Program LALIT pu Liberasyon Fam

Tandi ki fam, laplipar plas lor bul later, finn oprime pandan 5,000 a 10,000 an par sistem patriarsi, dan dernye 200 an finn ena bann gran rebelyon ek muvman konstan pu liberasyon fam. Preske tu gran teoritisyen sosyalist finn osi parmi bann pli gran panser feminist.

Me, malgre tu lalit, ena ankor bann striktir sosyal misozenn (misogynist, ubyen anti-fam) ek osi buku restan mantalite misozenn. Sa li vre enpe partu dan lemond, e an partikilye dan Moris.

Alor, li enn lalit konstan pu akerir e lerla pu gard, drwa fam ek drwa imen pu fam. E li for posib ki drwa fam pu selman epannwir totalman kan ena enn sosyete ki nepli yerarsik, nepli divize an klas sosyal diferan.

E dan Moris, depi Ana de Bengal, enn fam esklav ki le 18 Ziyet, 1695, ti mener dan enn rebelyon esklav ki ti kilminn kan li ti met dife dan kartye zeneral Konpayni Olande Dezind, sak muvman pu plis egalite finn ena enn laspe liberasyon fam ladan. Sa lalit-la finn aksantye dan dernye 50 an, kan fam finn gayn bann viktwar swivan:

Drwa pu fam vote dan eleksyon zeneral, 1948, swit a rebelyon laburer tablisman 1943.
Drwa pansyon vyeyes iniversel mem lepok, enn drwa ekonomik vital pu fam akoz fam ansarz okip vye dimunn; sa ti ranplas “Poor Law”, kot ofisye guvernman vinn cheke si u merit gayn pansyon ubyen non.
Drwa a enn lakaz, si u lakaz kraze dan siklonn, kan met dibut Central Housing Authority an 1962.
Swen gratis dan Lopital, anplas “Poor Law” kot bizin peye si ofisye guvernman truve u ena dibyen.
Liberte lasosyasyon, dan Konstitisyon lindepandans, ki permet fam organize dan lasosyasyon, 1968.
Drwa a kontrasepsyon, swit a long lalit amene par Mauritius Family Planning Association ek fam dan Parti Travayist a lepok ti amene kont enn lalyans lafors reaksyoner.
Enn Leta Sekilye, sirtu pu maryaz, divors ek leritaz ki liber fam depi lalwa relizye sirtu apartir 1981, swit a imans muvman fam dan bann lane 1970.
Drwa ledikasyon ki ti swiv rebelyon Me 1975 kot tifi ti alavangard,
Drwa marye ek enn zom etranze e li gayn drwa res Moris, swit a Ka ki fam Moris dan Fron Komin Organizasyon Fam ti mete Zenev dan Komite Drwa Imen Nasyon Zini an 1977.
Drwa pu enn fam ki marye sivil gayn ful stati adilt, 1981, apre gran muvman fam bann lane 1970.
Ful drwa sivil tu maryaz, mem si maryaz-la dan kad relizye (1981). Sa ti konfirme par zizman Lakur Siprem (Me 1990). Sa finn kumans ranverse par guvernman MSM-MMM ki finn introdwir enn Muslim Family Council an (Desam 1990).
Enn Minister Drwa Fam met dibut an 1982, plitar li vinn “Ministry of Women’s Affairs”, lerla nu reysi lite pu fer li re-vinn “Ministry of Women’s Rights”.
An 1990 pu premye fwa, fam ti gayn drwa met nom pu et ziri.
Guvernman finn sanz Konstitisyon pu rann tu lalwa ki fer diskriminasyon kont fam ilegal (apar seki konsern maryaz, divors, ek eritaz) an 1995.
Inses finn dekrete ilegal.
Domestic Violence Act pase an 1997, apre 20 an lalit par Muvman Liberasyon Fam, Solidarite Fam ek lezot lorganizasyon.
Fam gayn drwa deklar Inkom Tax lor so prop nom.
Rape Crisis Units an 2003 dan 2 lopital pu ki premye plas ki fam ki finn viktim vyol bizin ale li nepli stasyon lapolis kuma avan. Sa ti swit a demand formel Muvman Liberasyon Fam, apre mobilizasyon popiler an sutyen Sandra O’Reilly.

