Rada Kistnasamy lor "Konfli lor Lenerzi"
08.02.2008
Nu ena plezir pibliye diskur Rada Kistnasamy, enn de bann dirizan LALIT, lor kestyon "Lenerzi", sirtu lor bann konfli ant diferan seksyon burzwazi otur kestyon lenerzi. Ena osi pozisyon LALIT ladan.
INTRODIKSYON
Lemond zordi pe fer fas enn kriz lenerzi byin grav. Swa lor ki "politik enerzetik" pu adopte ena lefe direk lor kestyon lanvironnman, lekolozi, sekirite alimanter, e kudlavi. Ena trwa fakter prinsipal konsernan sa kriz lenerzi dan lemond ki vinn aksantye sa kriz sistemik ki deza ena dan sistem kapitalis Moris.
Premyerman, reserv Lenerzi fosil kuma delwil lur, lesans, sarbonnter, pe diminye de zur an zur, e li faynayt. Lager, invazyon ek okipasyon par bann pwisans inperyalis pe viz prinsipalman pu gayn kontrol lor lasurs, prodiksyon ek distribisyon lenerzi fosil. Lokipasyon militer US dan Lirak, menas invazyon lezot pei ena kom vize pu gayn plis kontrol resurs natirel, sirtu karbiran.
Dezyeman, ena sanzman klimatik. Avek emisyon gaz karbonik nu pe truv resofman planet avek, a son tur, bann konsekans dezastre pu lemond. Sa li rezilta sirtu itilizasyon abiziv lenerzi fosil dan diferan sekter ekonomik kuma sirtu dan lindistri ek transportasyon.
Fas a danze resofman planet, deza ena buku pei pe buz ver itilizasyon lenerzi renuvlap kuma lenerzi solar, eolyen, lenerzi depi vag ek mare motris. Dan Moris, Minis Lenerzi Abu Kasenally finn fer enn deklarasyon lor BBC lafin lane dernyer kot li dir ki Guvernman ena enn plan pu ki lor sak lakaz Moris ekipe ar pano solar ki pu prodwir pa zis totalite kuran pu konsomasyon domestik me osi anplis ki dimunn ki dan sa lakaz la pu kapav vande lor grid CEB. Ziska ler as finn res zis enn deklarasyon!
Trwazyeman, ena enn shif dan prodiksyon manze dan lemond, kot later agrikol pe itilize plis pu plantasyon ki pu al ver bio-karbiran, kuma etanol olye prodiksyon ki pu asir sekirite alimanter pu lepep dan lemond.
Zordi ogmantasyon pri gren-sek, dile ek lezot prodwi alimanter li pa zis akoz lasesres ubyin konsomasyon dan Lasinn pe ogmante, me li an gran parti rezilta sa shif ki finn ena dan prodiksyon agrikol.
"The Economist" Desam 2007, enn magazinn ki defann politik liberalism ekonomik, explike ki prodikter may dan Leta Zini pe gayn sibsid pu ogmant zot prodiksyon ki pu servi pu fer etanol. So lefe se ki later pe servi pu prodiksyon may pu etanol odetriman lezot kalite prodiksyon agrikol, kuma dible, grin-sek, may pu manze, ek lezot kalite nuritir de baz. Sa swa lor enn politik agrikol ki baze lor profi e lor enn fason erone pu ranplas karbiran fosil, pe asontur provok enn kriz alimanter dan lemond. Ena mank lor marse e sa pe amenn devlopman ogmantasyon pri.
Seki pe arive dan lemond infliyans seki pe arrive dan Moris. Ena enn shif mazer fas a rediksyon pri disik kot lindistri "sikriyer" pe santralize e pe konverti an lindistri "kann". Savedir pe plant kann pa zis pu fer disik me sirtu pu prodir elektrisite apartir bagas, e prodir etanol apartir melas pu servi kuma bio karbiran. Deza lindistri sikriyer ti pe itiliz bagas pu prodwir anparti elektrisite ki zot servi pandan lakup. Depi bann lane 1994-1995, kan pri disik deza ti pe kumans plafone, lindistri sikriyer finn truv prodiksyon elektrisite kuma enn kreno pu gayn reveni adisyonel atraver sirplis kuran ki zot avoy lor grid CEB.
