2011 from LALIT's political perspecitve (in Kreol)

19.12.2011

Bilan Sityasyon Politik 2011, lokal ek internasyonal



Pandan Lasanble Manb LALIT lafin lane 2011, Ram Seegobin ti pran laparol lor kestyon sityasyon politik lokal ek internasyonal an 2011.

Li ti dir li pa pe fer enn sirvol evennman par evennman pu lane 2011, me pe plito get oryantasyon ki lemond finn pran pandan sa lane la. Sa paret pli interesan pu sa lepok la, li finn dir, akoz nu pe fer fas enn nuvo realite onivo mondyal.

Lekonomi
Ram Seegobin ti kumanse par dir kimanyer 2011 ti domine par 2yem vag kriz finansye/ekonomik mondyal.

Apre premye vag an 2008 (setadir 2007-9, pli presizeman), buku analist ti pe deza predir enn “double dip” ubyen enn “W”, setadir enn laparans enn repriz apre premye kriz la, me enn repriz ki pa finn dire.

Li ti osi dir kimanyer Lerop ek USA tulde finn sufer kriz landetman guvernman. Guvernman dan tu sa bann pei la nepli kapav ranburs zot det ki li onivo zot pei ubyen onivo labank internasyonal. Dan lapratik, li ule dir ki bann Leta bizin fer fas bann to dintere pli ot kan zot pran prete pu repey zot det, e sa provok, a son tur, enn serk visye. Dayer dan Lerop ena Gran Bretayn, Lafrans, Itali, zot tu deza dan latrap ladet, parey kuma Lagres, Lespayn, Portigal. Ki sa vedir? Li vedir, parey kuma isi Moris dan bann lane ’70 ek partu dan Tyer Mond, klas travayer pe peye pu sa det, anterm bann “Program Azisteman Striktirel” - SAPs ti apel sa an Angle. Bann Guvernman Lerop ek USA zordi pe aplik mem mem zar program losterite ki Labank Mondyal ek FMI ti aplike dan bann pei kuma Moris, pei Lafrik, Lazi, Lamerik Latinn dan lepase.

Sa kriz landetman dan USA ek sirtu dan Lerop, ena enn lefe, a son tur, lor lekonomi Moris. Deza lotel pe sufer. Mem si ena 5% plis turis, to ranplisaz bann lotel li mwens ki bizin. Sa li parski ena nuvo lotel enn kantite, ek ena osi enn seri bengalo ek kanpman ki turis lwen kan zot vini, akoz lotel inn vinn tro ser pu zot. Kote textil, enn seri lizinn finn ferme ek pe ferme. Kote ICT, korl sennter, zot osi afekte par kriz Ero ek dan Gran Bretayn.

Sel sekter kot ena “siper-profi” dan Moris, sekter banker. Ziska Guverner Labank Santral, Randeersing Bheenick finn apel bann bankye “banksters” ki rim avek “gangsters”, plito ki “bankers” an Angle. Zot siper profi, dan sa lepok neo-liberal la, mem apre 2 vag kriz, li tuzur rezilta lefet ki zot oper bann kartel, kot zot-mem deside komye lintere pu akorde ek pu reklame, komye pu vann ek aste deviz, osi byen ki vann bann zafer ki pa existe, seki apel “futures”, ek miz lor ogmantasyon valer later.

E dan kontex sa kriz la, Bidze Xavier Duval, li pa adres vre problem. Li pa tir okenn leson depi debak lekonomi kapitalist mondyal. Li zis kontiyn parey. Proze Jin Fei finn akiz enn retar extra-ordiner. Guvernman finn investi dan infrastriktir. Li la. Me, nu pa mem kone ki pu ena laba. Pli ale, pli nu pa kone. Bagatelle Dam finn osi pran enn gran retar, ek zordi avek peniri dilo, nu pe pey lepo kase pu sa retar la.

