Introductory Speech by Lindsey Collen at LALIT Labour Day Gathering (in Kreol)
02.05.2019
Diskur Lindsey Collen pu Fet Travay ki li ti Prezide
Ala diskur introdiksyon ki Lindsey Collen ti fer pu Fet Travay LALIT le 1 Me Gran Rivyer Nord Wes kan li ti pe prezide.
Listorik
Partu dan lemond, apartir lane 1886 (133 an desela), travayer kumans selebre enn konsep byin inportan: Travay. An partikilye, Travay kont Kapital. Travayer kumans realize ki so travay ki fer, e finn fer, lemond ki nu kone. Alor, li enn fet ki, dan so destin mem, li internasyonal. Tu travayer dan lemond inifye otur sa zur la. Dan Moris, premye fwa ti selebre Fet Travay enn 1 Me, li pa ti lane 1938 kuma buku dimunn dir, me li ti anfet byin avan sa, an 1922. Dan Le Radicale an 1922 zis apre 1 Me, nu lir, Des artisans de la campagne, qui s'étaient absentés du travail, lundi, interrogés le lendemain, répondirent d'un air placide: “Nous tendé, labas, dans l'autre paie, zouvriers n’a pas travaille 1er mai.” Pre 100 banane desela. (Resers, Lindsey dir, par Alain Ah-Vee).
Tusala pu dir, Bonn Fet Travay!
Fet Travay, pa Fet Travayer
E remarke, anpasan, li pa Fet Travayer ki nu pe selebre zordi, me Fet Travay. Ena enn lemond diferans. Fet travayer nu kapav truve, nu kapav tande sak wikenn. Me, zordi, sa zur la, nu pe selebre kiksoz buku pli abstre, buku pli avanse. Nu pe fet travay. E sa kapav paret bizar – afors travay ki nu inn ariv abitye fer, li anfet explwatasyon, nu finn ariv truv travay = explwatasyon. Travay an realite, li enn-de rar diferans ant nu ek tu lezot kreatir lor bul later. Nu, imin, nu pran lanatir, nu fer enn plan ansam ek lezot dimunn, nu sanz li – nu travay li. Lezot kreatir pena sa kapasite la. Enn serin dikap, li konn fer so nik. Me, enn sel kalite. Li pa kapav zwenn lezot kamarad desid pu fer enn nik turtrel. Nu, imin, par nu natir mem, nu ena kapasite langaz, kapasite lingwistik, tutafe natirelman. Nu ena langaz maternel. Atraver sa, nu planifye ansam, e nu fer travay. Asterla, depi enpe syek, nu travay finn separe depi nu refleksyon kimanyer travay. Kapitalist inn akapar but planifikasyon travay imin, e zot finn kit nu zis avek nu kuraz ki lerla zot ena tupe aste ar nu! Zot aste nu kuraz par ertan, ubyin latas. Alor, kan nu pe fet travay, nu pe anfet rod sa re-inifikasyon travay la. Nu pe fet travay dan so lansanb. Remarke ki Kapital (ki kapitalist finn expropriye lor letan), li pa plis ki travay nu gran-dimunn ek nu anset.
Me, mem nu fet sa zur la tule lane dan LALIT depi nu existe, sak lane li diferan. Kontex diferan, e sa vedir osi ki tem ki nu swazire, li osi, li diferan.
Kontex
Ena de laspe kontex ki mo pu fer referans. Dabor li enn lane Eleksyon Zeneral. Answit, li lane kot LALIT pe aksantye nu prop kanpayn otur gran, gran tem: Later, Lamer, Kreasyon Anplwa, Lakaz, Manze.
Alor, ena buku sans ki sa parsyel ki bizin deklanse enn sertin moman apre demisyon dan Parlman Minis Lutchmeenaraidoo dan Nimero 7, li pu tro riskan pu enn Guvernman ki pe vinn inpopiler tulezur fer, alor Pravind Jugnauth pu prefer larg eleksyon zeneral. Nu predir li pu an Desam.
