19.10.2016
Sa lartik la baze lor nots Alain Ah-Vee pu so diskur dan Konferans Internasyonal LALIT le 2 Oktob 2016. Li divize an 6 parti.
Kisannla nu alye?
1. Dan Nasyon Zini
Depi kumans gayn fwit lor konplo Britanik-Amerikin pu detas Chagos depi Moris, depi lerla-mem finn ena pei ki finn lev lavwa dan Nasyon Zini kont demanbreman teritwar Moris kuma enn fason deturn prosesis de-kolonizasyon.
Alor, nu premye alye ti anfet bann Leta ki finn proteste formelman.
An 1965, kan sertin pei aprann ki Britanik ena lintansyon detas Chagos depi Moris zis avan Lindepandans, zot fer Nasyon Zini vot Rezolisyon 2066 (XX), enn rezolizyon ki konsern spesifikman Moris, setadir spesifikman konspirasyon pu fer demanbreman Moris atraver detas Chagos. Rezolisyon la, li vinn rapel responsabilite pei ki pe administre so koloni pu li napa pran okenn aksyon pu demantel sa teritwar la.
Ala enn extre seki UN Resolution 2066 vote an 1965 dir:
“The General Assembly… Noting with deep concern that any step taken by the administering Power to detach certain islands from the Territory of Mauritius for the purpose of establishing a military base would be in contravention of the Declaration, and in particular of paragraph 6 thereof….
“Invites the administering Power to take no action which would dismember the Territory of Mauritius and violate its territorial integrity;…”.
Rezolisyon la pe dimann ki Gran Bretayn napa pran okenn aksyon ki pu demanbre teritwar Moris e ki pu vyol so integrite teritoryal. Ena 89 pei ki ti vot pur, 18 pei finn abstenir. Pena okenn,okenn pei ki finn vot kont, setadir okenn pei pa finn sutenir UK.
Rezolisyon la osi dir bizin inplemant Rezolisyon 1514 (XV) 1960, setadir 5 an avan.
Ala seki Rezolisyon 1514 (XV) ,14 Desam 1960 dir:
“Believing that the process of liberation is irresistible and irreversible and that, in order to avoid serious crises, an end must be put to colonialism and all practices of segregation and discrimination associated therewith…
“Immediate steps shall be taken, in Trust and Non-Self-Governing Territories or all other territories which have not yet attained independence, to transfer all powers to the peoples of those territories, without any conditions or reservations, in accordance with their freely expressed will and desire, without any distinction as to race, creed or colour, in order to enable them to enjoy complete independence and freedom.
“Any attempt aimed at the partial or total disruption of the national unity and the territorial integrity of a country is incompatible with the purposes and principles of the Charter of the United Nations.”
Rezolisyon 1514 byin kler lor rol Nasyon Zini setadir pu asire ki prosesis dekolonizasyon konplete dan tu pei, ki drwa imin ek integrite teritoryal respekte dan sak pei. Li proklam nesesite amenn lafin kolonialism, ki bizin pran mezir imedya (pa 50 an apre!) lor tu teritwar ki pankor gayn Lindepandans pu transfer puvwar ar zot lepep. Li osi dir ki ninport ki tantativ ki viz pu kas integrite teritoryal enn pei li inkonpatib avek Sart Nasyon Zini. Li pa ti dir pran enn but Moris, al invant enn nuvo koloni 5 an apre Rezolisyon 1514, apel li BIOT!
Dan Explanatory Note pu mosyon lor Chagos ki Guvernman Moris fek inskrir divan Lasanble Zeneral Nasyon Zini an Septam 2016, li finn expoz seki UK sipoze pa fer kuma li spesifye klerman dan Rezolisyin 2066:
“General Assembly drew attention to the duty of the administering Power to take effective measures with a view to the immediate and full implementation of resolution 1514 (XV) and invited ‘the administering Power to take no action which would dismember the Territory of Mauritius and violate its territorial integrity’.”
Anfet ena plizir rezolisyon anfaver Moris ki finn vote dan Nasyon Zini: ala zot nimero respektiv. Rezolisyon 1654, Rezolisyon 1810, Rezolisyon 2066 (ki nu finn mansyone lao), Rezolisyon 2232, Rezolisyon 2357.
