The Deep Economic Factors provoking the Political Crises by Lindsey Collen (In Kreol)

07.02.2013

Apre ki Rada Kistnasamy finn prezant so papye lor sityayson politik aktyel, Lindsey Collen finn get bann fakter profon ki pe provok tu sa bann realite politik la. Ala so diskur.

Fakter profon ekonomik ki pe provok kriz politik

Get lao-lao? Ubyen analiz prosesis ki a-mars anba sirfas?
Kan nu get sosyete lao-lao, par exanp atraver lagazet, radyo, ubyen kuma montre nu dan lekol uswa dan liniversite, li inpe kumsi nu pe get lamer depi lao, pu konpran so muvman. Ena tipti vag ki labriz inn leve ki pe al dan enn direksyon, ena larul kurt ki labriz finn leve pandan enn semenn dan enn lot direksyon, ena imans larul ki monte-desann dan enn lot direksyon ankor; e kan enn tsunami vini, li zigantesk, e li traverse enn vites inimazinab – e li al dan enn lot direksyon ankor. Si nu res fixe lor sirfas lamer pu nu sey konpran seki pe pase, nu pa pu konpran naryen. Forse-forse nu pu petet kapav explik sa bann tipti tipti vag ki labriz aktyel pe leve dan enn sel direksyon. Sa vedir nu pu konpran enn laspe mwen inportan lamer. E, drolman, mem si nu met mask, plonze, plonze anplas, nu pa pu konpran gran soz kan nu get anba lamer, nonpli.

Seki nu bizin konpran, se enn seri prosesis.

Par fwa sa bann prosesis la zot kiksoz ki finn deza arive dan lepase (kuma enn siklonn semenn avan ki finn lev enn gran larul), ubyen enn seism byen lwen ki finn provok enn tsunami. Parfwa li asosye avek sikl lalinn, enn prosesis depi byen byen lwen. Alor, kan nu fini get lao-lao (kuma nu ti deleg Kamarad Rada pu fer dan premye sesyon, e ki li finn fer dan enn fason fantasik), nu bizin osi, lerla vini avek bann zuti danaliz, zuti ki pu ed nu gayn enn konpreansyon bann prosesis deryer tu sa seri “realite sosyal” ki Rada finn mansyone: skandal, favoritism, size ki vinn dan laktyalite lerla fonn, etc.

Angro “Lekonomi, kuyon!” (Stratezi Clinton, 1992 ki ti pe fye lor analiz Marx, 1859 lor “baz ekonomik sosyete”)
Zuti prinsipal pu nu konpran sosyete, se ekonomiks. Konpreansyon lekonomi, konpreansyon realite ekonomik e kimanyer se sa ki deklans ek infliyans buku sanzman kote politik – mem si evidaman politik, asontur, li ena kapasite amand evolisyon lekonomi ek sosyete. Anfet nu ena osi pu rapel ki li li atraver lalit politik ki nu viz sanz lekonomi existan, lekonomi ki alasurs tu problem sosyete.

Angro, ekonomiks ki li ete (mo pe koz vre ekonomiks, pa ekonomiks HSC!)? Li letid kimanyer sosyete imin sirviv kote materyel, kimanyer li debruye kote materyel, kimanyer, an realite, sosyete imin prodir tu seki neseser (e seki pa neseser osi) pu lavi sosyete imin. Kimanyer tusala organize. Se sa ekonomiks.

Klas, ki li ete, ki li pa ete
Ek angro, dan lepok kapitalist (ki ti vinn opuvwar buku plas apartir 1790 par la pu premye fwa), ena 2 klas sosyal ki finn emerze ki prinsipal. Klas sosyal, ki li ete, li? Li pa itil definir klas par komye larzan u tuse. Li pa itil definir li par eski u enn kol-blan sipa kol-ble. Li pa itil definir li par eski u pronons Franse byen ubyen non. Ondire, tu sa definisyon la, li parey kuma u pe sey konpran lamer par get li depi lao, san konpran okenn prosesis ki pe travay lor lamer depi letan avan, ubyen depi enn lot plas.