Me, kuma dan Lalit nu abitye dir, bizin lite pu gard sa bann drwa la. Ala bann gran rekil ki finn ena e, si nu pa fer atansyon, pu ena:

Premye Minis Bérenger pe sumet su presyon komersan e pe menas pu re-introdwir diferan lalwa pu diferan fam, atraver re-met Muslim Personal Law, enn seksyon lalwa Islamik.
Laz maryaz inn re-vinn 16 an (su Guvernman MMM-PSM), setadir mwens ki laz mazorite, kan li ti vinn 18 an an 1981 (avan sa li ti osi ba ki 9 an).
Apartir 1987, Minis Drwa Fam alepok, Mme S. Bappoo finn kumans anrezistre lasosyasyon relizye kuma lasosyasyon fam, e sa finn amorti viktwar lavwa “sekilye”.
An 1991, Guvernman MSM-MMM, su presyon enn lobi relizye, introdir enn lalwa ki permet zom ki marye, pandan ki li marye, deklar zanfan avek lezot fam, rutinnman; setadir avan sa, enn fam, si li ti anvi met enn ka paternite kont enn zom (nenport ki zom, mem li marye), li ti lib pu fer li. Lerla, piblikman ti ena enn rezolisyon problem la.
An 1993, Minis Cuttaree ferm CHA, e fors buku fam pu res dan lozman preker ek ilegal.
Minis Drwa Fam (apartir 2000) finn kumans met presyon pu Lasosyasyon Fam, atraver sistem mikro-kredi, vinn enn plas kot enn fam explwat so prosen pu profi.
DPP finn kumans aksantye purswit kont dokter ki fer lavortman, ek fam ki sibir lavortman.
Guvernman, kan li privatiz servis sosyal (ki li dilo, ki li met fiz pu serten swen medikal, ki li menas pansyon vyeyes iniversel), li fer enn ditor imans a fam.
Plas travay pu fam severman menase, avek Voluntary Retirement Scheme (VRS) ki finn anter plas travay dan Lindistri Sikriyer, ek avek fermtir lizinn Zonn Frans.
Fon Moneter Internaysonal, Labank Mondyal ek nu Guvernman sey “rekiper” sa imans lenerzi ki muvman fam finn zenere. Manyer zot fer li se par donn fam “promosyon” alinteryer bann yerarsi maskilin, enn kote, (kuma Condeleeza Rice, Thatcher ek Albright) e par pret fam larzan, pu li vinn enn ti “businessman” (atraver mikro-kredi ek lasosyasyon fam antreprener).

Alor, lalit fam kontinye. Nuvo zenerasyon zenn fam pe revandik ful liberte ek ful egalite.

Amezir fam pe libere depi dominasyon lepok ansyen, lavwa fam ek vizyon fam li osi li libere. Kumsa gayn enn imans nuvo apor dan lalit pu sosyalism.

Patriarsi

Me, kuma li ete zordi, partu dan lemond, fam sufer dominasyon. Sa dominasyon li pran tu kalite form: fam bati, lavwa fam tufe, anprizonnman anterm plas kot gayn drwa ale (“Isi danzere, laba izole”) ek ler kan gayn drwa sirkile (“Li tro tar aswar”), mwens lapey, plis luvraz ek plis travay, bate ek vyol (kan fam dan lakaz kuma kan li dan lespas piblik). Dan buku pei, Moris parmi, ena tuzur lalwa bankal ki rann enn pov fam “kriminel” akoz li finn telman dan traka li finn oblize ena rekur a enn lavortman. Ena osi pei, Moris tuzur parmi, kot lalwa obliz fam res atase ar mari ki li ule kite, akoz divors swa tro ser, swa tro konplike ek difisil. Ena pei kot paran kapav “marye” zot tifi kont so gre. Moris tuzur kumsa, akoz laz maryaz (16 an) li mwens ki laz mazorite (18 an). Konstitisyon Moris telman anti-fam ki li expreseman dir ki Lasanble Nasyonal gayn drwa met lalwa ki fer diskriminasyon kont fam anseki konsern lalwa maryaz, divors, eritaz; dayer Premye Minis Paul Bérenger finn anonse ki li pu fer vot enn tel lalwa retrograd.

Kot sa dominasyon-la sorti?

Dan sa 150,000[i] banane ki imen finn existe lor planet, finn ena 140,000 kot pa ti ena okenn dominasyon fam sistematik. Okontrer, ena buku indikasyon ki fam ti santral dan sosyete pandan 95% listwar limanite. Sa li evidaman akoz serten zom pa ti ankor kontrol stok manze (pu sinp rezon ki pa ti ena stok manze) e anmemtan se fam ki ti detenir sekre reprodiksyon dan so prop lekor.