Sel devlopman dan Moris, se anplas, kuma Malcolm de Chazal ti dir, Moris kiltiv zis 2 zafer: kann ek prezize, zordi li kiltiv 3 zafer: kann, prezize, ek mall. Ena shoping mall enpe partu: apre Caudan, gayn Bagatelle, Cascavelle, Tamarin, Goodlands, Rosebelle. Pe betonn later agrikol, e alalong shoping mall pa prodir naryen.

Tusala pu dir kote lekonomi, si 2011 ti som, 2012 pli som ankor.

Politik
Kote politik, Medpoint – si u kapav apel sa “politik” – finn predomine an 2011. Pa telman so skandal dan limem, dayer ena buku kumsa, kuma Berenger fer kuma enn saple “Medpoint, Rose-Belle, STC, etc”, me osi lefet ki zafer Medpoint finn provok enn gran sanzman politik onivo nasyonal. Li finn amenn kasir dan Lalyans pu Lavenir, e MSM finn kit Guvernman, ale. Sa finn asontur provok enn nuvo vals lalyans/koalisyon, timama riymeyk, timama Riypley. E vals la kontiyne. Tusala paret ena enn sel bi: pu Berenger, avek kudme abityel medya, pruve ki li (MMM) ena 2 opsyon tandi ki PT ek MSM sakenn ena enn sel opsyon. Samem steytmennt Berenger pe fer kan li rant dan sa bann vals abetisan la. Li ek MSM, enn posibilite, ubyen li ek PT, enn lot posibilite.

Kumansman lane, LALIT ti met Reform Elektoral lor azanda. E, efektivman, zordi Rapor Carcassonne inn deor lor Reform Elektoral. Blok 104, finn atann zizman Nasyon Zini pandan enn an, li ti suvan “iminan”, me nepli tann parle sa. E semenn prosenn pe atann zizman Privy Council. Me, avek Rapor Carcassonne, pu ena devlopman lor Reform Elektoral. LALIT pe etidye li aktyelman.

Sa lane la ti osi ena fenomenn Wanted: 15,000 Youngsters, enn fenomenn Facebook, kot Jameel Peerally ek enpe dimunn sekter prive ek Noor Adam Essack ti reyni 24,000 kliker de maws, ki ti pu fer enn manif 9/11, me lapolis finn obzekte akoz li pa zis zur atanta lor Twin Towers, me li zur lekurs Maiden! Rezistans ti sey rekiper muvman la, me muvman la ti fizet, ek rekiperasyon la ti bakfaya. Dernye aksyon se balye fatak divan Parlman.

Kote Diego Garcia, finalman Leta Moris finn azir, mem si enn linisyativ enpe drol, setadir dan UN Konvansyon lor Lamer, li kan-mem enn linisyativ. Li finn kumanse byen lant, parski Moris ti chalennj nomini UK lor panel ziz.

Kote langaz Kreol, sa lane la li istorik, parski Guvernman finn aksepte enn lortograf ek enn gramer, e finn antrenn enn premye batch 70 profeser. Zelev pe pran Kreol lane prosenn dan lekol primer. Sa li enn viktwar. Ram Seegobin finn dir ki kamarad Rajni Lallah pu donn plis detay dan so bilan LALIT pu 2011, ki form parti bilan politik pei la.

Sindikal
Parey kuma politik finn domine par Medpoint, sindika finn domine par zafer Rehana Ameer. Enn banane, sindikalist finn met tu zot lenerzi dan fer re-integre enn kad MBC. Finalman, zot finn reysi.

Dan lepor, kan ena menas direk privatizasyon, nu truv enn lager intestinal ant 3 sindika lepor. Alor, dan enn lepok kan ena tu kalite danze reyel pe menas lansanb klas travayer, nu truv sindika divize a enn tel pwen ki ena lider pe apel pu enn lakor “non a brakonaz”. Ena enn konpetisyon ant bann kordilo pu guruship muvman sindikal. Ena divizyon ant sindika, ant federasyon, ek ant konfederasyon. Antretan, CTSP finn amenn kanpayn lor bann pwen kler anfaver klas travayer, e li pa finn kolabore avek okenn Minis ubyen Minister, ni li pa finn travay pros ar sekter prive.