Klas sosyal li definir obzektivman par ki relasyon enn dimunn (ubyen enn fami) ena avek mwayin sirviv, e dan lepok kapitalist, li ule dir ki relasyon u ena avek mwayen ki servi pu prodir tu zafer. (Mwayen prodiksyon inklir zafer osi disparat ki later, lizinn, masinnri, lekipman, kapital).

Sa vedir ki enn zurnalye dan Lafrans lepok Kominn de Pari an 1871, li dan mem klas sosyal ki enn klerk Minister Ledikasyon zordi Moris. An okirans zot tulde travay pu enn lapey regilye. Tulde vann zot kuraz. Zot tulde “travayer”. Zot tulde dan “klas travayer”. Li osi ule dir ki enn burzwa proprieter lizinn lasye dan Larisi lepok Czar an 1917, li dan mem klas ki enn antrepener dan sekter BPO dan Cybercity zordi. An okirans zot viv par investi kapital, par aste lafors travay par duzenn, santenn, milye travayer. Zot dan “klas kapitalist”. Sa 2 klas la, obzektivman (setadir kontan-pa-kontan), ena lintere konfliktyel. Kan enn klas gayn enn pli gran par dan prodiksyon, lot la gayn mwens, e vis-versa. Ala ki vedir enn klas sosyal, dan enn definisyon itil pu konpreansyon sosyete.

Klas kapitalis, mem li enn tipti klas anterm nomb dimunn, li tini opuvwar parski lamas dimunn ki pa dan sa klas la, zot finn expropriye dan lepase, finn expilse depi later nuriser, finn travers enn lepok kurbe su sistem feodal, su sistem esklavaz, su sistem langazman, ubyen su sistem travay forse kit kalite. Plis, klas kapitalist reysi res opuvwar akoz li finn kree enn Leta burzwa (burzwazi finn swa detrwir swa ramoli ziska napa bon bann Leta Lerwa-Larenn, ki ti existe avan, apartir moman ki Lerwa-Larenn ti ranplas reyn relizye, kuma Vatikan, par exanp), setadir enn Leta burzwa, e sa Leta burzwa la, li reyne dan lintere burzwazi (enn dan lot, li dan lintere totalite bann diferan kapitalist, mem zot an-ger enn kont lot). Li kontiyn domine, osi, mem li zis 1% dimunn, parski li finn konvenk ase buku dimunn lor valer enn form demokrasi byen limite ki nu apel “ demokrasi burzwa” (setadir enn sistem demokratik moyon kot nu elir enn espes monark, enn Premye Minis ubyen pli pir enn Prezidan, enn fwa 5 an, e nu swadizan deleg tu nu puvwar ar li, e lerla li, li reyne dan lintere global burzwazi ki finans li e kontrol li). E dan sa sistem “demokrasi burzwa” la, klas kapitalis reysi res opuvwar atraver enn form lorganizasyon politik: Parti Travayist ki finn asir sa reyn la, me pa tu-sel, atraver enn zafer apel enn “Blok Istorik” (ki vedir enn parti politik, plis lezot klas, tu aglomere ansam atraver enn-de pwen inifikater).

