LALIT comments on Finance Minister Xavier Duval's Budget (in Kreol)
09.11.2012
Depi Pwen De Vi Mazorite Dimunn
Pu gran mazorite dimunn dan Moris, ena problem ekonomik byen trublan: enn plas travay ki an sekirite; kot repa pu lafamiy pu sorti dan 3 mwa par divan, setadir sekirite alimanter; lenerzi abordab, ek prop pu ki klima res stab; lozman pu diminye lanfer viv dan sere.
Kote kreasyon anplwa, dan sa Bidze la pena naryen ki reponn a reyel problem. Patron sekter prive pu gayn plis sibsid si li pran stazyer parmi zenn ki kit kolez (Rs4,000) ubyen liniversite (Rs 7,500). Me, Guvernman li-mem pena enn politik pu kree anplwa. Alor, dimunn res angwase ki Leta pe negliz sa menas ki pe pez lur lor anplwa ek sekirite lanplwa.
Me, selman Minis Finans mansyone ki Guvernman pe pran 600 nuvo polisye. Sa li pa dan kad kreasyon anplwa, me plito dan kad represyon, fas-a kriz ekonomik ki Minis byen kone pe menase.
Kote sekirite alimanter, nu pa mem tann sa fraz la. Kontra pa finn renuvle pu M. Cyril Monty, ki ti ansarz gran fon pu sekirite alimanter. E pena okenn nuvo stratezi ni mezir. Tu dimunn dan lemond pe predir enn kriz alimanter internasyonal iminan. Moris pli expoze ki nerport ki lot pei, me Minis Finans pa propoz naryen. Li pa propoz enn lindistri lapes, ni enn lindistri pu prezerv ek transform prodwi agrikol alimanter.
Kote lenerzi renuvlab, la osi ena mwens stratezi ki avan. “Maurice Iles Durables”, li osi, enn fraz ki finn fonn dan Diskur Bidze Duval. Apar sibsid pu sofo soler, pena okenn mezir. Okontrer, M. Duval vant li-mem ki inportasyon loto finn ogmante plis ki 30% dan premy 9 mwa sa lane la. Sa vedir li nesesit plis inportasyon fosil fuel. Bidze mank enn “guidelines” pu politik lenerzi renuvlab dan pei.
Kote lozman, pena okenn mezir anproporsyon kriz lozman dan pei. Ena zis enn sulazman kote tax pu dimunn klas mwayenn ki aste lakaz pu ziska Rs4 milyon. Nu deplor lefet ki Diskur Bidze pa finn mansyonn okenn resansman lor lozman. Definisyon ki Leta servi pu dimunn ki pena lakaz, li erone. Li asime ki dimunn ki “pa lokater”, li proprieter. Me, anfet laplipar dimunn ki “pa lokater”, zot pa “proprieter” nonpli. Zot partaz enn lakaz byen sere a plizir fami, kan byen suvan personn pa veritab proprieter. Leritaz pa finn ena partaz.
Depi Pwen de vi Kapital Finansye
Purtan, Bidze la, ed kapitalis dan seksyon finans ase buku.
Premyerman, li buz 100 milyon rupi ver lasirans prive pu klinik prive, kote lasante. Sa swiv enn mezir dan so Bidze lane dernye, deza inplemante, kot Minis Sekirite Sosyal donn opsyon pu travayer sorti dan Employment Welfare Fund, e investi dan lasirans prive pu lasante.
Anplis, Guvernman dibut garanti (a enn sertin pursantaz) vizavi Labank, pu permet Labank donn lonn pu etidyan liniversite e pu Ti ek Mwayenn Antrepriz. Sa, li enn kado pu Labank, parski kuma tu dimunn kone, zot pe sibir enn exse likidite.
Konklizyon
Diskur Bidze asime ki kriz ekonomik mondyal, ek sirtu kriz Lerop, pena okenn insidans lor Moris. Li grav pu fer enn tel erer.
Alain Ah-Vee, pu LALIT, le 9 Novam, 2012.