Kote Internasyonal
Sa lane la, finn truv bann gran, gran mobilizasyon demas, kuma nu pa finn truve depi lontan.
Printan Arab
Li ti kumanse ar Printan Arab, ki zordi paret mwens “printan” ki li ti kapav. Tinizi ek Lezip diktater de long dat finn tonbe akoz mobilizasyon popiler. Me, seki pe ranplas zot, pa neseserman tro bon. Dan Lezip, militer tuzur opuvwar, avek Freres Musulmans dan plas nimero enn dan eleksyon, avek Salafist, bann integris pir ek dir, dan segon ran. Tinizi, osi, parti islamis ase for dan nuvo Guvernman. Lalibi finn ena lager sivil, kan finn fer sulevman kont Khadafi, me OTAN, Lafrans ek UK finn epol enn kote dan enn lager sivil, e finn fer sa militerman. Guvernman ki pe pran form, li tuzur ase flu, me enn zafer deza kler: pu ena lalwa islamik, Charia. Enn lager sivil similer, me pa parey, pe kumanse dan Lasiri. E anmemtan, finn ek pe kontiyn ena efervesans dan Gahrein, Yemenn, Larabi Seodit.
Inplikasyon ek kont-reaksyon CIA
Anmemtan, rol CIA dan tu sa bann muvman la finn vinn kler. Lanbasad USA finn byen aktiv, enn kote, ek infiltrasyon CIA dan rezo Facebook ek Twitter byen koni asterla. Kontra CIA finn mem pibliye ar firm sofwer pu enn program kot enn sel azan CIA kapav rul “enn duzenn personaz” avek sakenn enn listwar fiktif, me kot tu pu pran pozisyon ki CIA truv korek dan bann sa bann “grup” vertyel la. Alor, u krwar u pe zer ek organiz mobilizasyon lor innternet, ler gete ena sipa 200 dimunn fiktif pe rant dan deba, debalans li.
Lerop
E, apenn tu sa sulevman finn kumanse dan Mediterane, ki manifestasyon byen imans kumans large dan bann pei Lerop ki donn lor Mediterane: Lagres, Lespayn, Litali. E li fane dan Langleter, Lafrans, Lairland, Portigal. Imans lagrev zeneral, plis manifestasyon lari, plis kanpe dan latant. Dan Langleter ti mem ena lemet.

Dan vant di mons
Dan USA, berso neo-liberalism, finn ena manifestasyon “Occupy Wall Street”, ki finn fane dan plis ki 100 lavil dan USA. E mem si sa bann manifestasyon la pa tro politize, par kont zot pa finn rat target. Zot finn viz kapital finansye, finn idantifye li kuma problem kriz aktyel. Dan USA, zot met Wall Street vizavi “High Street”, setadir kapital finansye vizavi dimunn kuma konsomater. Zot konsyans de klas finn byen evolye pu vinn mem la. Avan sa, tu seki ti tande ti bann slogan kuma “Bush deor!” Me, asterla, avek Obama, lamas dimunn finn depas sa bipartism, e pe gayn nesans tu kalite muvman ki kont parti politik ki finanse par kapitalist.

Palestinn
Sa lane la Palestinn finn santral dan politik internasyonal. Tu muvman otur Mwayen Oryan finn ena lefe direk lor balans defors dan Palestinn. Kan USA pe afebli ekonomikman, kan Lerop an kriz, li osi, Palestinn natirelman vinn pli for. E finalman, Lotorite Palestinyen finn vinn divan Lasanble Zeneral UN, e divan Konsey Sekirite pu so plas dan Nasyon Zini. Li fini gayn enn plas dan UNESCO, ki byen inportan. Obzeksyon USA ek Lerop a sa plas UNESCO finn devwal zot movez fwa.

Seri eleksyon an Afrik
Eleksyon dan Kot Ivwar finn terminn dan enn lager sivil, ek dan Congo paret mem danze ena.