Konfli ant diferan seksyon kapitalist (kapital dan tablisman, dan labank, dan lotel, dan komers, dan lindistri, dan lasirans, dan veso maritim, dan BPO, etc) zot buz-buz lasenn politik, kuma labriz lor lamer; sa konfli permanan alinteryer sistem kapitalist la, li gard li dan enn leta permanan azitasyon; li pa res anplas, zame. Konfli ant klas travayer ek klas kapitalis, li osi, li sakuy lasenn politik, enpe plis kuma enn siklonn fer. E lerla kan ena enn sulevman revolisyoner, konsyan, petet internasyonal, klas travayer kont klas opuvwar, setadir kapitalism, sa li kuma enn tsunami. Alor, tusala, pu dir an-gro kimanyer nu ena zuti pu analiz sosyete pu ki nu konpran li, alor nu pa kapav kontant nu zis get lasirfas, kuma fer dan lekol, dan lagazet, dan lavi tulezur. Parey kuma nu oblize ena zuti pu analiz sanzman dan sirfas lamer, nu oblize pu nu konpran sosyete, ena zuti ki konpran bann lafors ki opere lor letan, e lor enn lespas vast, pu nu konpran ki pe arive, par exanp, kote Gooljaury, Kuzin-Kuzinn, ubyen Medpoint.

, Kriz politik sorti an gran parti depi kriz ekonomik,
Ena gran sanzman dan lekonomi ki pe anzandre problem politik ki Guvernman PT-PMSD pe traverse, ek ki Lopozisyon MMM-MSM, li osi, pe traverse. Lakoz profon deryer tu sa kriz politik zordi, li pa ditu dekadans moral ubyen koripsyon politik. Li plito kriz ekonomik ki deklanse par priz di puvwar kapital finansye ki finn deplas kapitalist dan prodiksyon, sirtu kann, disik ek textil, dan kad enn lekonomi dan enn ex-koloni, ki Moris ete. Form politik ki sa reyn par kapital finansye inpoze, nu apel li “neo-liberalism”.

Tusala pu dir ki li anfet lekonomi ki pe prodir lezot kriz, mem si sa verite la li maske par ideolozi burzwa ki prefer pretann ki sistem ekonomik li parfe, ki prefer blam individi la, enn klas, kominote, travayer deor, bezer mantalite Morisyen, etc, pu tu sufrans ki kapitalism li-mem li pe provoke.

Se sa bann fakter ekonomik obzektiv la ki pe provok sa instabilite ( Re-Make, lerla Koz-Koze, lerla Re-Make ankor, skandal politik depi Gooljaury ziska Frer Timol, CT Power, etc) setadir pe kree enn seri kriz politik dan Moris an Fevriye 2013.

Anu gete ansam kimanyer sa arive:

Kriz ekonomik an zeneral, enn-de definisyon
Mem si kapitalism abitye ena kriz siklik, kriz ki returne “natirelman”, kriz ki vinn retablir konpetitivite, sa kriz zordi Moris li enn kriz sistemik. Kriz mondyal aktyel, li osi, li enn kriz sistemik. Enn kriz sistemik, li sakuy fondasyon, subasman sosyete: li provok kriz sosyal partu: dan lafami, dan kartye, onivo institisyon, dan politik, dan sindika. Li ris tu dan enn vortex ver le-ba, dan konfli ek dezord. Enn kriz sistemik, li diferan depi kriz ordiner, parski li menas kontinyasyon sosyete dan so form existan: li kapav provok enn furs: swa barbari ubyen enn revolisyon politik ki telman integ ki li reysi kree enn nuvo puvwar, re-aranz lekonomi dan enn lot fason.

Kriz sistemik Moris
Kriz sistemik Moris (onivo nasyonal, setadir), li provoke anfet par lafin proteksyon Lerop pu marse disik ek textil – rapel zot ti 2 gran, gran anplwayer, 2 gran, gran surs deviz. E kriz finn asire par gaspiyaz larzan akonpaynmandepi Lerop ki ti sipoze servi par Guvernman Moris pu restriktir lekonomi an antye pu sey amorti lefe sa kriz anonse la. Leta ek patrona finn servi sa kapital la, avek benediksyon ubyen silans muvman sindikal, pu kareman e par expre pey patron tablisman pu detrwir anplwa (atraver peyman Blueprint ek VRS an seri) plito ki pu kree anplwa. Plis finn ena delokalizasyon, emigrasyon, later bayante agos-adrwat. Gro proze kote Les (Jin Fei ek NeoTown) a zot tur, finn fware ziska ler.