Apre gran revolisyon ki apel “revolisyon agrikol” – ki fam finn amene – ti ena serten plas lor bul later kot plantasyon ek lelvaz ti vinn enn gran sikse, e sa finn permet akimilasyon enn stok: enn sirplis. Sistem patriarsi, kuma sistem feodal, li finn pran nesans dan kontrol inegal ki finn devlope lor desizyon ki pu fer ek sa sirplis la.

“Leta” kumans pran enn tel form ki alabaz sosyete, dan sak fwaye, fam vinn su patronaz ek kontrol sosyal so papa, lerla so mari; zom ranferm zot tifi ek fam dan lakaz ubyen les zot sorti lor permi, e sirkil dan enn reyon relativman pre ar lakaz.

E li tuzur malerezman enpe kumsa, enpe partu dan lemond.

Alor, dominasyon ki fam sufer zordi li enn kontinyason enn sistem ‘patriarsi’, ki ti enn-dan-lot avek sa lot yerarsi drastik ki apel sistem feodal. Sa sistem feodal la, dan tu kalite diferan form, finn existe depi 10,000 banane dan serten landrwa lor bul later. Patriarsi feodal finn adapte limem pu li persiste mem dan sistem kapitalis, ki opuvwar 250 an.

Fam reprodir fizikman

Fam ena responsabilite anplis anver sosyete, setadir pu reprodwir limanite fizikman. Zis fam ki ena kapasite fizyolozik pu reprodwir, me sa, a son tur donn fam enn responsabilite sosyal pu reprodwir. Sa li pa selman enn fe biolozik: li enn realite sosyal. Avek devlopman lalwa travay, nu kapav dir lezot travay finn vinn relativman mwen danzere avek letan. Zordi “groses” ek “akusman” finn vinn travay pli danzere dan lemond: enn travay kot risk aksidan ek risk lamor pli ot. Avek privatizasyon su diferan Guvernman Moris, ankuraze par IMF ek World Bank, ankuraze par regleman WTO ek AGOA, pe gayn demantelman zeneralize servis lasante, alor danze pu fam dan travay reprodiksyon pu ogmante. Pur lemoman, sosyete pe azir dan enn fason pu fer fam pli malad ek pli expoze ar lamor par lefet ki ena enn lalwa ki kriminaliz fam ki fer lavortman, kontrasepsyon pankor ase aksesib san perdi enn zurne travay, e sistem lasante otur maternite pankor ase konvenab.

Luvraz ki fam fer gratis

Angro, sa swen ki fam finn pran depi tultan pu okip dimunn otur de li, finn kareman konverti depi enn luvraz diyn an enn travay gratis, suvan mal-estime, dan sistem kapitalist. Setadir fam ena enn relasyon tutafe spesyal vizavi prodiksyon: li asir reprodiksyon sosyal (osi byen ki fizik) enn “fakter” inportan dan prodiksyon: mindev. Fam okip preparasyon manze, sweyn latmosfer enn fwaye salere omilye sak lakuzinn, donn enn fiyling apartenans dan enn landrwa, kree larmoni ant diferan manb lafami, balye lakur prop, lav linz, okip lapropte sak manb fami, balans so nitrisyon, sweyn so lasante ar latizann ek kataplas, pran desizyon kan pu al dispanser ek lopital. Fam osi finn transmet ansyen konesans lor lasante, lor gayn zanfan, lor lavi ek lamor, lor lavi fizik, lavi emosyonel, “preokipasyon” ek lavi spirityel. Sa vedir fam okip tu dimunn dan enn fami: so mari, so paran, so zanfan, e tu manb lafami ki malad ubyen pe “mal-azir”.

Dan Lalit, nu dakor avek Muvman Liberasyon Fam lor pwen swivan: Nu dakor ki fam pa bizin aret sa rol fantastik la. Ladan, dan sa luvraz la, ena seki rann lavi enn plezir pu imen.

Me, fode sosyete pa flank tu luvraz lor fam. Fode sosyete pran sarz kolektivman tu seki tro lur pu fam individyelman: atraver ledikasyon gratis pu tu zanfan depi 3 an ziska 18 an, atraver lopital ek dispanser ot nivo ek gratis, atraver pansyon sifizan pu vye dimunn, pu zanfan, pu dimunn andikape ek malad, atraver lakantinn ek lavwar Minisipal ki kapav alez sa luvraz la. Bizin mem ena enn sistem “travayer domestik” ki Minisipalite anplwaye, e ki Lopital avoye pu ed enn fam ki finn fek sorti lopital, par exanp, ubyen ed fam okip enn lot manb lafami ki fek sorti lopital.

