19.02.2012
LEDIKASYON PU TRAVAYER finn avoy enn kominike depres alokazyon ZURNE INTERNASYONAL LANG MATERNEL 2012 ki selebre sak lane le 21 Fevriye. Se an 1999 ki UNESCO finn proklame sa zurne internasyonal la.
LEDIKASYON PU TRAVAYER
Selebrasyon Zurne Internasyonal Lang Maternel sa lane la ena enn sinifikasyon spesyal, mem istorik pu Repiblik Moris. Sa lane la kan nu pe selebre sa zurne la, lang Kreol ek Bhojpuri pe anseyne dan lekol primer. Sa li pu premye fwa. Ena 3,300 zanfan pe aprann Kreol, ena 83 profeser pe anseyn Kreol. Tu zanfan ki deza pran Hindi, pu osi gayn enn introdiksyon a Bhojpuri. Sa vedir, kan nu azut sa 2 prosesis la ansam, pu premye fwa lang maternel mazorite dimunn Moris servi finn g ayn so rekonesans ofisyel, finn pran so plas parmi lezot lang ki anseyne lekol. Li spesyal parski li vedir kumansman lafin sa mepri, sa opresyon ki finn persiste kont nu lang maternel. Me, selman lang maternel li pankor medyom, pankor servi li pu anseyn syans, maths, listwar, zeografi, etc.
Li interesan, anfet, ki sa lane la, li osi enn selebrasyon spesyal parski UNESCO finn swazir kuma so tem pu 2012 presizeman sa kestyon medyom la: ‘Ledikasyon dan lang maternel, ledikasyon inkliziv’. Pena okenn dut ki bann size ki ena konteni syantifik bizin anseyne dan lang ki zanfan alez, ki li servi tulezur, ki li metrize a 100%. Pena lot apar lang maternel pu fer sa. Akoz lang Kreol, ki pa zis lang maternel ¾ dimunn Moris (lezot koz sirtu Bhojpuri) , me li osi vernakiler Repiblik Moris, e akoz li pa servi kuma medyom dan lekol, buku zanfan truv zot exklir depi lekol depi byin boner. Me, sirtu sa represyon langaz Kreol Morisyen li finn fer, e li ankor pe fer, buku ditor zanfan. Li fer ditor parski zanfan pa reysi servi so kapasite natirel (lang maternel) pu li kapte, modle ek devlop lide dan so servo. Setadir, kan syans ek lezot size anseyne dan enn lang etranze kuma Angle-Franse, li perpetye sa zafer aprann-par-ker la. Samem nu dir li selman kumansman enn viktwar, kan Kreol rantre kuma enn size. Aster bizin kontiyn fer presyon politik pu ki lang maternel vinn medyom pu anseyn Matematik, Syans, Zeografi, etc. Resers internasyonal finn demontre ki li enn lavantaz pu devlopman kognitif kan servi lang maternel pu montre tu size. Li osi enn lavantaz pu lanseyman bann lang etranzer a-ot-nivo. Travay edikatif ki Playgroup, LPT, Terre de Paix, BEC, finn fer dan langaz maternel, finn fer zot prev dan Moris. Travay ki Akademi Kreol Morisyin (AKM) finn fer finn balye tu pretex ki guvernman ti servi pu refiz introdir lang Kreol: ena enn lortograf ofisyel, ena enn liv gramer pu profeser, ek ena enn kerikilem.
Li bon rapel ki dat sa selebrasyon la so lorizinn se manifestasyon etidyan dan Dhaka , Pakistan an 1952 (zordi kapital Bangladesh ) anfaver rekonesans lang Bangla e kot lapolis ti tir lor manifestan, tuy plizir. Dan Moris osi nu rapel kimanyer etidyan ti manifeste an Me 1975, pu revandik itilizasyon lang Kreol dan lekol. Isi osi lapolis ti servi represyon kont etidyan, sirtu lor pon GRNW. Finn bizin enn long lalit ek enn travay konstan par plizir individi ek lorganizasyon kuma LALIT, LPT, Playgroup, Immedia, Abaim, pu ki zordi lang Kreol ek Bhojpuri pe kumans gayn zot rekonesans par Leta. Me lalit la pa fini la. Aster apre enn an travay, bann mamb AKM finn ede pu prepar zuti neseser pu ki lang Kreol kontiyn avanse, kumans itilize dan lezot linstitisyon kuma Lasanble Nasyonal, dan minister, pu minits lasosyasyon. Samem nu chalenj, samem travay divan tu dimunn ki kontan lang maternel e ki realiz so linportans extra-ordiner pu devlopman lespri tu dimunn dan lepep antye.
Alain Ah-Vee pu Ledikasyon pu Travayer
18 Fevriye, 2012