Neo-liberalism li inkonpatib avek manyer lekonomi Moris ti organize avan, e neo-liberalism li osi inkonpatib avek leritaz enn oligarsi angrese par esklavaz ek langazman. Alor, kimanyer burzwazi pu regle sa inkonpatibilite la? Ala, seki pe kontribiye pu provok kriz politik zordi – taler nu pu explike. E neo-liberalism mondyal, limem, finn, li osi, rant an kriz, anmemtan, pu rann tu pli konplex. Kriz sistemik nasyonal, li dan kad enn kriz sistemik internasyonal – e zot liye, me zot pa mem zafer.

Blok Istorik
Blok Istorik politik ki opuvwar plis ki 60 an finn kumans dezagreze resaman. Sa ki pe fer sa instabilite politik grav la.

Ki li ti ete dan Moris, sa “Blok istorik” la? Depi tultan li ti otur kann ek disik. Li ti konstitye otur lindistri ki ti rezon det pei, setadir kann/disik. Nu pa kapav met ase lanfaz lor la. Setadir, lefet ki nu pei, li diferansye li depi laplipar lezot pei dan lemond, par lefet ki li finn met dibut, so bann klas sosyal finn striktire, depi so nesans mem, pu ki li rann lapel a sistem kapitalist internasyonal, an partikilye, pu furni disik ruz Langleter, lerla Lerop. Alor, Blok Istorik li ti organize otur kann ek disik, e li ti ti kumsa:

- Parti Travayist ti santral, ladan.

- Li finn ris otur de li:
Gran planter san mulin (ki ti PT so bayer de-fon, ek so nam), ti-planter (ki ti so azan PT onivo sak but sak vilaz, so baz sosyal par exelans), muvman koperativ kann, travayer lindistri sikriyer (Jugdambi ek Rima, tipikman), e mem 2-3 proprieter tablisman ek manb oligarsi existan (Dede Maingard, Claude Noel, sertin Leclesio), ki finn opere ansam ar PT pu kontrol sa Leta la. Destin sa “Blok Istorik” sete pu agrandi baz sosyal kapital (fer plis dimunn vinn dan klas kapitalist ki ti ena ladan pandan kolonizasyon) pu ki li pa zis sa tipti oligarsi siper-pwisan la (“14 fami” ti apel li, alepok), par kree enn “burzwazi deta” atraver itiliz puvwar deta pu donn permi investi, asir proteksyon pu lindistri, alwe tennder, donn kontra, asir monopol, etc, e anmemtan asir sutyen klas travayer atraver enn welfer steyt, kuma ledikasyon, pansyon, lasante gratis ek iniversel.

“Blok Istorik” la ti ena enn ideolozi swivan, ki li ti propaze: Bizin ankuraz prodiksyon lokal pu ki kapav batir “lanasyon”, bizin nurture “import substitution” , alor Leta donn permi pu uver lizinn dantifris, lizinn medikaman debaz, lizinn batri, lizinn biskwi, lizinn zalimet, lizinn sulye. Bizin met dibut buku para-etatik, pu ki lekonomi pa zis dan lame oligarsi tusel, pu ki Guvernman ena enn sertin kontrol lor kapitalist, e pu anpes monopol ki reste depi kolonizasyon; alor Travayis nasyonaliz enn tablisman (Rose-Belle), nasyonaliz prodiksyon elektrisite met CEB, met enn State Bank, kree SICOM. E ti dir bizin asir ledikasyon, lasante, pansyon, ek minimem kad legal travay (lalwa travay) pu ki travayer gayn ase pu anpes rebelyon konstan, lagrev, lemet, refi travay.

An realite, PT finn preske tultan ris PMSD (kan li ti reprezant tablisman/gro inportater, seki nu apel “burzwazi istorik”) dan enn lalyans ansam ar li dan Guvernman, pu ki li reysi stabiliz so Blok Istorik – lor kondisyon ki burzwazi istorik pa tinte kan “lezot fami” rant dan gran burzwazi.