Lane eleksyon dan Lafrans ek USA
Dan Lamerik, 8 kandida Repiblikin, enn par enn pe zet lekor amizir zot lepase ubyen zot moralite vinn piblik. E dan Lafrans seki ti favori, Dominique Strauss-Kahn (DSK) finn, li osi, bizin retir li akoz enn zafer moralite ki frol criminalite. E enn ex-prezidan, Jacques Chirac finn gayn 2 an prizon. Mem si ena sirsi, li finn gayn santans la. Lalwa dan Lafrans kont “abi byen sosyo” zot buku pli sever ki dan Moris.

Lapres
Zafer DSK finn expoz enn febles lapres Franse: medya an Frans kuver bann frask ek tandans anti-fam zom piblik. Zot konplis. Me, sa inpinite pu zom predater finn kumans arete ar ka DSK.

E, anmemtan, kote UK ek Anglofonn an zeneral, avek lanpir Murdoch, lapres finn expoz enn lot febles, enpe lekontrer. Dan Gran Bretayn zurnalist telman fuye dan lavi prive bann dimunn piblik ki, sann kut la, zot al fer zafer ilegal, kuma met tab de-kut! Alor, de laspe perver lapres (enn kuver imoralite zom piblik, lot la ena tro exse dezel pu expoz li) finn vinn dan nuvel.

Leson depi 2011
1. Nu finn truv difikilte pu bann muvman demas, mem zot byen larz, mem zot paret gayn bann viktwar, exprim enn politik alternativ a sistem kapitalist. Zot pena program politik byen defini, byen suvan, e zot ena problem sekirite intern grav, kot CIA, etc finn kapav infiltre zot, e kontrol zot a enn gran degre, atraver rezo Facebook ek Twitter.
2. Nu finn gayn prev nesesite enn program sosyalist. Dan dernye 5 an, nu finn truv buku parti sosyalist degos konverti zotmem an parti “anti-kapitalist” (pran lexanp LCR dan Lafrans, ek ena par duzenn ki finn swiv enn trazektwar similer), me kan ena enn gran muvman anti-kapitalist, zot pa kapav ede pu donn li enn ladireksyon parski zot nepli ena enn program sosyalist, me selman enn program anti-kapitalist, parey kuma muvman spontane la. Riske lamas pu travers zot a-gos.
3. Nu finn aprann lirzans kestyon lanvironman, ki bizin vinn enn priorite absoli. Sa kriz lanvironnmantal ki ena, li kwensid avek kriz ekonomik, e bizin adres li, parski ena buku dega ekolozik ki pa pu kapav ranverse, kan zot fini arive.

4. Nu finn aprann ki kote zeopolitik, Loksidan domine net asterla par so stratezi pu “kontenir Lasinn”. Si nu pa konpran sa nu pa pu konpran naryen. Pa zis Leta Zini, me osi Lafrans, Lend, zot tu pe rod bare kont lamonte ekonomik Lasinn.
5. Nu finn truv devlopman bann nuvo vizaz inperyalist ek militarist intervansyonist, par kapitalis Oksidantal.
- Premye ti ena lager kont ladrog kuma pretex pu bombardman, invazyon, ek lokipasyon (dan Panama, Kolonbi, par exanp).
- Lerla ti ena pretex pu “kombat terorism” – Afganistan ek Irak ek Pakistan invayir lor sa pretex la. Mem si li mansonz, kuma dan ka “weapons of mass destruction” invante par Bush ek Blair.
- Lerla gayn pu rezon imaniter – kuma dan ex-Yugoslavi, ek dan Lalibi. Kot bombard sivil pu sov sivil.
- Lerla gayn pu sanzman rezim. Sa pankor devlope net. Me, li la.
- Zordi pu kombat piratri. Anplas gete kifer peser Somali finn bizin ena rekur a piratri, USA ek Lafrans sey gayn enn lipye militer dan Losean Indyen lor pretex kombat pirat. Sa dronn “hunter-killer” ki fek kraze dan Sesel ti laba lor pretex piratri.

Kan Ram Seegobin fini fer sa tur dorizon la, deba plenyer ti fer lor sityasyon politik lokal ek internasyonal an 2011.