Kan nu get seki Sart Nasyon Zini dir e tusa Rezolisyon la, tu pei manb Nasyon Zini swa vreman alye Moris lor problem Chagos, ubyin omwin zot ti sipoze alye Moris lor la.
2. Diverzans alinteryer diferan but dan Leta UK ek US
Parfwa u kapav gayn alye depi drol plas.
Par exanp dan enn but Leta Britanik.
Leta Britanik ek Ladministrasyon Amerikin zot pa enn blok monolitik, e sakenn pa enn blok monolitik nonpli.
Dan Parlman an Langleter ena depite ki sutenir lalit anfaver Chagos, ena Chagos Islands All Party Parliamentary Group ki ti met dibut an 2008. Sa grup Parlmanter Britanik la finn sutenir Chagosyin sirtu otur bann ka lakur. Depite dan sa grup la suvan pe sulev kestyon lor problem Chagos ki akil Premye Minis Britanik. Ena plizir depite UK ki anfaver drwa-retur e finn pran pozisyon avek Guvernman Moris ek GRC lor sa size la.
Dan Lamerik, parey. Dan USA ena kuran ki anfaver diminye depans militer, par exanp. Ena mem but dan laparey deta ki anfaver ferm sertin baz militer akoz ku pu antretenir zot tro elve. Sa kuran la li mem existe alinteryer tulde gran parti, Demokrat ek Repiblikin.
Parmi lepep Amerikin, sa tandans la byin for.
An 2012 enn ‘survey’ ti truve ki 2/3 parmi elekter Repiblikin ek 9 lor 10 Demokrat anfaver diminye depans militer.
Dan enn ‘survey’ ki Voice of the People finn fer an Mars 2016, 61% elekter finn dir zot anfaver diminye depans militer. Kriz ekonomik ki pe persiste dan Leta Zini pe donn ankor pwa sa kuran la.
Ena osi enn lel dan ladministrasyon USA ki pros ar Leta Lostrali, ki anfaver buz prezans militer USA pre ar Lostrali pu ki li pli kapav sirvey Lasinn, akoz nuvo sityasyon zeo-politik kot Lasinn pe vinn enn pwisans ekonomik, e kot USA pe rod “kontenir Lasinn”, pu servi so terminolozi. Ena parmi yerarsi militer dan Leta Zini ki pe mem koz anfaver deplas baz Diego Garcia an antye ver Coco Islands (Get lartik Sydney Morning Herald, 28 Mars 2012) etan done sa nuvo kontex la ek osi parski dapre zot Coco Islands pli apropriye pu stasyonnman e pu aterisaz dronn.
Dan enn rapor ki Pentagon finn sumet Kongre dan Leta Zini an Fevriye 2016, zot finn demontre ki larme pe servi pre 22% plis lespas instalasyon ek infrastriktir ki li anfet vremem bizin. Zot finn mem menas dan rapor la ki, si bizin, zot pu azir san lotorizasyon Kongre pu eliminn gaspiyaz ki pe ena lor infrastriktir militer (www.militarytimes.com).
Me seki pli inportan se ki dan USA ena sirtu lorganizasyon ki milit aktivman kont lager, ki fer kanpayn kont baz militer dan USA e ayer. Ena plizir parmi ki finn sutenir nu Konferans Internasyonal; u kapav lir zot mesaz lor pano deor dan kyosk. Ena osi trwa dimunn ki dan sa kuran anti-militaris dan USA ki finn pran laparol dan nu Konferans yer ek zordi.
3. Kan azir u gayn alye
Nu finn truve kimanyer, tutswit kan Moris desid pu al ver met ka divan Lakur Internasyonal Lazistis (ICJ), plizir regrupman rezyonal pei ek regrupman internasyonal diferan Leta finn sutenir muv Guvernman Moris. Finn ena Linyon Afrikin, Konferans Parlmanter Commonwealth, Muvman Non Aliyne, pei Lafrik, Karaib, Pasifik dan ACP, Grup 77 ek osi Lasinn.