Sa finn kontiyne, ziska ki neo-liberalism zordi rann li inposib. Kad legal WTO (kad sa reyn kapital finansye la), li rann li ilegal pu kontiyn sa kalite formasyon konstan enn burzwazi pli gran, atraver faver depi Leta.

Zordi sa zistifikasyon la nepli tini su ideolozi neo-liberal ni su regleman inpoze par kapital finansye, lepok neo-liberal. Asterla, Guvernman nepli gayn drwa met baryer tarif ladwann pu protez lindistri nasyonal. Sa apel “not a level playing field” . Asterla, bizin raptis ubyen ferm welfer steyt, akoz sa pu donn enn lavantaz “certain service providers” . Alor, ideolozi ek politik “Blok Istorik” inn vinn “imoral” ek mem “ilegal” dan lepok post-WTO. Seki ti moral inn vinn imoral, seki ti legal ilegal.

“Demokratiz lekonomi”: Nuvo ideolozi PT pu agrandi baz sosyal burzwazi
Lerla ki PT depi 2005 devlop so program pu demokratiz lekonomi, ki klerman vedir “pa les bann la kontrol lekonomi, zot tusel”, setadir enn koze plito rasist (ki dayer pa ti nuvo, me ki finn vinn pli kri), e ki met enn vwal leze lor program PT: setadir pu agrandi baz sosyal burzwazi (atraver formasyon enn pli gran burzwazi atraver intervansyon Leta, ki zordi konsidere kuma “faver”, setadir “favoritism”, “koripsyon”).

Argiman Parti Travayis li al kumsa, avek tu so kominalism ladan: Lotel pu bann la. Lerla zot protez zot restoran, zot konpayni ki fer tur de lil, zot biznes katamaran, zot firm konstriksyon pu amenazman, etc. E ena enn eleman laverite ekonomik ladan, evidaman, mem san so rasism.

Fondman laplipar Skandal ek Kriz Politik
Alor, PT uvertman dir so demokratizasyon vedir protez lezot kapitalist.
Dan Sid Afrik post-Apartheid ena mem mem politik. ANC opuvwar apel sa “Black Business Empowerment” ubyen BBE. Pu Moris, li ule dir donn proteksyon lezot kapitalist, pu ki oligarsi pa gard so bann monopol ek oligopol: Protez BAI ek so lanpir, donn kudme Jeetah e so tinker petrol ek rulman ledikasyon tersyer, ankuraz Gamma Civic Ah Teck/Fon Sing ek so lenerzi depi salte, rann servis Jean Suzanne ek so Infinity, Gooljaury ek so grif gran mark ek so proze vann batiman ar SICOM, frer Timol ek Steyt Lenn.

Me, dan lepok neo-liberalism sa kalite faver li nepli apel “nasyonalism”, ni “dekolonizasyon”. Li apel “koripsyon”.

Ala fondman politik otur tu “skandal”: PT protez so dimunn dan burzwazi (kapitalist ki ule rant dan gran gran bann).

Briyevman, dan ki fason eski MSM ek MMM diferan?

MSM
Kan MSM dan Guvernman li enpe kuma PT, dan lesans ki li protez burzwazi pros ar li (kuma Medpoint), mem si so baz li enpe diferan depi PT – plito ki gran ek ti-planter, so baz li plis onivo detayan, kamyoner, job konntrakter, tit antrepener. E MSM li “get plis dikote Les” – setadir Singapur, Malezi, Lasinn, Lend.

