26.01.2020
Sa papye la baze lor diskur prepare par Rajni Lallah ansam ar Ram Seegobin pu enn kozri dan LALIT, ki ti ranvwaye akoz warning siklonn. Ala enn lartik baze lor Rajni so not.
Kimanyer LALIT devlope dan enn lepok dawnntern?
Tu dimunn rekonet ki dan Moris aktyelman, li pa enn gran flanbe dan lalit klas travayer. Okontrer nu dan seki apel enn dawnntern.
Depi Flanbe ziska Labrez ziska prosenn Flanbe
LALIT ti ne an 1976, 44 an desela. Li ti kumanse kuma enn grup ki prodwir Revi Lalit de Klas, enn “tribinn lib degos”. Savedir li ti enn lekip ki ekrir lartik, resevwar lartik, met komite redaksyon pu get konteni Revi-la, tip lartik, rul li lor masinn pu fer kopi, kolasyonn paz ansam. Ti ena enn 50-enn distribiter Revi, e lansanb sa bann dimunn la ti form enn “lasanble distribiter”, ki ti rul Revi la. Lasanble Distribiter ti elir enn Komite Redaksyon pu pran desizyon ant 2 lasanble distribiter. Pu ki u vinn manb Lalit de Klas, u ti bizin distribiye enn nomb agrandisan Revi, e osi u ti bizin aktif dan labaz sindika uswa lasosyasyon uswa klib.
Nu ti ne dan lepok kot klas travayer ti for dan enn manyer preske pa kapav imazine zordi. Dan 21 tablisman ki ti ena alepok, 50,000 travayer ti pe organize dan sindika, travayer ti organize dan lepor, transpor, lizinn savon, lizinn Bata, lizinn Chantecler, dan CHA, dan DWC. Sindika laburer kann ti ena brans desantralize dan landrwa kot laburer reste. Sindika GWF ti ena enn Lasanble Delege kot travayer delege sak sindika zwenn ansam enn fwa par mwa, analiz sityasyon klas travayer an-antye kuma enn klas an-antye, olye get li zis sekter par sekter, sayt par sayt. Savedir Lasanble Delege analize ansam kot klas la for, kot li feb, kot ena danze pu klas travayer, kot bizin plis organize, mobilize e ki aksyon neseser. Delege ti sorti depi lavangard klas travayer: lavangard se sa kus travayer plis avanse ki forme dan lalit ki travayer amene kont patron tulezur, kolektivman. Buku manb Lalit de Klas ti form parti sa lavangard travayer la.
Kumsa-mem an 1979 Lalit de Klas pu vinn lidership politik pli gran ek pli long lagrev zeneral ki finn deza ena. Enn lagrev lor 3 semenn ki ti kumanse dan lindistri sikriyer pu patron rekonet sindika travayer, pu 40er pu artizan e semenn 5 zur pu laburer, kont fermtir mulin. Tu travayer an-grev ti kone kifer zot an-grev akoz lor enn an, sindika ek travayer finn prepare pu sa lagrev la. Lagrev ti vinn enn muvman degrev: kan lagrev deklanse, kumans ena komite-de-grev dan sak landrwa kot laburer-artizan reste, pu konpran kot lagrev finn arive sa zur la, mulin par mulin. Sa bann komite-de-grev la, zot gete ansam si pa lagrev pe tini, sipa patron ek so guvernman pe sede, e pran desizyon sipa pu kontinye lagrev lelandime. Lerla zot avoy delege pu al Komite Nasyonal dan Port Louis pu deside ansam avek tu lezot delege sindika ki pu fer. E lerla, kan travayer organize dan lepor, transpor, lezot sekter realiz linportans sa lagrev la pu klas travayer, zot osi rantre, aret travay, fer lagrev zeneral partu dan pei.
E dan sa muvman degrev 3 semenn la, tu dimunn finn realize kisannla anfet rul sa pei la: klas travayer. San travayer, pena prodiksyon. Anfet patron ki anplis. Klas travayer ena kapasite ek lafors pu pran puvwar e transform fason ki lavi organize pu ki ena egalite, liberte, veritab demokrasi partu – dan travay, dan prodiksyon osi.
