile Zonn, ki finn fer manifestasyon sak semenn pandan plis ki enn an, e ki reprezant travayer ki travay pu tit-antrepriz ansam ek tipti antreprener, finn zwenn ansam ar klas travayer organize – mem si zis pu enn-de manifestasyon.
Dan Sili plis ki enn milyon dimunn ti manifeste pu exprim zot lakoler, dabor kont ogmantasyon pri tiket metro, e apre byin vit li vinn kont diktatir ki finn persiste depi lepok Pinochet, kont politik ekonomik ek sosyal, kont nivo saler ek pansyon tro ba, kont privatizasyon servis lasante ek ledikasyon ek akoz inegalite ki pe agrandi ant ris ek pov. Finn ena osi imans mobilizasyon ek manifestasyon fam kont vyolans ki fam finn sibir ar lapolis ek larme pandan sa bann manifestasyon la. Sa finn azut lor dominasyon kotidyin fam. Zot finn proteste kont patriarsi mem, e kont sa konstitisyon diktatir ki ankor anplas depi ku-deta Pinochet kont Allende. Ala enn klip video sa sante fam: https://www.youtube.com/watch?v=s5AAscy7qbI
Dan Nizer, dimunn par milye ti desann dan kapital Niame pu proteste kont prezans baz militer etranze dan Lafrik, sirtu baz Franse. Laplipar manifestan ti zelev lekol ek kolez. Plizir lasosyasyon ti organiz mem kalite protestasyon dan kapital Mali, Bamako kont prezans larme Franse lor zot teritwar.
Danze Sanzman Klimatik ek Lezot Lefe Polisyon Indistriyel
Tut long lane 2019 finn ena imans mobilizasyon lazenes dan plizir pei lemond kont menas katastrof klimatik akoz resofman planet, akoz polisyon indistriyel. Me, get ki arive: Dan bann Some kuma Cop 25 ek Davos, dan lapres komersyal ek lezot medya, ena buku lanfaz lor lefe sanzman klimatik (ondire li inevitab) e kimanyer “zer” li (ondire ki investisman dan sistem kapitalist ki pu kapav amorti lefe). Li vre ki so lefe byin dramatik, me seki nu bizin se enn sanzman sistem ekonomik global. San enn sanzman lor ki kote desizyon pran – desizyon lor zesyon larises, lor lindistri, lor itilizasyon later ek lamer – li pu byin difisil ena enn lefe. Tu desizyon pe pran par proprieter ek manejer gro konpayni kapitalist, e zot pe viz profi sa lane la, zot. Zot pena veritab solisyon alonterm pu nu planet. E zot pa ule ena. Alor, sistem la bizin ranverse. Mwins ki sa pa pu sifi.
Konklizyon
Pena okenn dut ki tu sa muvman popiler dan diferan pei pe sakuy tu sa rezim reaksyoner, otoriter ek represif ki nu finn koze lao. Selman, pa partu ki ena mem degre rezilta. Sa li normal. Debaras enn diktatir kuma dan Lalzeri ubyin Sudan pa neseserman vedir enn riptir ar sistem kapitalis, ar sistem inperyalis ki finn tini sa diktatir la. Dan Lezip pa ti zet Mubarak? Ki nu’nn gayne? Sissi. Li osi diktater, si non, pir.
Alor ki bizin? Pena sime kupe. Bizin lorganizasyon politik, bizin lorganizasyon politik avek enn program sosyalist. San sa, li inposib provok sanzman defon sistem ekonomik ek sosyal ki pe anpire.
Me tusa mobilizasyon popiler eparpiye lor diferan kontinan, zot bann terin kot lalit deklas pe derule. Zot bann terin aprantisaz konba kolektif pu lamas, pu bann lafors ek individi ki zordi pe met kestyon transformasyon sosyete lor azanda. Nu pu bizin travers par enn muvman anti-kapitalist, me pa zis sa. Nu bizin enn revolisyon sosyalist.
Alain Ah Vee pu LALIT
28 Zanvye 2020.