LALIT responds to Ramgoolam “White Paper” on Elektoral reform (in Kreol)
21.04.2014
Ramgoolam so”con-trick”: Li pa finn mem prezant enn White Paper
Ramgoolam finn anfet prezant enn “Consultation Paper” antan ki Premye Minis, napa enn “White Paper” antan ki Guvernman. (Enn White Paper Guvernman li enn dokiman ki fini travers Kabine Minis, e ki ena sutyin politik tu parti politik dan Guvernman. Setadir li “stenn ofisyel enn Guvernman, a-debat ar lezot dimunn”. ) Me, partu-partu dan so dokiman, Ramgoolam koz lor nom Guvernman, ondire dokiman la fini gayn laval Kabine Minis. Par exanp, lor paz 9 li dir: “Underpinning Government’s recommendations is the modernization …” Eski li fer sa konfizyon par expre, ubyin eski li pa mem realize ki li pe fer li. Eski pu li “L’etat c’est moi!” kuma Louis XIV?
Konfizyon kontinye. Navin Ramgoolam anonse dan Parlman ki zis asterla ki li pu kumans al diskit ar PMSD, ki form parti Kabine! Dayer dan so prop parti ena Minis ki ena rezerv.
Mank Serye
E, lefet ki Navin Ramgoolam inn pran 8 banane, setadir depi li vinn opuvwar an 2005, pu li vinn delavan avek enn sinp “discussion paper”, li mank serye.
Alafin reform elektoral inn re-vinn dan domenn politik
Apre 8 an dan labirint zidisyer dan Moris, Langleter ek Zenev, finalman reform elektoral pe aterir kot li bizin ete: dan domenn politik. Sa li enn bon zafer ki sa espes “White Paper” la finn amene.
Ramgoolam so demagozi lor “Aprofondisman Demokrasi”
Kanta konteni sa “reform elektoral”, la osi, “White Paper” Ramgoolam enn desepsyon total. Dan LALIT, kan nu koz nesesite “Reform Elektoral”, an-gro nu pe koz nesesite “aprofondi demokrasi”. E kan nu koz “aprofondi demokrasi” nu ule dir kimanyer lepep gayn plis kontrol onn-going lor Lexekitif, setadir lor Kabine Minis (e zot departman) ek sirtu lor Premye Minis, limem. Navin Ramgoolam anonse dan so Konferans de Pres ki li viz “aprofondisman demokrasi”, me selman kan lir so dokiman, pena okenn propozisyon ki anfet aprofondi demokrasi. O-kontrer, ena plizir mezir ki al dan lot direksyon.
Par exanp, li pa propoz okenn fason pu Parlman, setadir nu bann eli, a zot tur, vot pu enn Premye Minis. Kumsa, Premye Minis ti pu gayn so manda depi lansanb reprezantan lepep. Li ti pu pli demokratik. Ki White Paper dir lor la? Nanyin. Ramgoolam kit sa ansyin sistem monarsik, kot Prezidan Repiblik apel depite li krwar kontrol enn mazorite (pa kone par ki mwayin Konstitisyonel li konn sa) pu vinn Premye Minis. Li enn sistem ki devwal so prop defo dan sertin sirkonstans: sipoze ki Parti Travayis gayn enn prosenn eleksyon, me ki Navin Ramgoolam perdi so eleksyon dan No. 5. Nominasyon par Prezidan, li enn prosedir anti-demokratik. Setadir, puvwar Premye Minis pa pe sorti depi nu (elekter) atraver nu eli (parlmanter), me PM gayn so puvwar atraver desandan konstitisyonel Larenn (Prezidan Repiblik) – setadir li enn konvansyon anti-demokratik, enn restan lepok feodal. Sa, ti kapav sanze. Li telman sinp. Li ti pu enn sanzman ki tir bann ansyin prerogativ Lerwa/Larenn, ki osi introdir demokrasi, e ki kontinyelman edik nu (lansanb elekter), dan lapratik lor natir “demokrasi”. Setadir, “demokrasi” pa res enn mo vid. Nu eli, zot elir enn Premye Minis.
Ramgoolam pa propoz okenn fason pu asire ki Kabine Minis redevab anver lansanb bann eli dan Lasanble Nasyonal, nonpli. Kabine Minis res sinp nomini ki Premye Minis finn swazire par li tusel, parey kuma Lerwa ti nom so Kabine avan lexistans Parlman dan Langleter.
LALIT propoze ki, kan Premye Minis fini elir par Lasanble Nasyonal, e fini al pret serman divan Prezidan, li return deswit Lasanble Nasyonal, e propoz so Kabine an-antye a Lasanble Nasyonal. Ena enn vot: “wi-non”. E natirelman, puvwar Premye Minis pu disud Lasanble Nasyonal li tuzur res anplas. Sa puvwar Premye Minis pu disud Parlman, li enn puvwar demokratik: Li ena puvwar return ver lepep. E li enn puvwar ki osi azir kuma enn gard-fu kont bann depite roder but, ki rod fer santaz.
Asterla, “White Paper Ramgoolam” vinn propoze ki Premye Minis kapav nom depite ek mem Minis ki pa mem poze dan enn sirkonskripsyon, e ki ni sorti depi enn vot lor enn lot biltin pu enn parti. Abe, ki kalite aprofondisman demokrasi eski sa ete?
