Speech by Pascal Nadal at Playgroup launch of Kreol Readers (in Kreol)
28.12.2011
Lalit ena plezir pibliye isi transkripsyon diskur byen perkitan ki Pascal Nadal ti fer kan Federasyon Playgroup ti lans 6 riyder, dan horl Mama Bul Later, LPT, Gran Rivyer Zedi 9 Desam. Playgroup finn tir sa 6 riyder la alokazyon introdiksyon lang Kreol dan lekol lane prosenn, pu premye fwa dan listwar. Kreol pankor pe vinn medyom, me li enn size opsyonel, alor lang la finn bizin gayn so lortograf, so gramer, so kerikilem. Ala seki Pascal Nadal, lekcherer MIE finn dir:
Diskour lansman ‘reader’ Playgroup
Bonzour tou dimounn e mersi a lekip Playgroup ek LPT pou linvitasion ki zot finn fer mwa pou pronons diskour lansman sa reader an kreol ki Playgroup finn prepare dan kad introdiksion kreol kouma enn langaz opsionel dan lekol primer lane prosenn. Mo isi an tan ki enn amoure langaz maternel ki osi konserne par formasion profeser langaz.
Kan Alain inn kontakte mwa, li’nn dir mwa fer enn komanter lor sa sis liv ki pe lanse zordi. Taler mo pou vinn lor bann liv-la, me mo panse ki bann intervenan avan mwa finn deza donn enn bon apersi konteni bann liv-la ek osi kontex ki finn inspir zot lekritir. Se pou sa rezon-la ki mo pou sey plito demontre kifer, odela konteni bann liv-la, sa sinp fe ki Playgroup inn pran linisiativ pou prepar sa materyel-la an limem li enn zafer extremman louab pou de rezon prinsipal: enn ladan kiltirel ek lot-la pedagozik.
Dan enn pwindevi pedagozik, bann materyel ki servi kouma sipor pou literesi, par exanp bann kont, kontinn, ti-zistwar, fab, poem, sante, sirandann, konpozision lirik, etc, zot ena enn sertin nomb fonksion ki nou kapav sey regroupe anba sa sink pwin-la :
1 Zot permet enn evey ek enn sansibilite a bann son enn langaz, seki nou apel an angle ‘phonological awareness’ e sa nou trouv sa plin-plin dan sa ‘reader’ ki pe lanse zordi-la. Par exanp, dan ‘Bolom dolok’, ena enn aksan partikilie lor son ki bann instriman lamizik lokal ek deor. Dan ‘Kamion’, ena bann son ki asosie a enn gro veikil transpor meteryo, ek dan ‘Trwa ti bengali’, laksan plase direkteman lor bann vwayel long ek kourt.
2 Zot permet osi ranpli bann fonksion dan routinn klas, par exanp pou koz lor klima ouswa pou prezant enn kikenn. Nou trouv sa an partikilie dan ‘Kouma li apele’, ki kapav servi dan enn klas pou permet zanfan prezant zotmem a zot bann kamarad dan enn fason pli agreab ki si zot ti sinpleman debout devan klas ek donn ransegnman lor zot. Li interesan ki nou anfin resi gagn kiksoz ki kapav permet nou fer enn zafer koumsa en kreol. Ziska ler, mo ti zis konn enn sante franse: ‘Bonjour comment vas-tu? Merci d’être venu. Viens, dis-nous ton prénom…’ ki souvan servi pou permet dimounn introdir zotmem a enn gran group dan enn latmosfer informel. Li bon ki tigit tigit sa bann materyo-la pe existe dan langaz kreol osi.
3 Natirelman, lor plan lexikal, zot servi osi pou ogmant ouswa pou konsolid vokabiler bann zanfan, parski zanfan rant an kontak ar bann mo ki swa zot pa ti kone avan ou ki zot ti zis inn tande koumsa. Nou trouv sa dan ‘Enn gro bef’, kot ena enn travay lor diferan kategori zanimo. Apar lexik, bann materyel literesi-la kapav osi servi pou lezot laspe langaz ekri, kouma ponktiasion, gramer, etc. Me etan done ki se bann konpozision artistik, zot pran sertin liberte ki kapav rann li inpe konplike kan sey servi zot kouma enn sipor pou lansegnman sa bann lezot laspe langaz-la.
4 Apar bann fonksion ki direkteman lie ar laprantisaz formel enn langaz, zot egalman servi pou aport enn lespes evey a lavi, setadir pou fer zanfan dekouver bann laspe lavi kouma zot ete, souvan dan enn form ki pa neseserman pozitif, me ki realis. Tou napa roz dan bann kontinn. Souvan ena bann zafer ki pa tro ge ki arive : dimounn tonbe (Perrette, dan fab La Fontaine ‘La laitière et le pot au lait’ ; Jack, dan ‘Jack and Jill’ ; ek Humpty Dumpty dan ‘nursery rhyme’ eponim) e bann zafer ki pa neseserman agreab ek zis arive (alouet-la pas enn move karder mem si li zanti ek ti lera ver-la osi gagn enn tretman ase kriel mem si li pa ti pe fer nanie de mal dan lerb, etc.) Dan ‘Tapaz’ zisteman, nou gagn enn apersi sa bann eleman mwin roz ki fer parti lavi: zanfan gagn kriye pou bann zafer ki souvan zot pa konpran.