* Kan azir, lerla u donn lokazyon u alye koste pu sutenir u. Sa li vre sirtu kan azir avek prinsip. U pu gayn buku alye, u pu elarzi sutyin pu aksyon u pe amene e u pu ranforsi u lalit. Li dan sa kontex la ki dan LALIT, nu tultan met lanfaz, kan pe angaze dan aksyon lor problem Chagos, ki li inportan ki gard ansam sa trwa demand: anfaver ferm baz, anfaver dekolonizasyon ek anfaver drwa retur. Nu truve ki demand pu fermtir baz li santral ladan. Kan USA finn met enn baz Diego Garcia, li vedir teritwar Moris ki su lokipasyon militer parski Diego form parti nu teritwar. Enn baz li enn linstriman deger, tu seki lor baz la servi pu alimant lager. Ninport ki travay ki ena lor enn baz militer form parti lantretyin arsenal militer. Donk li kontribye dan furni lager. Anfet, nu ti bizin apel pu enn boykot travay lor baz militer Amerikin lor Diego Garcia.
Kuma nu finn truve lor kestyon Chagos-Diego, alye pa manke. Sa li anparti parski li kontenir dan limem plizir isyu kuma dekolonizasyon, fermtir baz militer, lape, anti zarm nikleer, drwa linformasyon, lalit fam, proteksyon lanvironnman. Tultan diferan lorganizasyon finn zwenn dan sa lalit la kuma bann alye.
* Lane 1970: fam Chagosyin, mamb MLF, LALIT deklas, Organizasyon Fraternel, Brans MMM Bain des Dames, lasosyasyon sosyal ti divan-divan dan mobilizasyon.
* Lane 1990: Komite Rann nu Diego/ GRC, LALIT; Greenpeace desid pu met enn bato a nu dispozisyon, me problem pratik anpes enn vizit.
* Lane 2000: WSF Mumbai 2004: Delegasyon LALIT ek GRC prepar plan Flotila Lape pu al Diego. (Atraver internet nu ti deza gayn plis ki 100 risponns pozitif depi dimunn avek tipti bato pu zwenn dan sa laflot pu al Diego. Pandan WSF Mumbai ti ena anmemtan plizir rankont internasyonal.
- Dan enn Lasanble Rezo Internasyonal No Bases ki finn adopte plan flotila LALIT, e inklir baz Diego parmi 4 baz priyoriter dan kanpayn internasyonal kont baz militer.
- Dan Lasanble Zeneral Muvman Mondyal Anti Lager (kot manb LALIT ti pran laparol lor nom No Bases) ti adopte stratezi pu opoz tu baz militer ek kanpayn lor 4 baz priyoriter.
- Dan Lasanble Konzwin Aktivis Sosyal ek MAL (ankor enn fwa LALIT pran laparol,sann fwa la lor nom Muvman Anti-Lager) ki pran rezolisyon anfaver ferm baz militer etranzer partu dan lemond.
* Mars 2007: Dan Moris plizir federasyon sindikal, lasosyasyon sutenir Konferans Internasyonal No Bases pu abolisyon tu baz etranze dan lemond, ki ti ena Ekwador. LALIT siyn lapel internasyonal e prezan laba dan Quito e dan Karavann kont Baz ziska Manta, kot baz US anfet ferme lane apre.
* Konferans Internasyonal LALIT lor Diego Garcia 2010: Sutyin depi buku lorganizasyon kuma War Resisters International, Bertrand Rusell Peace Foundation, US Peace Council, Veterans for Peace, UK (Socialist Resistance), e depi lorganizasyon dan Lafrans, Lairland, Litali, Lostrali, Nuvel Zeland, Sid Afrik, Zapon, Mozanbik, Larenyon e osi depi Freine Ginwala(ex-Spiker Parlman pos-Aparteid Sid Afrik), David Vine, John Pilger, Sean Carey, Philipa Gregory.
* Konferans LALIT lor Diego 2016: Lalist byin long seki finn sutenir Konferans aktyel, me li inklir CND (UK), CND (Edinbourg), Global Network against Weapons & Nuclear Power in Space, Parti Ouvrier Independent Democratique (Lafrans), World Beyond War, Women’s Internatioanl League for Peace and Freedom, CODEPINK, Namibi Marxist Group, Open World Conference, Grup anti baz militer dan Guam, Porto Rico, Hawaii ek plizir individi.
