Konferans De Press Ledikasyon pu Travayer lor Langaz Maternel
15.04.2004
1. Kumansman Viktwar nu lalit pu langaz maternel dan lekol ek dan lasanble Nasyonal
2. Kestyon Grafi
3. Repons Lider Lopozisyon Navin Ramgoolam
Viktwar nu lalit pu langaz maternel
Guvernman finn formelman anonse ki langaz maternel pu servi kuma medyom - sa vedir pu aprann size e pu aprann literesi - dan lekol. Guvernman finn formelman anonse ki langaz Kreol pu servi dan Lasamble Nasyonal.
Sa 2 viktwar la swiv direkteman nu Let UVER a Minis Obeegadoo kot nu finn akiz Guvernman zenosid, dapre Nasyon Zini. Nu ti avoy li sa let la 31 Oktob, 2003. Nu finn sirkil let la ar 2000 dimunn. Dapre nu, Guvernman finn pran konsey legal, e finn truve ki anfet Leta Moris responsab zenosid kan li servi system ledikasyon pu tir zanfan dan grup lingwistik zot paran par fors. Zot osi responsab zenosid kan zot infliz ditor mantal lor zanfan.
Sa 2 viktwar la osi swiv, apre 25 an lalit ki enn seri lorganizasyon, sosyal, sindikal, politik ek LPT ek individi, tu dan enn fason non-kominal, finn amene pu itilizasyon nu langaz maternel dan lavi tulezur, zordi nu kapav dir anfin listwar pe donn nu rezon pu sa konba la. Zordi pena dut, mazorite dimunn dan nu Repiblik finn realize ki pandan buku banane zot ti dan enn fos rut par inyor kapasite ek puvwar nu langaz maternel, setadir Kreol ek Bhojpuri, ki servi par 92% (Sif dernye resansiman) dimunn ki form parti nu Repiblik.
Le 28 Octob 2002 alokazyon zurne mondyal langaz kreol, nu ti tir enn lafis pu dir: "Nu langaz samem nu limanite". Dan LPT nu ankor tuzur krwar dan grander ek sazes ki ena dan sa fraz la. Nu rezet tu lide kominal ki pe rod fer krwar ki enn Langaz li propriete tel u tel seksyon popilasyon fos. Enn langaz li pu tu dimunn ki koz li. E tu langaz pu tu dimunn.
Zordi, avek tu seki pe dir, tu developman ki pe ena lor langaz maternel, tu deba ki ena lor kestyon langaz maternel, langaz kreol nu konstate, ki nu pe buz ver enn gran progre si tu resi vinn vre, dan enn lavenir ki nu swete pa pu tro lwin.
Kestyon langaz kuma "subject" o-nivo lekol dan LPT nu tuzur dir ki nu pa kont ki zanfan aprann otann otan lang ki posib, me ki lansaynman enn lang dan lekol piblik li pa bizin liye avek relizyon (Dayer relizyon li enn zafer prive vizavi Leta) uswa kestyon anset.
Ledikasyon pu Travayer nu dir ki Guvernman bizin al inpe vit avek proze pu introdwir langaz maternel, Kreol ek Bhojpuri, kuma MEDYOM, ki reprezant langaz (lanvironman mazorite zanfan nu Repiblik ) pli vit dan tu lekol pu ki nu aret masakre lintelizans zanfan nu repiblik. Sak minit retar, pe kontinye sa zenosid lingwistik ki nu akiz Guvernman fer ziska ler. Nu averti guvernman pu pa servi okenn delaying taktik.
Nu denons konfizyon ki serten dimunn pe nuri ant langaz Kreol ek Bhojpuri, enn kote, ki langaz maternel natirel, ek bann langaz etranze. Pena okenn lozik dan sa kalite santaz la. Langaz maternel zanfan li oblize vinn medyom, e se ladan ki li aprann exprim li an ekrit. Zordi tu resers finn montre ki, statistikman parlan, zanfan resi kapav metriz lezot lang byen, pli zot metriz so prop lang maternel a enn ot nivo. Lnagaz maternel li enn esafodaz, lor lekel apiye pu konstrir lezot langaz e tu konesans.
Kuma enn medyon sa vedir pa zis kuma enn sipor oral, (sa deza pe fer,) Nu dir bizin ki montre dan langaz maternel e dan form oral e dan so form ekrir. (Dayer sa li enn Drwa fandamantal) pu tu dimunn servi zot lang maternel. Li pa zis enn apor pedagozik. Rapel avek lanseynman dan langaz maternel pena dut nu pu permet tu zanfan nu Repiblik sort grandi parski kan zot pu kit lekol zot pu an mezir lir /ekrir mil fwa pli byin ki asterla ek zot pu kapav partisip dan lavi sivik dan enn fason buku pli larz.
Kestyon Grafi
Lor kestyon Grafi zordi nu remarke ki finn ena enn evolisyon pozitif, finn ena konverzans remarkab. Me, nu kapav dir selman grafi LPT ki finn res konsistan, koeran lor 25 banane. Li finn res relativman istab, avek enn evolisyon natirel.
Nu kapav dir 25 ans nu finn fer kur montre adilt lir ekrir dan lavil ek vilaz antye Moris ek Rodrig dan sa mem grafi. Pandan 25 an, zame enn zelev finn dir ki li difisil pu lir uswa pu ekrir.
Dan sa mem grafi nu finn develop tu enn pedagozi, pu zelev, pu Train profeser dan bann "Teachers Training courses" partu dan Repiblik pu zot a zot tur al montre lezot adilt lir ekrir person pa finn gayn difikilte pu lir uswa pu aprann.
Dan samem grafi nu finn pibliye de milye e de milye paz ekri ki li an form liv, ki li an form trak, ki li an form lafis, ki li an form lagazet,revi, magazin, ki li an form let ofisyel u tu lezot form, 800 lisansye DWC finn mem gayn zot kas,ek tu kominikasyon ar Lakur ti fer an kreol dan grafi ki nu servi.
Dan sa mem grafi ki plizir lezot lorganizasyon sindikal, politik, Sosyal kiltirel, ek iskoler tulezur fer tu zot korespondan pu kominik ek zot mamb.
Alor ena dekwa pu ki Ziz Victor Glover dan so rapor an 1983 finn konstate ki fason ki LPT ekrir Kreol li pli popiler (Dixit)
Lopozisyon Navin Ramgoolam
Avan mo termine mo ti kontan dir enn de mo konsernan lider lopozisyon Ramgoolam ek prezidan doner PTR Satcam Boolell konsernan zot pozisyon lor introdiksyon langaz kreol dan Lasanble Nasyonal. Zot dir zot kont. Malerezman Navin Ramgoolam Depite dan mo landrwa, li montre ki li pena okenn respe pu langaz ki dapre dernye resansiman 80% dimunn finn dir zot koze dan zot lakaz. Li tris kitfwa mem kolonize pu tann enn aspiran premye minis ki servi langaz kreol dan miting piblik, dan renyon piblik, lor televizyon dan radyo,pu fer so kanpayn vinn dir ki li kont servi langaz kreol akoz pu ena zure. Ondire pena zure an Angle. Enn betiz grotesk pu krwar ki ena plis zure dan nu prop langaz ki dan langaz ex-kolon.