MMM
MMM, kanta li, etan neo-liberal par ideolozi depi 1982 kan Paul Berenger ti anonse avek tu serye dimond, ki li pa pe swiv okenn de dikta FMI-Labank Mondyal, li. Li pe asir “zestyon senn de lekonomi”. Setadir, li dakor ek neo-liberalism, li. Li, li favoriz oligarsi, burzwazi istorik par lefet ki li intevenir mwens. Alor, kan PT ubyen MSM opuvwar, ena tu kalite koze lor “bann la pe protez zot bann”, “zot partu”, “Zot mem zot aste, zot mem zot vande” (ki bann MMM kuma Josie Lebrasse kapav servi pandan 6 mwa kont MSM, lerla 6 mwa kont PT), avek enn for doz kominalism kri ladan. E kan MMM opuvwar, akoz li krwar dan neo-liberalism, by default li favoriz sekter kapital ki finn angrese par esklavaz, travo forse prizonye depi Lend, langazman. Alor, lerla kan li opuvwar tu so adverser kumans kriye “kuzin kuzinn”, “zot pu gard kontrol partu, zot.”

Ala, realite kri, realite deklas deryer sa instabilite la. Realite deklas deryer sa kominalism la.

Klas Travayer ek Parti LALIT ladan
E klas travayer pankor dan enn pozisyon, pur lemoman, pu challennj sa.

Ala travay divan nu.

Nu dan LALIT, nu bizin milite lor baz enn program, lor baz enn ideolozi ki gard lintere klas travayer primordyal, pu vinn dan enn pozisyon invit sutyen pu enn parti politik ki ni anfaver seksyon burzwazi ki apel burzwazi deta (kapitalist montan), ki PT ek MSM reprezante, ni anfaver seksyon burzwazi ki apel burzwazi istorik ubyen oligarsi (kapitalist depi lepok esklavaz, langazman, travo forse) ki MMM inn ariv reprezante, e ki Guimbeau ek PMSD sirman reprezante.

Zordi lekonomi li an kriz grav. Lindistri disik inn sakuye par bes drastik dan pri disik depi ki finn deklar proteksyon Lerop ilegal. Lindistri disik finn met deor preske totalite so mindev permanan, sorti 50,000 vinn 3,500. Textil sorti 110,000 travayer inn vinn 55,000 par la:

1 Realite obzektiv byen dir ki klas travayer pe fer fas.
-Lizinn finn e pe kontiyn ferme. Patron pe delokalize, amalgame, bankrut.
-Gran lantrepriz finn diminye.
-42% travayer travay pu tit-antrepriz, setadir kot 80% pu ferme apre 3-4 an lexistans. Li preker.
-Pri pe monte pli vit ki lapey.
-Lekar ant ris ek pov pe ogmante.
-Guvernman pe al delavan, pe met so “rezis sosyal”, kot ena enn lalist bloke bann “pov” ki li pu target.
-Ena emigrasyon panik, deza. Li kree enn sityasyon ki kapav paret bizar, sirtu kan ena buku travayer depi deor isi Moris.
-Nuvo Lalwa ERA ek ERA pe rann lisansiman pli fasil pu patron fer, e pe rann sindika pli yerarsik, mwen for.
-Obzektivman, li truve li bizin swazir ant PT, MSM ek MMM. (Koz-koze ubyen Re-make.)
-So lavi sosyal dan lafami finn vinn an-dezord: zanfan suvan pa gayn latansyon ki paran kone zot bizin gayne (long ler travay anpir sa), ansyen moralite sexyel finn diskredite (“Thou shalt not commit adultery” akoz bondye inn dir, ubyen akoz to fami pu met u deor) me enn nuvo moralite pankor pran nesans (ki pu arive pandan enn lalit pu enn nuvo sosyete).
-Ena lemet sporadik, ki pu kontiyne.
-Ena enpe zenofobi.
-Ena buku kominalism.
-Leta kontiyn sibvansyonn ek nuri tu kalite zafer kominalo-relizyez ki fer ditor: depi Action Familiale ziska Voice of Hindu, depi kominalism Kreol ziska su-kominalism relizye (Marathi, par exanp) – sanki li sibvansyonn:
Arsiv nasyonal
Kiltir nasyonal/internasyonal.
Ladans.
Lamizik.