Eptern ek Dawnntern
Alor LALIT, nu finn ne dan enn lepok flanbe klas travayer, lepok eptern. Se samem rezon prinsipal ki explik kimanyer nu ankor la zordi. Li akoz sa lexperyans e konesans ki nu finn devlope dan sa lepok flanbe la. Li akoz nu finn ena lexperyans antan ki lorganizasyon kimanyer klas travayer ena kapasite pran puvwar. E nu stratezi politik ki viz priz-di-puvwar klas travayer, li kalke lor lafors ki par lexperyans, nu kone klas travayer kapav devlope. Alor nu lafors, li baze lor lafors klas travayer ena. Kan li for, nu kapav vinn for. Kan li feb, nu osi, nu relativman feb.
E asterla, nu dan enn lepok kot klas travayer, li feb. Enn lepok dawnntern. Alor nu osi, nu natirelman feb. Nu truv sinptom sa dawnntern la kote sindika osi. Travayer ki sindike finn vinn byin-byin mwins ki avan. Difisil sindike kan lamwatye travayer dan pei pe travay dan tit ek mwayenn antrepriz, fann-fane partu dan diferan ti-sayt. Difisil sindike kan lamwatye klas travayer pe travay bat-bate, lor kontra, tanporer. E mem kan travayer sindike, li pa enn lepok kot travayer mobilize e aktif dan sindika. Samem ki permet enn birokrasi sindikal, seki dimunn apel “sindikalist”, pran kontrol sindika. Konsyans deklas byin feb. Kot ena sindika, travayer rod ti-gin a-kur-term zis pu so sekter. Dan lindistri sikriyer, par exanp, travayer puse pu sindika negosye pu gayn VRS uswa blueprinnt an-esanz pu patron ferm plas travay anplwaye ki par zenerasyon travayer finn lite pu gayne.
Parti kuma LALIT dan lezot pei
Pa zis isi ki li kumsa. Partu dan lemond, travayer finn travers enn lepok bafon, dawnntern. Parti kuma nu dan lezot pei finn gayn buku difikilte pu sirviv.
Ena ki finn kareman disparet kuma Parti Travayer Sosyalist (SWP) dan Lamerik uswa WOSA dan Sid Afrik.
Lezot parti, sitan zot dezespere pu sirviv kuma enn organizasyon politik ki zot finn disud zot parti antan ki enn parti ki viz sosyalism, e ranplas parti par enn nuvo parti ki pena enn program revolisyoner, me plito vinn enn “muvman larz” kuma DSP Lostrali finn fer, uswa LCR dan Lafrans. Dan fer sa, zot finn perdi zot listwar, perdi seki ena plis valer dan zot organizasyon, setadir perdi leritaz konesans ek lexperyans ki zot finn batir antan ki parti sosyalist.
Ena ki finn abandonn terin klas travayer e fer ekolozi vinn santral dan zot politik, kuma Rezistans finn fer isi. Sa osi finn amenn zot lor sime disud antan ki enn organizasyon sosyalist. Zordi, Rezistans finn ariv ziska nepli pretann ki li enn parti anti-kapitalist. Ena lider Rezistans kuma Kugan Parapen ki dir Rezistans pa kont “model ekonomik kapitalist”.
LALIT dan lepok dawnntern
Apre flanbe ki ariv so pli for pandan muvman degrev Ut ‘79-Septam ’80, lerla gayn lepok dawnntern dan bann lane ’90 ek 2000. Nu finn kontiyn inisye u aktif dan muvman demas travayer. Par exanp, dan muvman travayer konstriksyon Development Works Corporation (DWC) – enn muvman travayer pu kont privatizasyon DWC e pur sekirite anplwa. Nu ti kontinye dan muvman lisansye Central Housing Authority (CHA) ek DWC ki ti zwenn ansam ek Muvman Lakaz dan manifestasyon lari e dan lokipasyon lakaz ki Guvernman pa ti livre mem kan ena siklonn. Sa ti apre ki guvernman MSM-MMM aboli CHA an 1993. Alor sa kalite muvman-la ti plito enn lalit defansiv: pu bare kont privatizasyon uswa pu remet enn sistem lozman sosyal kan fek aboli li.
Lepok ant 1996 ek 1999, avek All Workers Conference dan Moris ek Rodrig, kot manb LALIT finn partisipe, nu ti kree e pandan plizyer lane mintenir, enn inifikasyon muvman sindikal. Li pa ti alabaz net, me ti onivo delege. Alor, ti ena 18 diferan gran, gran konferans 1,200 delege sindikal kont neo-liberalism ek aksyon kont sistem tax TVA olye taxe kapitalis ek seki pli ris, kont privatizasyon, kont demantel sistem pansyon iniversel. E kuma enn muv defansiv, li ti ase reisi: nu ti bar privatizasyon CWA ek lopital ek anpes ki demantel sistem pansyon iniversel.