Diferan Guvernman kinn vini enn apre lot finn amenn enn politik enerzetik pu ankuraz ek fasilit tablisman pu lans zot dan bann Santral Termik (Independent Power Producers, PPP) pu prodwir kuran apartir bagas ek sarbonnter pandan lakup osi byin ki apartir zis sarbonnter pandan antrekup.
Nu finn return plis ki 50 banane an aryer, setadir avan kreasyon CEB an 1952, kot konpayni prive ki ti pe prodwir ek vann kuran ar dimunn ek ar biznes. Proporsyon kuran ki CEB pe prodwir pe diminye lane apre lane e se bann santral termik lindistri sikriyer osi byin ki bann lezot gro lintere prive kuma Gamma-Coventa ek CT Power ki pe rant dan prodiksyon kuran.
KONFLI DE KLAS OTUR PRODIKSYON LENERZI
Tanki reset lindistri sikriyer ti pe sorti depi marse Eropyen ek marse mondyal e zot ti pe zwir li trankil, sa pa ti tro amenn konfli, me kan pu so sirvi lindistri sikriyer finn kumans asir enn gro reveni depi CEB atraver lavant kuran, sa finn kumans provok tu kalite konfli ekonomik ek politik lor kisannla pu gayn sa lamone la.
BANN ELEMAN KONFLI KI PRAN DIFERAN FORM DEPI DERNYE 25 BANANE.
(a) Konfli an '82-'83, kan Berenger antan ki Minis Finans finn amenn enn politik ki favoriz burzwazi istorik avek fasilite pu proze Bagapel Beau Champ. Sa proze lor prodiksyon pelet bagas finn vinn parmi enn pwin konfli ant 2 lekip: lekip Boodhoo ek Aneerood Jugnauth, ki ti reprezant burzwazi deta versis lekip Berenger, ki ti reprezant burzwazi istorik. Sa finn parmi bann fakter ki finn presipit enn kriz politik avek eklatman Guvernman 60-0.
(b)Konfli otur lefet ki enn konpayni Franse Cidec ena omwin 25% aksyon e li form partner stratezik avek bann IPP tablisman pe kontrol tro buku enn servis esansyel kuma elektrisite. Amezir ki IPP gayn kontrol lor prodiksyon kuran, Cidec gayn plis kontrol lor furnitir kuran. An kontreparti, Travayis pe favoriz CT Power ki enn JointVenture CEB/Kapital Malezyin ek osi li pe favoriz Gamma/Coventa Energy (Kapital US) pu rant dan prodiksyon kuran. Li dir li ule anpes enn kontrol par tablisman ek konpayni Franse lor furnitir lenerzi. Konfli li lor ki seksyon burzwazi pu gayn pli gran par marse. Pu lamas dimunn nu pri kuran kontiyn ogmante.
(c) Konfli a linteryer blok istorik ti-planter ek izinye (ki finn reyne dan pei pandan enn syek) pu ki ena enn nuvo partaz, as a nuvo valer kann. Guvernman Travayis gard sa blok-la ansam politikman atraver renegosye aksyon planter dan izinaz, re-negosye par planter dan rafinnri ek distilri, etann posibilite fer morselman ek proze IRS a ti-planter, fors tablisman pran kont meteye e promet pu met enn Komisyon Exper pu reget kontra IPP net.
(d) Konfli diferan lavwa Moris kont itilizasyon fuel fosil (delwil/sarbon) pu rezon ekolozi e pur enn veritab lenerzi renuvlab versis "vested interests" dan fuel fosil.