5 Finalman, e se probableman fonksion pli inportan ki sa bann materyel literesi-la servi : konsiaman ou inkonsiaman, zot permet enn transfer leritaz kiltirel atraver bann zenerasion. E se kitfwa samem pli gran lintere ki piblikasion sa ‘reader’ Playgroup-la reprezante : li enn lokazion an or pou nou valoriz nou prop kiltir morisien opre nou bann zanfan. Anmemtan, li osi enn mwayin pou ki nou aret veikil opre bann zanfan Moris sertin laspe kiltirel etranze ki plizoumwin nefas. Se sa, selon mwa, pli gran lintere dan prodiksion sa ‘reader’-la, odela so konteni mem.
Souvan, kan nou servi bann ‘nursery rhymes’ ki finn prodwir dan enn kontex kiltirel etranze, nou transmet bann eleman sa kiltir-la inkonsiaman. Osi lontan ki sa bann eleman kiltirel-la pa prezidisiab, li pa enn problem si nou transmet enn kiltir etranze, mem inkonsiaman. Me li arive ki parfwa nou servi bann materyel ki ena enn dimansion kiltirel inpe negatif. Par exanp, souvan enn bann premie ‘nursery rhymes’ ki servi pou fer zanfan dan Moris aprann bann son ki asosie ar let ‘a’ dan angle se ‘Baa baa black sheep’. Kontinn-la bien apropriye lor plan fonetik. Sof ki kan nou konsider li dan tou so dimansion, nou realize ki, a la baz, li osi perpetie enn relasion dominan-domine ant blan ek nwar. Ki arive dan sa kontinn-la ? Enn mouton nwar travay pou so bann met e kan met-la poz li kestion lor ki kantite li finn travay, li reponn par ‘Yes Sir, Yes Sir…’ Met-la pena nom. Li apel ‘Master’ e so madam osi pena nom. Li appel zis ‘The dame’… Li inpe paradoxal ki enn bann premie ‘nursery rhymes’ ki enn zanfan morisien aprann dan so klas angle se sa kontinn ki, kouma nou dir an angle ‘heavily laden with racial stereotypes’. Ena mem kontrovers lor enn ‘nursery rhyme’ kouma ‘Yankee Doodle’, enn sante patriotik amerikin ki tir so lorizinn depi enn lager.
E la mo bizin dir ki tradiksion bann prodiksion kiltirel etranze pa sifizan. Li enn premie etap, me fode pa ki li aret la, parski si sa arive, nou pou transpoz sertin bann zafer negatif, kouma bann prezize, ki kontenir dan sa bann konpozision etranze-la. Nou bizin al pli lwin. Bizin ena adaptasion ek apropriyasion. Akoz samem ki li enn bon zafer ki lane dernier, kan group Abaim inn lans so albom lor bann sante nwel, li pa finn zis tradwir bann parol, parski sa pa ti pou ena sans. Li finn rekree ek reapropriye bann sante-la.
Lot zafer ki osi arive kan nou depann zis lor bann prodiksion artistik ki emann depi enn lot kiltir se enn inkonpreansion – pou pa dir enn alienasion – depi veritab sans sertin eleman kiltirel ki kontenir dan sa bann prodiksion-la. Komie zanfan dan Moris realize ki kan zot pe sant ‘Sur le pont d’Avignon’, zot pe koz enn pon dan enn landrwa ki trouv dan lesid Lafrans ? An parlan pon, nou osi souvan trouv bann profeser itiliz enn ‘nursery rhyme’ kouma ‘London Bridge is falling down’ pou ansegn sertin laspe langaz, sirtou akoz striktir repetitif sa sante-la. Ena diferan explikasion kifer pon-la pe tonbe. Enn parmi se seki apel ‘the child sacrifice theory’, setadir ki osi lontan ki pa sakrifie lavi bann zanfan (anter zot vivan kot pon-la), pon-la pa pou tini. Sa rapel nou enn krwayans inpe parey ki ti pe sirkile dan Moris kan ti pe aranz nouvo pon GRNO e sa demontre osi ki bann kiltir transand bann frontier e ki li parfetman posib pou fer enn ‘empowerment’ kiltirel nou bann zanfan kan nou osi fer referans a bann lezand ek krwayans lokal. Akoz samem ki li inportan ki ena bann prodiksion kiltirel lokal ki san poursan morisien : setadir pa zis onivo langaz, me osi onivo lasours inspirasion.
Ala kifer mo ti pe dir okomonsman ki, indepandaman konteni sa sis ti liv dan sa seri ki pe lanse zordi-la, linisiativ Playgroup an limem extremman louab ek memorab lor plan kiltirel, parski li non selman konble enn vid, me li osi permet koriz sertin tre negatif ki asosie ar bann prodiksion kiltirel etranze ek li permet osi valoriz kiltir lokal. Mersi bokou pou zot latansion e felisitasion ankor a lekip Playgroup ek LPT ki finn rann sa posib.