Anfet finn ena 3 kalite aksyon sutyin pu sa konferans 2016 la: ena grup ek individi ki finn avoy let pu sutenir nu Konferans, ena ki finn ekrir Premye Minis UK ek Prezidan USA plis finn ena diskur lor Konferans LALIT ek problem Chagos-Diego dan lezot rasanbleman (World Beyond War, Washington kot David Vine ti koze 23-25 Septam), Agneta Norberg sulev Diego dan konferans Norvez; Alan Benjamin repran kestyon dan Open World Conference, Joseph Gerson ek lezot finn sulev kestyon Diego dan International Peace Congress, Berlin an 30 Septam-2 Oktob).
Li interesan note ki plizir lorganizasyon ek individi ki ti sutenir, e mem ti prezan dan Konferans LALIT an 2010, zot osi sutenir ubyin prezan an 2016. Zordi kan pe ariv lafin bay UK-USA lor Diego, kan Guvernman Moris finn inskrir suverennte Chagos lor azanda Nasyon Zini, ena ankor plis nesesite pu devlop ek konsolid sutyin lepep onivo rezyonal ek internasyonal ek anmemtan pu prepare kont bann manev UK-US.
4. Manev UK-US finn dire depi 50an e pe kontiyne
Kuma dan lepase, nu kapav atann tu kalite manev, pyez,konplo depi Leta Britanik ek inperyalist USA.
* Manev UK-US: Pandan 50 an finn ena mansonz, sekre, konplo, inpinite. Lakur Britanik finn expoz sa klerman dan tu Zizman dan bann ka Bancoult.
* Amerikin ti dir sanse zot bizin Diego pu konstrir enn sinp “Sant Kominikasyon”. Manti. Britanik finn tultan fer kwar ki pena abitan lor Chagos dan enn fason permanan. Manti. UK ek US ti deklare sanse zot pu return Chagos ek Diego ar Moris kan zot nepli pu bizin arsipel la pu bezwin defans dan kad Lager Frwad. Manti. Zordi kan Lager Frwad fini, aster zot dir bizin baz Diego akoz terorism. Ankor manti. Anfet zot servi baz pu atak lezot lepep, kuma dan Lirak ek Afghanistan. Bann Britanik ti mem dekret enn Park Marin otur Chagos swadizan pu protez lanivironnman. Manti. Kab Wikileaks finn expoz sa kuma enn sinp manev. Alor, sa inpinite kolonyal pe kontiyne dan 3yem milener.
* UK ek USA finn tultan azir an sekre, deryer ledo zot prop lepep. Sa li inportan. Li expoz mank demokrasi. Li expoz seki zot-mem zot apel enn “Black Site”, setadir enn baz sekre. Guvernman Angle ti konturn so prop Parlman, li ti servi Orders in Council Larenn pu kree BIOT (byot!). Zot finn konturn zizman Lakur ki dan faver Chagosyin par nuvo Orders in Council.
* Britanik finn bafwe lalwa internasyonal, Sart Nasyon Zini, Rezolisyon UN, Konvansyon UN (UNCLOS, Konvansyon kont klersterbom ek armaman anti-personel), Trete Pelindaba.
* Zordi kan Moris buze pu met ka ICJ, ki zot fer. USA-UK tir enn Kominike Konzwin kot zot kareman menas Moris, servi santaz kri. UK fer intimidasyon kont port parol GRC. UK reysi zel deba ek votman lor mosyon Moris dan UN ziska Zin 2017.
5. Rol Leta Moris.
Leta pa “neutre”. E leta Moris, li pa enn exsepsyon. Li reprezant lintere ekonomik burzwazi lokal.
- Diferan rezim depi lindepandans finn plito kurbe divan USA-UK, zot finn rod lavantaz ekonomik depi USA-UK. Dan bann lane 1970 Parti Travayist ek PMSD finn mem servi represyon kont manifestasyon fam Chagosyin ek fam LALIT. An 2000 guvernman MSM-MMM ti deklare ki zot anfaver USA mintenir baz Diego. MSM-MMM an 2002 ti fer reprezantan Moris dan UN vot anfaver USA pu deklans lager kont Lirak – asterla rekoni onivo internasyonal kuma enn lager ilegal. MSM-PT-PMSD finn ankuraz komers avek Diego Garcia e otoriz ravitayman Diego depi Moris. PT-PMSD finn furni ros-makadam US pu extansyon ek konsolidasyon baz Diego. E sa pe kontiyne ziska zordi.