Alor, zordi, etan done dan Moris, par ansyin tradisyon, tu parti politik, zot anfaver klas travayer (dan parol), zot kont kapitalist (dan parol), zot bizin zwenn.
- MSM-ML pe zwenn Vakwa, kot MBC pu montre so laful dan enn fason flate.
- MMM pe zwenn Rose-Hill, mem li ti dir li pena lemwayin pu fer miting, li finn truv lemwayin.
- Travayis, tuzur avek enn lider ki kuma enn laryaz lor so parti, pe zwenn Port Louis.
- Bann Subron ek sertin sindika pe marse depi Q Bornes ziska Belle Rose.
- Bann CTSP pe marse depi Rose-Hill ziska Plaza (kot par kwinsidans ena Bizlall)
- Bann Bizlall pe zwenn Plaza, kot Bizlall finn donn meday postim sindikalist de so swa.
- Les Verts/Fraternelles finn fer enn manifestasyon Le Morne avek enn mesaz byin inportan; zot pe averti lor danze reyel ki UNESCO re-tir stati Sit Mondyal akoz lintere profi ki pe prime laba.
- Mouvement Patriotique ek Plaform Militante finn deside pu pa fer naryin.
Alor, etan done li dernye Fet Travay avan eleksyon, zot tu finn met zot zefor pu atir laful: bandrol, lafis, bis gratis, e dan buku ka, briani swa Kentucky ek piknik manze-bwar osi.
LALIT ki pe fer?
Tu dimunn pe kumans dimann nu tu: LALIT ki pe fer pu eleksyon? Li kler nu pu partisipe. Posib nu pu met kandida. Nu bizin montre ki li atraver politik ki pu sanz lemond. Bizin organize politikman, reflesi anterm politik, e azir politikman. Sa vedir, sindika pa sifi. NGO pa sifi. “Sanz mantalite dimunn”, li enn voeu pieux, e li osi enn mari tupe. Priye ki “par ledikasyon” pu sanz lemond, sa osi, li pa sifi.
Me, li bizin politik profon. Politik profon vedir politik baze lor klas: Klas Travayer kont Klas Kapitalist ek so Leta.
E, li pu sa rezon la, ki nu “Kanpayn lor Later, Lamer, Kree Travay, Mont Lakaz, Prodir Manze, Kontrol Kapital” ki nu pe deza fer, li pu nu kanpayn pu eleksyon zeneral, li pu nu program. E zordi nu tem pu sa selebrasyon Fet Travay, li pu ed nu parski nu bizin get realite ki klas travayer pe viv zordi.
Tem la, li inspire depi pli gran sulevman kont klas dirizan dan listwar Moris. Nu pe selebre sa lane la laniverser 40 an depi gran muvman degrev (pa zis lagrev, me muvman lagrev) dan listwar Moris. Li ti an Ut ’79. E li ti repran an Septam ’80. Kuma u pu truve dan sa imans foto la. La, tu sa dimunn ki nu pe truve la, u get zot, u kone: zot konsyan ki zot pe revandike. Zot konn zot program. Zot pe dibut pu zot program. Ala ki kalite politik nu fer.
Me, sa lepok la, si nu mazinn inn tir enn foto an Ut ’79, kondisyon travay, natir travay, ti diferan. Ena 8 kamarad ki pu pran laparol. Nu pu get dabor natir Travay 40 an desela. E lerla tu kalite laspe diferan ki devwal sanzman dan natir travay kan nu get zordi. E, anfet li enn degradasyon. Nu bizin get sa realite la, pu nu kone kifer li difisil organize zordi. E pu realiz linportans tem nu gran kanpayn sa lane la otur Later, Kreasyon Anplwa, Lozman.
Alor, program pu ansene zordi. Sakenn ena enn kopi. Mo pu lir li vit-vit.