Lasanble Nasyonal (sa vedir bann eli, sa vedir seksyon pli demokratik dan Leta) ti osi bizin kapav revok nerport ki Minis ki pa pe fer so travay byin, ubyin Kabine an antye. Ramgoolam pa koz sa kalite reform ditu. Sa kalite propozisyon ti pu enn aprofondisman demokrasi. E si Premye Minis pa kontan sa bann revokasyon la, li kapav re-al ver lepep. Sa, osi ti pu enn fason aprofondi demokrasi.
Ramgoolam pa pip enn mo lor “demokrasi direk”. Li plito met tu lanfaz lor “stabilite”, kuma enn vre demagog diktater. E, par exanp, lor kestyon transfiz, li donn puvwar “lider parti”, inklir Premye Minis. Zot ki pu sanse dres depite ki fane.
LALIT, par kont, propoze, pu aprofondi demokrasi, ki elekter enn sirkonskripsyon kapav fer enn petisyon (avek nom, ladres, nimero elekter ek sinyatir) pu revok enn depite, mem enn depite ki Minis. Kan gayn enn mazorite elekter, ki cheke par Komisyon Elektoral, enn syez vinn vakan, ek ena enn parsyel. Sa kalite presyon popiler konstan lor bann eli pu anfet aprofondi demokrasi. Depite pu kone li bizin respekte so program, travay dan lintere so elekter – pu evit enn tel petisyon. Ramgoolam pa mem reflesi pu enn minit lor sa kalite fason aprofondi demokrasi.
Nuvo Minmiz Premye Minis
Deza Premye Minis ena enn minmiz preske total lor grup Parlmanter Guvernman, parski se li ki nom zot Minis ubyin PPS. Deza sa kree enn dezekilib ant Lexekitif ek Lezislatif. Aster seki Ramgoolam propoze reprezant enn ogmantasyon sa minmiz Premye Minis lor depite kote mazorite. Etan done Lider Parti pu swazire depite depi lalist Reprezantasyon Proporsyonel, enn Premye Minis (ki osi lider parti) ena zis pu fer expilse enn depite PR depi so Parti, e kumsa li pu kas zot kuma depite. Sa propozisyon li dan seksyon lor “Crossing the Floor” (p.68).
Best Loser System
Ramgoolam ule gard Best Loser kominal me sanki kandida dan eleksyon zeneral bizin klasifye limem. Li pe swiv mem sema ki Rezistans ek Alternativ finn swiv kan dan Lakur zot finn kestyonn nesesite klasifye kandida anmemtan ki rasir bann Ziz ki Best Loser System pu kontiyne parey, mem si zot pa deklar zot kominote. Pu Ramgoolam fer sa, parey kuma Rezistans, li servi dub langaz. Li dir li pa pe tir Best Loser System. Alor, li pe propoz 8 espes “swa-lib” pu bann lider parti fer sa-mem balans zot-mem, ki enn mekanis aritmetik BLS ti pe fer avan. Li pe tir laspe kominal institisyonalize, o-detriman demokrasi. Alor, li enn progre ki pe tir sa laspe kominal dan sistem elektoral, me malerezman li odetriman demokrasi, dan lesans ki lider parti ki pu swazir depite, pa vot elektora dan enn sistem obzektiv. Li malere pu pey enn tel pri. Sa pri la li ot, kan nu kone ki sa kalite “nominasyon” la, li ena tandans favoriz bayer-de-fon kominal.
Pena gard-fu kont sanz rezilta
LALIT etone, e trakase, ki pena okenn mansyon okenn gard-fu kont posibilite ki apre first-past-the-post, Parti X gayne, e apre PR, parti Y travers li. Sa li reprezant enn iresponsabilite dan dokiman Ramgoolam.
Gender
LALIT zame pa finn tro anfaver sistem kota pu fam. Dayer dan 10 Parlman dan lemond kot ena plis fam 9 ladan pena sistem kota. Nu truv nomb fam eli dan enn Parlman done li enn refleksyon degre emansipasyon fam. Alor, kan zis met kota, li ena tandans maske opresyon fam. Elektora finn deza montre klerman ki li pena okenn problem vot pu kandida fam ki so parti prezante. Si ena mwins kandida fam, se atraver lobi konservater lorganizasyon kominalo-relizyez ek lobi finansye bann bayer de fon.
Me, etan done ki sistem kota finn servi pu eleksyon lokal (vilaz ek lavil) deza, nu krwar li kapav servi pu Lasanble Nasyonal. Me, nu ti pu prefer viz parite, e viz li san enn kota dan lalwa.
Konklizyon
Definisyon Navin Ramgoolam enn “deba nasyonal”, sa osi, li bizar. Li paret pe dir li ekivo a sakenn avoy enn papye avan 5 Me. Anfet enn deba nasyonal ti bizin anmemtan onivo MBC TV – enn seri par duzenn deba – anmemtan enn deba dan sak Vilej Horl, sak Horl Minisipal, organize par bann Konseye. Li ti bizin anmemtan onivo santralize (radyo, lapres) anmemtan desantralize dan tu sindika, lasosyasyon, etc.
Ekrir le 28 Mars 2014, poste lor web le 21 Avril, 2014