Remarke ki nu, parey kuma MLF, nu pa sant sa vye refren “zom bizin partaz luvraz”. Li tutafe normal ki dimunn ki partaz enn fwaye osi partaz luvraz. Me, deza fam (lamwatye limanite) gayn difikilte pu partisip dan lavi piblik, politik, sosyal akoz fardo tro buku luvraz individyel. Sa li enn opresyon. Dernye zafer ki fam ule, se pu ris zom dan sa mem lopresyon la.

Sak zom va fer seki li santi li kapav fer. Li napa enn demand politik eklere pu rod “privatiz” zom dan nuvo fardo individyel.

Alor, demand santral se pu sosyete kolektivman partaz luvraz reprodwir sosyete ki fam fer.

Fam prodir lor ti-lesel

Anplis de sa rol pu reprodwir sosyete, fam ena enn lot rol. Li tuzur prodir dan lozik “luvraz” ki ti a-vann dan sistem feodal. Dan Rodrig, sa travay ki fam fer li pli remarkab ankor. Fam sweyn pul, parfwa vas, kabri, koson.

Fam kud linz pu dimunn, plant legim, plant fler pu plezir dimunn, fer kwafir, masaz, prepar latizann, fer zasar, konfitir, anseyne lor ki manyer okip ti-baba, fer lanterman, fer maryaz, anpes zom lager dan vid. Sa osi li form parti dan prodiksyon ki fam fer. Zis akoz guvernman napa kontabiliz li pa vedir li pa existe.

Danze ek sa kalite travay-la, se kan sistem patron an difikilte, kan kumans ferm lizinn, truv konpayni prive bankrut agos-adrwat, lerla Guvernman vinn dir: ‘Bizin fer ti-antrepriz, sutretans, travay-a-domisil.’ Ondire, patron ek guvernman gayn tandans lav zot lame ar fam ki perdi plas travay dan sekter formel.

Vann lafors travay

E natirelman, fam vann so lafors travay parey kuma zom travayer, setadir rupi lazurne ubyen rupi latas, kan li travay lizinn (laplipar fam travayer), lekol (laplipar fam travayer), lopital (laplipar fam travayer), karo (enn bon parti travayer fam), biro (buku fam travayer), lotel (buku fam travayer), lakaz enn dimunn ris.

Anfet depi lepok kot ti ena enn “kad legal” esklavaz pu travay apel Code Noir, fam finn form enn parti inportan lafors travay.[ii] Dan sa kad legal pu travay ki apel “esklavaz”, fam ti byen suvan sibir enn tripl dominasyon – antan ki mindev, antan ki “fam” ki so met kapav abize, e antan ki “fam” so mari-esklav. Travay fam lepok esklavaz (kuma laburer, kuma kutirer, kuma travayer domestik) finn kontribiye dan anrisisman bann met. E fam esklav ti asir reprodiksyon fizik ek sosyal nuvo esklav, ki, a zot tur, ti kree larises pu zot met. E, seki osi inportan, se fam finn kontribiye dan lalit pu gayn drwa imen, finn partisip dan rebelyon ek dan maronaz.[iii]

Dan enn dezyem tan, fam ti travay dan “kad legal” langazman, kot esklav libere ek nuvo imigran depi sirtu Lend, ti travay lor kontra 5-an. Tripl dominasyon ti kontinye. Prodiksyon pu anrisisman patron finn kontinye, e fam finn kontiyn asir reprodiksyon nuvo mindev. Fam finn kontiyn kontribiye dan rezistans ek rebelyon osi.[iv]

Lepok modern, li enn kasir ek anmemtan enn kontinyete, sa sistem lalwa travay-la.

E fam finn partisip dan tu gran muvman klas travayer, tu reblyon, ek tu lagrev. Ti ena Anjalay Coopen an 1943 ki ti mor kut bal pandan lagrev dan Lenor. Ti ena Olga Olande ferme an 1976 su Public Order Act dan a lagrev laburer, dan Lesid.

Me, fam tuzur travay an insekirite.

Enn kote, sekter kot buku fam travay zordi su menas fermtir ek lisansiman: zonn frans ek lindistri sikriyer sirtu. Kan ena somaz an-mas, guvernman pu kumans pronn fam bizin res lakaz kuma enn ‘solisyon’. Alor, fam riske ranvoye dan “larme rezerv travayer” sak fwa ena kriz somaz.