2 Realite obzektiv ki fam pe fer fas,
Manze de baz so pri pe ogmante.
Somaz fam pli for ki pu zom.
Fam ena long lertan travay (lizinn, BPO), plis responsabilite familyal.
Lavortman tuzur res ilegal dan laplipar ka, ki enn langwas permanan pu fam.
Relizyosite oprim fam, petet, plis ki zom.

3 Realite obzektiv ki zenn pe fer fas,
Somaz for, e pe ogmante.
Mank reper politik, dan lavi. Ena zenn pa’le travay.
Ena zenn pe gayn ti-baba bonaveni.
Pena vizibilite: kot li pu ete dan dizon 6 mwa, sipa 2 an, anterm travay, lakaz, epannwisman personel? Li pa kone.
Ena buku kominalism parmi zenn.

4 Realite ki lalit anti-inperyalis pe fer fas, dan sa nuvo sityasyon ekonomik la. Kapital pe rantre-sorti agogo. Kapital Moris pe vinn “inperyalis”, dizon su-inperyalist. Isi, nu gayn gro bwat kuma Pick n Pay, ubyen Shoprite pe ranplas labutik dan kwen lari. Nu pe gayn mark linz, grif hamburger, anfin tu kalite laysenns, kot enn pursantaz al ar inperyalist. Anmemtan, ansyen inperyalism lepok kolonyal ankor la (BIOT ek Diego), langaz etranze dominn nu, lekonomi prodir pu Lerop, etc. Zordi, nu remark enn nuvo penetrasyon extrem USA dan sosyete Moris, Finans Yes You(th) Can, bann lasosyasyon fam. Enn Lafrans pli militarist zordi, kot so parasitist vinn sot lor selebrasyon lindepandans, e literalman invayir Mali.

Fakter Sibzektiv
Avan nu gete ki kote klas travayer ete kote sibzektiv, anu get enn ku ki sa 2 term fakter “obzektiv” ek “sibzektiv” ule dir dan vokabiler Marxist.
Kan nu koz “fakter obzektiv”, nu ule dir bann realite ekonomik, plis realite Leta, realite zeo-politik, realite politik ki kareman andeor nu kontrol omwen akur term, tandi ki “fakter sibzektiv” li vedir tu bann zafer kot nu, nu-mem, par nu prop volonte, analiz, lorganizasyon, program ek travay politik, kapav fer. Fakter obzektiv, se seki nu analize dan sosyete (isi onivo nasyonal, ek so lyen ek global), e fakter sibzektiv, li sirtu otur konstriksyon enn lorganizasyon ki pu kapav met nu program an-viger. Alor, li ule dir nu parti, nu kad (setadir nu lidership onivo brans, alabaz), nu antrennman militan, nu mwayen kominik ek lamas, indepandaman depi burzwazi ek so institisyon, kuma lapres, radyo, etc.

Kote sibzektiv, dan Moris, ziska ler, klas travayer ankor pe tuzur swazir ant 2 lafors ki kont so lintere:

Swa klas travayer li anfaver “demokratizasyon a-la-PT” ubyen “Get dikote Les a-la-MSM” ki tulde dan lintere enn “burzwazi montan ki monte atraver puvwar Leta” ubyen li rod “zestyon senn de lekonomi a-la-MMM” (“letof”), ki zwe dan lame lexperyans konsiderab ki “oligarsi” ena dan biznes.

Li tuzur elektoralist dan extrem. Klas travayer tuzur panse ki enn lakrwa li sifi pu sanz lemond, ubyen o pizale, “desann lor lari” kan enn sindikalist macho dir li fer sa.

Klas travayer pankor truve ki politik PT, MMM, MSM, PMSD – vizavi klas travayer – li idantik. Si tu sa parti la azir dan enn fason idantik vizavi travayer, li evidan ki travayer bizin enn lafors indepandan. Mem si li pe kumans vinn aparan, li pankor kumans pus travayer ver kree enn parti politik diferan depi sa 4 la.