LOPOZISYON EK GUVERNMAN: MEM POLITIK LENERZI
Dan sa konfli la MMM kontiyn defann burzwazi istorik me dan enn fason plito kamufle. MMM kont proze CT Power lor pretex defann lanvironnman. Nu dir li zis enn pretex, parski proze St Aubin ti met dibut su Guvernman MMM/MSM e li osi servi sarbonnter parey, me li pa koz lefet ki sa poz problem pu lanvironnman. Anmemtan Medine S.E. kont proze la lor baz ki li enn menas pu so bann proze gran konpman lix dan so fitir IRS.
Guvernman Lalyans Sosyal de so kote ena enn politik ekonomik prizonye Lindistri Sikriyer. Avek Multi-Annual Adaptation Strategy (MAAS) tu bon later agrikol pe al dan plantasyon kann, senn kut la pa zis pu prodwir disik me sirtu pu prodir kann pu gayn maximan bagas pu prodir kuran, melas pu prodir etanol.
Lakor IPP/CEB siyne an 1998 su Ramgoolam limem donn ful garanti a Lindistri Sikriyer pu rant dan prodiksyon kuran par servi bagas ek sarbon. Par "ful garanti" nu ule dir profi la garanti par Guvernman. Pena "risk" ki sipoze zistifye sistem profi. Lakor CTBV (Compagnie Thermique de Belle Vue Ltee) ek CEB, par exanp, garanti pri kuran pu 20 banane. Garanti la kuver kont ogmantasyon to-dintere labank, kont ogmantasyon pri sarbon, li swiv sanzman CPI, e li mem al ziska donn garanti peyman, mem si pa furni kuran dan ka fors mazer kuma lager, lemet, lagrev ek kalamite natirel.
Anmemtan dan Guvernman so "Outline of energy policy 2007-2025", ki finn sumet a Linyon Eropeen dan kontex reform, rekomann itilizasyon optimal bagas dan prodiksyon elektrisite. Sa vedir larzan konpansasyon ki Lerop pe donn pei ACP kuma Moris, kan li demantle so sistem preferans pu ex-koloni, so lamone "akonpaynman", pe al dan sa kalite devlopman la.
LALIT
Dan LALIT nu pa dakor ar sa politik ekonomik ki gard nu prizonye dan kann ek disik. Bizin enn politik lenerzi ki liber buku later lagrikol pu prodiksyon manze, manze pu konsomasyon pu bare kont peniri, e osi manze pu transforme e prezerve pu exportasyon. Nu viz enn politik lenerzi ki viz lenerzi prop ek bon pu lanvironnman ki pa depandan lor spekilasyon ni sibir konsekans bann konfli internasyonal.
Nu fer demand ki:
(1) CEB sibvansyonn prodiksyon lenerzi renuvlab e finans bann proze ki al dan sa direksyon la. Guvernman bizin lev kapital pu sibvansyonn CEB. Deza ena proze pilot Rodrig ek Moris, me zot res marzinal, fas a vested interests ki nu finn montre lao.
(2) Profi astronomik ki IPP pe fer bizin re-al dan prodiksyon lenerzi renuvlab ki pa bagas. Dan sa kontex la bizin devlop lenerzi apartir lamer, ki li atraver vag, atraver mare motris, ubyin atraver diferans tanperatir diferan kus lamer(Ocean Thermal Energy Conversion). Nu ena buku lamer otur tu diferan lil dan Repiblik Moris.
(3) Nuvo dezayn pu batiman pu enn bon sistem ekleraz ek ayerasyon ki pa depann lor elektrisite. Enn lexanp pu napa swiv se dizayn Registrar General's Building.
(4) Vinn delavan avek enn plan nasyonal pu devlop lenerzi solar ek eolyenn pu isaz domestik e mem kapav revann a CEB.
Dan lemond ena buku progre ki pe fer lor itilizasyon lenerzi renuvlab. Pu lavenir, pu zenerasyon fitir, pu nu sekirite nu bul later, nu bizin al ver lenerzi renuvlab. Nu bizin mobilize pu ki guvernman pa sed a bann lobi diferan seksyon burzwazi ki anvi kontrol prodiksyon lenerzi e kontiyn fer profi lor ledo lamas dimunn.
RK
23.01.08