Lot kote, sekter kot buku fam pe kumans travay, setadir Information and Communication Technology (ICT), li enn sekter kot ena buku travay kazyel, lor kontra 3 mwa.

Fam, kuma zom, travay su lalwa represiv IRA, ki anpes travayer rod zot drwa e rann lagrev ilegal.

Li inzis ki sa imans ogmantasyon prodiktivite travay dan dernye 15 an (avek mekanizasyon), ki travayer pa pe benefisye anterm mwens lertan travay pu mem lapey.

Fam ek lape

Fam finn tultan gardyen lape. E sa fason gard lape, li enn fason dus ek efikas. Fam finn osi a-lavangard lalit kont lager, pu lape, e kont militarism.

Dan Lalit, nu opoz ogmantasyon konstan represyon Leta kuma enn mwayen sipozeman pu gard lape, pu reglemant lavi kotidyen. Nu opoz vyolans par ofisye Leta. Nu opoz sistem kot, kan kikenn akize enn deli par Leta, ki pa donn kosyon: nu dir bizen donn kosyon ubyen liber lor parol, dan tu ka kot pena vyolans ubyen gran trafik ladrog. Kot ena prizonye rimann, fami bizen gayn drwa vizite ek amenn manze, kuma avan.

Fam a-latet lalit pu ferm baz Diego e pu re-inifye Moris

Tradisyonelman li finn fam Chagosyen ki finn amenn lalit pu fermtir baz Diego pu re-inifikasyon Moris, e osi pu Chagosyen gayn ful konpansasyon e drwa de retur. Sa lalit li enn lexanp kimanyer fam, kan li pa oprime, kapav alatet gran muvman politik.

Demand

An gran liyn, Lalit enndors program Muvman Liberasyon Fam ek Solidarite Fam. Nu enndors sart MLF lor “Lalwa Matrimonyal ek Lezot Lalwa Alye”.
Sosyete (ek pu lemoman sa inplik Leta) bizin rekonet fam kuma santral dan lafami. Nu nepli ule enn striktir yerarsik avek kikenn ki “sef de fami” ki ansarz. “Lafami” bizin konsidere kuma enn fam ek dimunn ki viv otur mem fwaye e.g. zanfan, vye dimunn, mari, lezot manb fami. Lakaz NHDC, par exanp, bizin lor nom fam, kuma Muvman Lakaz dir e kuma plizir ansyen Minis Lozman finn aksepte (o-mwen ki ena enn ka spesyal kot enn Ziz truve ki dan enn partikilye ena enn zom ki pe ranpli rol “okip fwaye”-la pli byen). Fam bizin resevwar enn alokasyon siplemanter pu so travay okip vye dimunn, dimunn malad e pu zanfan ki su so sarz. Si papa zanfan pa la, ubyen refiz sweyn so zanfan, fode pa Leta servi represyon pu obliz li; sa rann lafami invivab. Si papa zanfan la prezan e ede, tan mye. Me, sosyete an antye responsab bann zanfan.
Sosyete (pu lemoman Leta ek Minisipalite) bizin ofer servis kolektif pu alez fardo luvraz lakaz ki fam fer. Sa vedir bizin ena lorndret, lakantinn kolektif e buku fasilite pu zanfan andeor ler lekol: bibliotek partu, kur lamizik, lakres, zardin zanfan, latelye teat, pisinn, latelye skilptir.
Bizin ena enn sel bon lalwa maryaz pu tu fam, ki rann li vo lapenn pu fam rant dan kontra maryaz.
Maryaz bizin inklir prinsip ki apel “Pater est” ki ule dir ki sosyete asime ki zom ki marye ek enn fam, limem papa fam-la so zanfan. Su sa prinsip-la, zom marye pa gayn drwa deklar zanfan avek lezot fam tanki li tuzur marye. Plitar li kapav, si li divors so fam marye. Si enn fam, par kont, anvi trenn enn zom divan Lakur pu paternite, lerla Ziz kapav fors li piblikman deklar enn zanfan, mem si zom-la deza marye. Dan tu ka, se sosyete an zeneral ki responsab tu zanfan, pa zis mama papa byolozik.
Laz maryaz bizin parey kuma laz mazorite.
Fam, antan ki agrikilter tradisyonel, opoz kontrol bann konpayni miltinasyonal lor semans; fam osi opoz devlopman, dan lozik profi, organism zenetikman modifye (OZM).
Fam bizin espas ver anba zarb, dan sak lakur si posib, e dan lespas an-komen.
Manze de baz bizen sibvansyone, ek bizen remet kontrol pri.
Bizin amand Konstitisyon pu ki nepli kapav vot lalwa ki fer diskriminasyon kont fam an seki konsern maryaz, divors ek leritaz.
Fode pa sirkilasyon veykil anpes zanfan gayn sifizan espas pu zwe.
Fode pa Minis Ledikasyon fer desort ki zanfan lekol bizin sarye tro buku pwa dan zot sak: sa pe vinn enn travay anplis pu fam sarye sak-la.
Drwa ekonomik ek sosyal (kuma lekol pu zanfan ziska 18 an, servis lasante gratis, lozman pu enn lokasyon ki kapav aford, pansyon vyeyes iniversel, dilo robine, elektrisite dan enn pri rezonab) bizin inskrir dan Konstitisyon Moris.
Bizin revok lalwa ki kriminaliz fam ki fer lavortman. Li enn ansyen lalwa kolonyal ek fondamentalist.
Kontrasepsyon bizin gratis e fasil gayne, san perdi enn zurne travay.
Servis maternite bizin amelyore, e vinn sosyalman pli integre avek lavi. Akusman ek aletman bizin fer dan ful dinite.
Anplis de konze maternite, fam bizin kapav mandat enn lot manb so fami, ki patron bizin donn li osi “konze child-care” pu ede avek sweyn ti-baba byen zenn.
Bizin revok lalwa ki dir li “exkizab”, ki vedir ki gayn enn penn prizon mwens, si enn misye tuy so fam si li dekuver par so mari an flagran deli ek enn aman. Parey kuma bizin revok lalwa barbar lor kastrasyon pu zom ki fer “outrage violent à la pudeur” Li enn ansyen lalwa feodal.
Fam bizin gayn ful expresyon bann drwa fondamantal ek liberte: liberte dexpresyon, liberte lasosyasyon, liberte muvman, liberte konsyans, tu drwa sivil, politik, ekonomik ek sosyal.
Pu ki fam partisip plennman dan lavi politik, fode pena okenn kalifikasyon langaz, literesi, ubyen okenn ogmantasyon kosyon elektoral.
Pu ki tifi ek garson devlop kapasite kognitif fode servi langaz Kreol ek Bhojpuri plennman dan lekol e dan lavi kuma Ledikasyon pu Travayer dir.
Bizen moderniz lalwa kont vyol pu klasifye vyol kuma “assault”; sodomi forse bizin inklir kuma agresyon.