Me apre 2000, avek lisansiman masif dan Zonn Frans ek lindistri sikriyer, klas travayer ek muvman sindikal ti’nn byin afebli. E zordi, zis 60% dimunn ki kapav travay pe travay. Ladan, pre lamwatye travayer pe travay dan tu kalite tipti ek mwayenn antrepriz. Sa vedir, enn gran proporsyon travayer pe travay san sekirite anplwa, bat-bate, san travay fix. Li pa fasil dan enn lepok parey pu travayer organize e mobilize lor baz demand sindikal ek politik.
Li inportan pu enn parti kuma LALIT rod fason pu gard kontak avek travayer plis avanse, e swiv e analiz seki pe arive dan klas travayer. Pu ki, mem dan enn fason modest, nu an-pozisyon pu propoz analiz ek demand politik lor lekel travayer kapav organize kan gayn enn lepok pli propis. Sa kalite travay la, li kapav fer atraver nu Revi, par exanp, pu intervyuwe travayer diferan sekter ek sayt atraver stiktir brans, ubyin brans emerzan, ubyin dan Komite Konzwin ek Komite “pivo”. Li kapav fer par lanket dan brans/pivo kot dimann kestyon lor ki sekter dimunn travay, ki kalite kondisyon travay kuma plizyer brans LALIT ti fer an 2013: enn lanket ki ti ed LALIT expoz kimanyer guvernman finn met enn sistem statistik ki maske somaz e osi maske nomb dimunn dan difikilte lozman. Sa li ede pu nu konstaman met seki inportan pu klas travayer, antan ki travayer, lor azanda politik.
Kanpayn politik lor diferan tem
Nu finn anmemtan amenn kanpayn politik lor diferan tem. Par exanp, nu finn amenn kanpayn pu kontrol demokratik lor itilizasyon later agrikol (lager tablisman), pu drwa lozman e pu ranplas lakaz lamyant; nu finn amenn kanpayn pu liber Chagos e ferm baz la; nu finn amenn kanpayn pu langaz Kreol dan Parlman ek dan ledikasyon kuma medyom; nu finn amenn kanpayn kont patriarsi ek pu liberasyon fam; kont politik represyon kote ladrog; pu reform elektoral ki donn travayer plis kontrol politik lor eli, e plis kontrol eli lor guvernman (kabine minis). LALIT koni pu lalit nu finn amene lor sa bann tem la. E sak fwa nu gayn enn viktwar, kan sey kasyet nu rol ladan, nu aktive pu ki nu etablir nu rol politik dan amenn sa viktwar la.
Sa kalite kanpayn politik baze lor tem, li finn ed nu sirviv dan sa long lepok dawnntern la. Dimunn ariv konn LALIT par enn kanpayn politik lor enn tem. Dimunn ariv kone kimanyer nu amenn mobilizasyon politik andeor eleksyon, osi byin ki amenn sa tem la dan eleksyon. Dan enn lepok dawnntern, li enn fason pu dimunn konn LALIT e zwenn LALIT. Kanpayn politik lor tem kuma lozman uswa kont britalite polisyer finn osi inportan pu bar lantre bann lafors kominal lor sa kalite terin la – enn proze ki diviz klas travayer, afebli li avan prosenn eptern.
Lexanp ki montre seki bizin evite dan kanpayn politik lor tem
Me anmemtan, kan nu pe amenn kanpayn politik lor tem, nu bizin konstaman fer zefor pu li pa separe avek nu program sosyalist zeneral. Get ki finn ariv lezot parti degos deor, ek dan Moris seki finn ariv Rezistans: zis kan klas travayer pe travers lisansiman masif dan Zonn Frans ek plas travay pe detrir par milye dan lindistri sikriyer an 2005, olye chalennj kapitalis ki responsab pu sa destriksyon la, li fer kanpayn kont bestluzer kominal vinn santral dan eleksyon 2005.
Nu dan LALIT, nu ti fer tiraz-o-sor, kuma nu ti fer dernye eleksyon zeneral osi. Anmemtan nu ti’nn santre nu kanpayn lor manyer kriz ekonomik kapitalis pe fer lor ledo klas travayer.