Diferan guvernman finn tultan fer bel diskur anfaver dekoloniz Chagos – dan UN e dan lezot forom – me zame zot pa finn ena enn plan dansanb kot inform e mobiliz popilasyon. Seki bizin fer. Bizin exiz enn dat pu transfer suverennte depi UK a Moris. Bizin etablir enn road map pu demantel, ferm ek fer netwayaz ekolozik Diego.
An zeneral nu truve ki pa kapav fye nek lor parti tradisyonel opuvwar ek dan lopozisyon. Fode LALIT finn met buku presyon politik pandan plizir deseni lor Leta Moris pu ki alafin, Guvernman Ramgoolam finn al UNCLOS, e asterla Guvernman Jugnauth finn al Lasanble Zeneral UN pu enn Rezolisyon pu al ICJ pu enn Advisory Opinion.
6. Lalit pli larz
Malgre ena buku pei ki alye ar Moris lor kestyon Chagos dan UN, dan plizir linstans Rezyonal ek Internasyonal osi, UK ek USA finn, e pe kontiyn, persiste azir kont prinsip UN, kont lalwa internasyonal. Prosesis dekolonizasyon Moris pankor termine. Baz militer Diego tuzur lamem, dinite Chagosyin ek Morisyin pe kontiyne bafwe.
Alye parmi bann pei li bon. Me, li pa ase. Zis fye lor UN, sa osi, li pa ase. UN li finn etablir par rapor defors dan faver pei pwisan ki finn gayn 2yem Ger Mondyal. (Tu pei ki ti opoz rezim Lalmayn Nazi ti form parti seki ti apel pei “alye”, e parmi ena UK ek USA). Ziska ler zot bann pei pli pwisan ki suvan dan moman kle servi zot puvwar dan UN pu blok ubyin frenn aplikasyon sertin rezolisyon.
Akoz samem li neseser gayn sutyin konsyan e bizin ede ver mobilizasyon lepep dan USA, dan UK ek dan lezot pei. Bizin ogmant presyon popiler lor diferan guvernman dan lemond.
Ena enn lalit pli larz deryer lalit pe ferm baz militer, kont lager. Ena nesesite enn long lalit pu kontrol teritwar – setadir pu enn kontrol demokratik lor later ek lor lamer. Teritwar (later ek lamer) pa ti oredi servi pu fer lager ni pu profi kapital. Me, pu ki dimunn ena travay, ena lozman, ena enn lavi ere.
Anfet deryer problem Chagos, ena lintere kapital. Lintere kapital lokal (reprezantan burzwazi Maurice Paturau ti prezan, par exanp, dan delegasyon Morisyin ofisyel Lond an 1965). Burzwazi Moris finn tultan alye ekononik USA ek UK akoz li ti export disik, textil, akoz li rod lavantaz su African Growth and Opportunities Act (AGOA).
Ena osi lintere kapitalist USA ek UK dan lindistri zarm. Ena gro gro konpayni ki prodir dronn pu sirveyans, ena firm prive ansarz sekirite e ena lezot ki pe kareman rod rant dan biznes later ki deza dan Diego. Kan koz USA ek UK, pe fer referans avantu a lintere burzwazi sa 2 pei la (ena osi dirizan dan ladministrasyon US ki zot-mem ena aksyon dan lindistri armaman). Zot ena lintere finansye dan sa rezo baz militer, dan tu sa zuti, tu sa linstriman pu fer lager. Lepep USA ek UK pena lintere ki zot pei kontiyn finans baz militer. Lepep ena plis lintere pu leta ogmant depans dan kreasyon lanplwa, lozman, ledikasyon, lasante, dan mwins represyon pa plis.
Alor ena enn nesesite liye lalit Chagos-Diego ar lalit pli larz kont sistem ekonomik global. E li dan sa lalit pli larz la kot ena pli gran alye: sa li klas travayer lemond. Li sel lafors ki kapav vremem garanti enn lavenir san lager inperyalis, garanti enn lalit kont sistem sirveyans par dronn, kont prodiksyon zarm nikleer e pu enn lemond kot egalite, liberte ek lape ki reyne. Klas travayer ena enn lintere pu enn sosyete sosyalist.
AA
Oktob 2016