Demand Kote Travay

Travay bizin vinn enn drwa.
Semenn 40-er bizin aplike partu, e bizin lite pu fer li ariv semenn 35-er.
Bizin aboli overtaym obligatwar.
Bizin introdir treyning ek formasyon lor sayt lor fre patron, pu fam.
Bizin enn alokasyon lisansiman kan lizinn ferme, ek alokasyon somaz kan pena travay.
Fam bizin zwir tu drwa egal ar zom.
Li bizin dekrete ilegal pu enn anplwayer fer diskriminasyon kont fam dan rekritman ek promosyon; non a diskriminasyon kont fam kote lapey ek kondisyon travay, sirtu kan li enn diskriminasyon degize (anterm sektoryel, kot CEB pa rekrit fam pu travay manyel, ubyen alokasyon travay, kot tablisman donn diferan travay a fam laburer).
Tu travayer bizin enn lapey debaz lor lekel enn fami kapav viv.
Bizin met drwa lagrev dan konstitisyon.
Fode pa privatiz NPF e permet sekter prive al riske pansyon travayer.
Fam ek zom bizin zwir mem tretman su NPF.
Bizin enn lalwa ki protez “sex workers”.

Liberasyon fam pu liber sosyete

Kan fam gayn plis drwa, li pu kapav anmemtan partisip plis dan lavi sosyal, ekonomik ek politik, e osi vinn anmezir asim so rol ki li ti abitye ena, setadir “nercher” imen otur de li.

Fam ek zom bizin ena ek zwir tu drwa imen.

Kan fam ena plis drwa, fam travayer kapav amenn lalit kont patron pli byen. Sa pu permet posibilite enn revolisyon sosyal ki amenn enn kontrol egal ant tu imen lor larises, ek lor tu seki nu tu prodwir. Kumsa tu yerarsi an term klas pu nepli existe, e fam pu viv an egalite ek liberte.

Pu tu sa bann rezon, nu bizin kontiyne opoz patriarsi ek reyn enn ti-poyne macho lor fam, zanfan ek lor lezot zom.