Akoz li pa ti enn lepok propis pu mobilizasyon politik, Rezistans finn finalman bizin fye pu so lexistans politik lor enn trale ka Lakur ek ka dan Komite Drwa Imin Nasyon Zini depi 15 an. Sa finn elwayn li deplizanpli depi so bi. Dan enn premye tan, olye li konteste sistem bestluzer kominal, li limit li zis a drwa pu kandida pa bizin deklar kominote. Lerla finalman kan Komite Nasyon Zini transe, olye li dir ki bizin tir sa kestyon kominal lor form kandida, Komite la al azute ki kapav rezud problem par remet resansman kominal! Sa finn ena lefe nonn-intansyone rekink bann lafors kominal. PMSD ki ti’nn ariv pran pozisyon kont sistem bestluzer kominal avan, asterla apre Komite Nasyon Zini so zizman, finn vinn anfaver remet resansman kominal. Olye diminye kominalism, Rezistans so aksyon finn al anflam li. Sa bann danze ki atann fos-fos taktik dan enn dawnntern kan klas travayer pa ase for pu transe kont enn tel taktik.
E finalman dan dernye eleksyon, Rezistans pa finn kapav met kandida akoz guvernman P. Jugnauth pa finn sanz lalwa pu permet li fer sa. Alor asterla, Rezistans, ki enn parti ase elektoralist, finn disud limem kuma enn parti politik ki viz pu sanz sosyete anzeneral e finn vinn enn organizasyon ki amenn kanpayn zis lor 1-2 tem.
Sa montre nu danze amenn kanpayn politik lor enn tem san ki li ankre dan enn program ek stratezi politik kler dan enn dawnntern.
Kimanyer evit danze?
Kan nu amenn kanpayn lor tem, pu nu pa elwayne depi nu bi, nu bizin konstaman:
* Ankre nu tem dan enn analiz deklas e artikil tem la avek lalit deklas;
* Ankre li dan program delit zeneral ver sosyalism;
* Ankre li dan nu stratezi politik alonterm.
Sa li bizin enn preokipasyon permanan dan lepok dawnntern pu li pa ris nu andeor nu bi politik.
Anmemtan nu bizin konsyan ki medya kapitalis dan enn lepok dawnntern gayn plis pwa pu determinn azanda politik alor nu ena pu devlop nu prop mwayin, nu prop rezo sirtu dan klas travayer.
Dan nu program pu eleksyon 2019, nu finn devlop nu kapasite pu explik nu program ek stratezi byin plis ki avan. Lefet ki nu ena enn program tranzisyonel ki kapav explik kimanyer pu sorti depi sityasyon kot nu ete ver enn revolisyon sosyalist, li enn gran zafer. Aster nu tu bizin travay konstaman pu ki nu konpran li ase pu kapav transmet li. Sa li enn travay santral dan enn lepok dawnntern.
Nu bizin osi reflesi lor kimanyer nu servi nu Revi sirtu, me osi nu websayt, paz facebook, trak, reinyon pivo, forom-deba kan kapav, dan sa gran travay pu popilariz nu program, e anmemtan devlop nu program. Anmemtan nu bizin mazinn form aksyon ki pa pran tro buku resurs (etan nu dan enn dawnntern kot resurs militan pa devlope vit-vit kuma dan enn eptern) pu organize pu nu program vinn lor azanda politik nasyonal.
Diferan pivo, sirtu dan Lwes, pe konsantre lor diferan laspe nu program: ena ki pe elarzi depi lamyant a etidye lozman an-zeneral dan rezyon kot ena brans emerzan pu konpran realite deklas lozman. Ena ki pe organiz sesyon ledikasyon politik pu zenn. Ena ki pe organiz kur zurnalis angaze dan lalit. Ena ki pe liye revandikasyon lokalize pu bisiklet ek pyeton, ar Metro.
Travay politik kle dan enn dawnntern
Travay politik LALIT pandan enn dawnntern li extreman inportan. Se dan sa moman la ki nu pe prepar pu prosenn flanbe. Pu nu asire dan moman kan klas travayer desid pu buze, li fer li lor baz demand ek mobilizasyon politik ki amenn enn progre politik.
Prosenn eptern, li kapav pa osi lwin ki nu kapav panse. Ena siyn re-mobilizasyon klas travayer dan lemond: dan Lafrans, Lind, Lirak, Sili, Liban. Alor nu bizin prepare. Nu ti apel nu premye 2 program politik ki nu ti fer an 1983 ek 1987 “Labrez”. Par sa, nu ti pe dir ki se par sweyn labrez (nu program politik sosyalist) ki ena plis sans pu enn flanbe ki pe vini dan lavenir, li pa fini dan enn sinp sulevman kuma Fevriye 1999, me kumans enn prosesis revolisyon ki al ver sosyalism.