Manifestasyon LPT divan Parlman le 11 Me
16.05.2009
Dan enn kriz ekonomik, kan Bidze pu pase lor TV le 22 Me, kestyon langaz ofisyel dan Parlman revinn daktyalite. Li dan sa kad-la ki manifestasyon Ledikasyon pu Travayer divan Parlman le 15 Me pu proteste anfaver drwa servi langaz maternel dan Parlman ena tu so linportans dan listwar lalit pu langaz Kreol ek Bhojpuri. E li drol ki, pandan kriz ekonomik, Leta ena tandans sede lor bann pwen anfaver klas travayer me ki pa konsern depans, tu sinpleman parski zot pa kapav amenn amelyorasyon ekonomik dan enn tel lepok. Parmi bann manifestan ti ena plizir manb LPT ki osi manb LALIT. Ti osi ena plizir artis, kuma Khal Torabally, Rashid Bundhoo, Henri Favori, Patrick Ramdhony, Alain Fanchon, e lafami fe Lorens Sofi. Ti ena enn grup zelev literesi osi, ki ti tenir a et prezan.
Me, serten ofisye Leta pe fer pei-la pe vinn kuma "Alice aux Pays de Merveilles" kan Klark Lasanble finn refiz aksepte livrezon 70 let individyel a depite ki tu dimunn finn elir. Pa zis sa, bann gard anba kot geyt, zot osi finn refize. Alor, Prezidan LPT, Alain Ah-Vee, ansam ek manb Lexekitif, Ragini Kistnasamy, ti abandonn korbey ek so let andan lakur Lotel di Guvernman. LPT finn ekrir enn let a Speaker pu proteste kont sa refi akiz resepsyon let.
Antretan, LALIT ena plezir pibliye let ki Ledikasyon pu Travayer finn avoy tu depite:
Lonorab Mamb Lasanble Nasyonal, Port Louis
Ser Madam/Misye,
Nu lasosyasyon pe ekrir u pu fer demand formel ki u donn lasirans lider u Parti e u Wip kumkwa u dakor pu vot anfaver enn amandman Konstitisyon pu permet servi lang maternel dan Lasanble Nasyonal, si zame enn tel proze delwa prezante. Kan u pe exprim u volonte politik dan sa fason-la u pe asir Premye Minis, antan ki Lider Haws, ki li ena mazorite neseser. Nu fini ekrir li ek Atorne Jeneral depi semenn dernye, pu ki zot gayn letan prepar proze delwa-la. Nu pe ekrir sa let-la dirzans pu ki enn tel amandman konstitisyonel kapav pase atan pu ki Diskur Bidze ki pe vini kapav fer dan langaz Kreol Morisyin pu premye fwa dan listwar. Nu pe travers enn kriz ekonomik, e lamas dimunn bizin kapav konpran ki sa guvernman ki zot finn eli-la ena lintansyon fer fas a kriz, ki bann depite bakbenncher pe dir e ki Lopozisyon pe propoze.
Nu lasosyasyon ki promuvwar lang maternel, finn pran konesans nek semenn dernye enn sondaz profesyonel ki nu ti komandite mwa dernye. Sa let uver-la enn fason pu anons rezilta sa sondaz-la. Sondaz-la demontre ki 67% Morisyin anfaver servi lang Kreol Morisyin dan Lasanble Nasyonal. Savedir ki 2/3 popilasyon pu sutenir u lor sa size-la. Selman 18% kont net, 9% plizumwin kont, 7% pa kone ki panse.
Kuma u kone Konstitisyon Moris ankor tuzur marke par nu lepase kolonyal. Kan fors depite koz zis dan lang kolonyal li enn vestiz sa prezidis rasis kolonyal, enn prezidis ki pena okenn fondman syantifik. Okontrer li lozik pu asime ki tu dimunn reflesi pli vit, pli byin, pli kreatif, pli konplex, pli efikas e pli rasyonel dan so lang natirel.
Dan LPT depi nu fondasyon, pandan 33 an, nu finn batir sutyin pu sa sanzman nu pe propoze. E nu pa tusel. Parti Lalit, finn konstaman dibut pu sa demand-la, parey kuma plizir lorganizasyon sosyal ek sindikal.