Klas travayer pankor truv ladiferans (ki vinn aparan pandan gran aksyon de-lit) ant bann fe reyel, kuma bul later fer letur soley ek fe pirman birokratik (ki existe dan enn sistem done, kuma sistem kapitalist) me ki kapav sanze par refleksyon-aksyon.

Klas travayer pur lemoman pu suvan pli kontan enn muvman gosizant foser ek popilist, amizir li degut lezot parti. Nu ena pu mat kont sa osi. Dan dernye 2-3 mwa, selman, sertin bann gosizant paret pe diskredit zot mem, sistematikman. Par fwa zot tro kree platform pu Nita Deerpalsing, Assirvaden, navin Ramgoolam. Parfwa zot fer lagrev lafin pu ogmant severenns alawenns enn sel kad labank pli ot ki enn milyon rupi.

Lorganizasyon klas travayer dan enn dezord terib:ena buku lorganizasyon kominal ki rekrit parmi travayer, e zot sibvansyone par Leta. Buku sindika birokratize, fragmante, domine par bann macho, ek dan enn dezord indeskriptib.

Telman tu an-dezord, suvan institisyon dan Leta Burzwa ki relativman pli demokratik, zot pli diskredite: parlman, zidisyer, sindika – kan sekter prive, larme, lapolis zot pe reysi pas pu bon. Sa osi rapel nu sa furs la: barbari ubyen sosyalism.

Rekritman LALIT, ranforsisman parti
Zordi nu pe realiz linportans, kan fakter obzektiv byen propis, linportans batir fakter sibzektiv. Nu pe kontiyn dan LALIT, realiz linportans langazman politik.

Nu ena nu Program, ki nu finn ek pe kontiyn devlope, sirtu depi 2005: lor lekonomi, lor lekolozi, lor ledikasyon, lor lasante, lor langaz, lor laliberte, lor Palestinn, lor Diego, lor demand klas travayer, lor kiltir, lor drwat pu tu dimunn Moris fer politik (servis sivil, tu kalite travay).

Nu finn diskit ki kalite stratezi ki pli perkitan: nasyonalism, non. Morisyanism, non. Plito anfaver klas travayer, e plito internasyonalist. Sa bann konferans ek pofinnman kote “stratezi”, finn ranforsi nu plis ankor dan dernye 2-3 an.

E nu pe get linportans krisyal travay ansam, dan enn lalit kolektif, avek enn konpreansyon an komin kuma baz nu aksyon.

Nu bizin anmemtan ki nu fer tu sa travay program, revi, aksyon politik lor diferan tem kanpayn, anmemtan fit lide lor stratezi:
-Rekrit nuvo manb: dan brans, dan Komisyon LALIT, pandan aksyon lor diferan kanpayn, atraver Revi, kan fer distribisyon trak, kol lafis, reynion.
-Devlop/formasyon tu manb an bon kad parti – setadir manb ki dan brans, e ki rekrit nuvo manb dan brans, e ki kapav defann program LALIT onivo sayt, kartye, e kan konfyan an piblik. Pu sa nu bizin bon dokimantasyon, demokratikman ala-porte tu manb.
-Al ansam dan bann evennman, konpran zot. Intervenir selman kan neseser ek itil, e pa par dezir et partu.

E anfet LALIT kapav atann enn sertin repriz, ki nu deza resanti, pu nu politik, ek pu nu parti. Alor, ena enn nesesite planifye anterm sa tandans la, pu ranforsi nu parti, amezir dimunn konpran linpas PT-PMSD, MSM, MMM. Nu lafors se bann evennman finn rann li pli fasil konpran nu analiz, ki dir kimanyer burzwazi istorik/burzwazi deta opere diferaman, me relativ a klas travayer, sa na pa fer diferans.

Mo pu termine par propoz tem pu diskisyon an ti-grup.


Lindsey Collen, pu LALIT, 2 Fevriye, 2013.