23.05.2020
An 1975 mo ti etidyan Kolez New Eton, Rozil. Mo ti dan Form 4. Alepok kolez ti peyan. Pu Form 4 mo paran ti bizin pey Rs 45 par mwa. Pu Form 1 li ti Rs 35, pu Form 6 Rs 50 par mwa. Sa fiz mansyel la ti reprezant buku dan bidze bann fami travayer. Zelev ti amenn sa kas la sak mwa, peye ar zot prop lame. Buku paran ti pe gayn difikilte pey kolez. Ladireksyon kolez New Eton, par exanp, ti ena so regleman ki tu fiz bizin peye anavans sak mwa oplitar le 10. Me tule mwa buku etidyan pa ti kapav amenn zot kas ziska sa dat la, me ti reysi zis kan lafin dimwa koste. Alor buku etidyan kolez prive ti konsyan sa problem ekonomik la. Zot ti pe realize kimanyer zot paran pe peye pu zot ledikasyon e osi kimanyer zot pena mem fasilite ki kolez deta.
Anfet depi kumansman lane ’75 ti ena konfli ti pe kumans leve dan buku kolez inpe partu dan pei. Etidyan kolez diferan rezyon ti pe ankoler, ti pe proteste, ti pe mem fer sit-inn kont mank lantretyin infrastritir, mank lekipman dan laboratwar, mank profeser, ogmantasyon fiz mansyel. Mo rapel enn grup etidyan New Eton ti fer konplint ar ladministrasyon kolez depi Fevriye akoz zot lasal klas ti kule kan lapli tonbe. Me ti ena osi protestasyon kont konteni ledikasyon akoz kerikilem ki nye listwar Moris, akoz politik langaz ki reprim langaz Kreol, akoz enn form lorganizasyon lekolaz e size ki anseyne ki propaz sexism e ki anmemtan nuri divizyon kominal-relizye. An gro kapav dir ti deza ena enn klima kontestasyon parmi etidyan tu kolez, ki li prive uswa deta, kont lotorite akoz disparite onivo infrastriktir ant diferan kolez, me osi akoz konteni-mem ledikasyon.
Anmemtan, dan pei ti ena enn latmosfer kontestasyon. Dan nu kolez, kuma dan buku lezot, ti ena profeser ek mem dimunn ladministrasyon ki ti konteste reyn Travayis-PMSD, e ti pe ase uvertman form parti dan muvman demas otur MMM alepok, e ti osi ena zenn etidyan ki ti pe lir Soley Ruz (lagazet MMMSP), ti pe ekut sante Bam Cuttayen.
Lamars ver Port Louis
Depi plizir semenn avan le 20 Me nu ti tann dir pu ena lagrev dan kolez. Kuma nu ti pe gayn linformasyon? Dan mo klas nu ti ena enn grup kamarad ki ti pe swiv tu seki bann pli gran, dan Form 5-6 fer. Mwa, mo ti ena enn kuzin dan Form 6 dan mem kolez ki ti aktif dan buku aktivite sportif ek kiltirel onivo New Eton me osi ar etidyan lezot kolez. Li ti konn inpe plis lor seki pe koze ek devlope ant etidyan. Atraver li nu ti pe gayn linformasyon lor lamars.
Alor kumsa ki nu kone depi avan ki pu ena enn lamars le 20 Me ver Port Louis. Dan nu klas enn grup zelev nu ti fini deside ant nu ki nu pu zwenn sa lamars la. Sa zur le 20 Me 1975 gramatin dan lakur lekol ti ena grup-grup etidyan inpe partu. Lerla enn sertin moman tu etidyan prezan finn kumans rasanble akote lantre Kolez e kumans marse ver larut Royal. Kan ariv kot Plaza ti ena par santenn etidyan lezot kolez Rozil, depi Queen Elisabeth, Eden, Patten finn zwenn lamars. Lari ti ranpli ar plizir milye etidyan diferan kolez, garson-tifi, depi Form 1 ziska Form 5 pe marse e manifeste. Kan ariv Coignet mwa ek enn kamarad klas, nu ti aret kot enn latelye kordonye pu gard nu sak lekol laba. Kumsa nu lame ti lib, nu ti krwar, si zame lapolis rod malmenn nu. Mem nu ti dan Form 4, nu ti fini prevwar sa posibilite la. Li ti fasil sa lepok la pu dimunn ede, pu gayn sutyin. Travayer, kuma kot sa latelye kordonye, anzeneral ti sutenir revandikasyon etidyan.
Dan lamars ti ena enn latmosfer ranpli ar determinasyon. Ti ena buku lantuzyast, e nu ti santi enn espes solidarite kuma zame nu’nn viv. Detanzantan nu ti pe kriye slogan kont sistem ledikasyon kolonyal, kont inegalite ant kolez, anfaver itiliz langaz Kreol dan lekol, pu plis egalite ek liberte dan ledikasyon. Amezir sa lamare zenn ti pe diriz ver Port Louis laful ti pe grandi avek etidyan lezot rezyon. Mo ti zwenn etidyan kolez depi Lesid, ena depi Mahebourg. Buku profeser ti solider ek ena ti zwenn dan lamars.
Kan ariv pon Gran Rivyer, enn kantite Riot ti forme laba. Zot ti kareman blok lamars, reprim etidyan kut gaz, kut matrak. Laful ti disperse anba pon, lor kolinn Latour Koenig. Plizir etidyan ti arete. E landime, swit a sa represyon lavey kot Pon GRNW, telman ti ena enn gran lakoler ki ti ena manifestasyon ek barikad dan Rozil ki mo finn temwayne, e enn ti-grup ti al kraz lakaz Minis Ledikasyon. Plitar mo ti aprann ki mem zur RIOT ti rant dan kolez New Eton, bat zelev ki ti dan lasal laboratwar. E enn zelev apel Nubee ti perdi enn kote lizye dan sa represyon la. Enn lot zenn ki pu vinn enn kamarad pu mwa apre, grafik dizayner fe Franco Lieutier, ti parmi seki ti arete. Alor, li ti hard. Me sa gran mobilizasyon ek kontestasyon kolektif etidyan la finn kit so tras. e amenn bann aki ki ankor lamem 45 an apre.
Muvman Me 75 finn infliyans tut enn zenerasyon zenn ki finn e ankor angaze dan lalit deklas, dan lalit pu sanz sosyete.
Alain Ah Vee