Premye fwa ki sa kestyon-la ti suleve dan Parlman ti atraver enn Mosyon an 1977 par lonorab Azize Asgarally an 1977. Depi lerla, finn ena kestyon parlmanter par Sylvio Michel e pli resaman par Eric Guimbeau osi. Premye Minis, Lonorab Navin Ramgoolam, lider lopozisyon Lonorab Paul Berenger, tulede finn koz anfaver konsider introdiksyon lang Kreol dan Lasanble Nasyonal.
KI AMANDMAN NU PE DIMANDE?
Premye amandman: Langaz ki servi dan Lasanble Nasyonal.
Seksyon 49 Konstitisyon dir: "Lang ofisyel Lasanble Nasyonal li Angle, me ninport ki mamb kapav pran laparol an Franse". Nu premye demand sinp: Seksyon 49 bizin dir: "Lang ofisyel Lasanble li Angle e Kreol Morisyin, me ninport ki mamb kapav pran laparol an Franse u Bhojpuri". Kuma u kone dan Moris 70% dimunn koz Kreol Morisyin laplipar ditan, 12% koz Bhojpuri e 11% koz tulede ubyin enn parmi sa 2 lang-la plis enn lot lang, seki donn nu sif 93% ki koz Kreol e Bhojpuri. (Get tab anba)
Kreol - 826,152 or 70.0%
Bhojpuri - 142,387 or 12.0%
Bhojpuri e Kreol - 64,106 or 5.4%
Kreol ubyin Bhojpuri plis enn lot lang - 66,658 or 5.7%
TOTAL KREOL & BHOJPURI LANG MATERNEL - 1,099,302 or 93.2%
Angle, Franse, Oryantal e lezot - 76,453 or 6.5%
Pa dir - 3,093 or 0.3%
TOTAL POPILASYON REPIBLIK MAURITIUS - 1,178.848 or 100.0%
Biro Statistik, Resansman Popilasyon 2000
DEZYEM AMANDMAN NU PE DIMANDE: KALIFIKASYON PU ET DEPITE.
Ena enn lot kloz lor langaz ki bizin revoke. Kuma u kone demokrasi vedir pa selman ki sak dimunn ena drwa devot, me li osi vedir sakenn gayn drwa poz kandida dan eleksyon. Dan Konstitisyon ena selman 2 kalite kriter kalifikasyon pu vinn mamb Lasanble Nasyonal. Premye-la pa konsern nu isi, e li plito teknik (sitwayennte e rezidans), alor ki dezyem-la li konsern nu direkteman. Li exiz konpetans dan koze ek lektir enn lang etranzer, enn konpetans ki kikenn kapav al konteste Lakur Siprem. "Enn dimunn ... pu kalifye ... selman si li ... 33(d) kapav koze ek osi, mwen si li dan inkapasite akoz li pa truv kler ubyen pu lezot rezon fizik, lir Angle sifizaman byen pu ki li kapav partisip aktivman dan travay Lasanble."
Pena okenn dut ki sa kalite imilyasyon-la, setadir pu met an kestyon an piblik kikenn so kapasite dan enn langaz ki pa pu li, fer ki lamwatye popilasyon pa mem anvizaz poz kandida. Etan done ki fam suvan ena mwens konfyans dan zot kapasite, zot pli afekte. Buku kandida ki sorti dan klas travayer exkli depi prosessis demokratik akoz sa kloz-la.
Donk, seksyon 33(d) bizin revoke. Bann Parti Politik ki swazir pu aliyn enn kandida, ubyen dimunn ki anvi vot enn kikenn, ki pa konn lir ek ekrir Angle, ubyen ki pa konn lir ek ekrir ditu, ti bizin lib pu fer li.
Nu pe fer apel a u antan ki mamb Lasanble Nasyonal pu servi sa lokazyon inportan prezantasyon Bidze le 22 Me pu permet sa bann amandman-la. Kumsa tu Morisyen ki get televizyon ubyen ekut radyo, pu kapav tann Bidze an Kreol Morisyin pu mark sa premye zur ki sa amandman Konstitisyonel anviger. Erezman, kestyon lortograf pu Hansard finn deza rezud.
Pu konklir, nu panse ki sa bann amandman ki nu pe propoze-la pu donn lang maternel ki lamas dimunn servi so ful dinite kuma tu langaz merite.
Salitasyon sinser,
Alain Ah-Vee, Prezidan ek Lindsey Collen, Sekreter.
Ledikasyon pu Travayer
153 Main Road, Grand River North West,
Port Louis, Republic of Mauritius
lptmail@intnet.mu
208 2132
