05.11.2007
Isi nu pe reprodwir enn kontrandi enn Tur Dorizon Politik ki Ram Seegobin ti fer dan enn reynion Komite Santral sa wikenn la.
Laktyalite sa dernye kinzenn la finn byen turn otur size 'lekonomi'. Sa li enn siyn ki sa 'kriz sistemik' ki LALIT pe prevwar e pe truv vini, li deplizanpli difisil pu maske. Li la. Lefe politik, sosyal, sindikal sa kriz la, li partu.
LINDISTRI SIKRIYER EK LINDISTRI KANN
Kan tablisman Mon Loisir, Mon tresor ek Riche-en-Eau ti fer zot demand formel pu ferme, Guvernman ti reponn dan enn let ki li kapav ferm so mulen lor kondisyon ki lindistri sikriyer donn Guvernman ant 1,500 ek 2,000 arpan later, ek lezot kondisyon ki patron tablisman estim "nuvo" e lor lekel li pa dakor. Dan so let Minis pa ti'nn konfirme kot finansman VRS ek Blueprint (setadir konpansasyon artizan ek laburer) pu sorti exakteman.
Kumsa lager ti leve. Finn ena enn dedlok depi sa lepok la.
Ep! asterla, ena enn nuvo rawn konfli ant guvernman ek tablisman. E li pe arive sann ku la an absans Minis Finans, Sithanen. Lager inn vinn piblik apartir Kongre Parti Travayist kot Navin Ramgoolam ti fer enn long, long diskur, ki dimunn finn tande lor TV an long ek an larz, layv. Li finn koz sirtu lor Multi Annual Adaptation Strategy (MAAS) ek lor Independent Power Producers (IPP) ki pe prodir kuran e vann li ar CEB, sirtu lor enn santral ki pe opere dan Lenor, Centre Thermique Belle Vue.
Li ti fer kler ki ena problem grav.
Enn semenn apre, le 27 Oktob, ti ena konferans de pres kot Navin Ramgoolam finn dir tu pli kare-kare, finn vinn met lor latab sa lager la.
Premye li dir ena enn "kanpayn" pe amene lor Mezir Akonpaynman ek larzan Lerop (European Union - EU), kot pe dir ena problem ant Guvernman ek EU. Li dir pena problem ant Guvernman ek EU. Seki pe blok tu zafer se ki Mauritius Sugar Planters' Association ki regrup tablisman (MSPA) pa paret pe dakor pu mem diskite otur sa zafer 1,500 a 2000 arpan later.
Lerla li revinn donn detay lor Lakor ant CEB ek tablisman lor prodiksyon ek lavant elektrisite, e manyer ki serten sa bann konpayni ki pe prodir elektrisite, otur tablisman, inn investi 500 milyon rupi dan zot santral termik, e dan 3 an finn fer plis ki 600 milyon rupi profi. E kimanyer sa pe azut enn fardo lor ledo konsomater elektrisite.
Navin Ramgoolam finn osi sulev zafer etanol, pu dir dan MAAS kot koz etanol, pena naryen lor kestyon Alcodis, enn firm andeor patron tablisman (ek klester ki MAAS enimere) ki deza pe prodir etanol depi melas.
Me, seki inportan dan konferans de pres Ramgoolam se li pe vinn expoz laspe politik reform dan lindistri sikriyer pu premye fwa. Ziska ler guvernman siksesiv inn maske so laspe politik. "Politik" dan lesans ki li pe dir fran pu premye fwa ki reform-la li pa strikeman ekonomik. Li enn desizyon guvernman setadir enn desizyon politik pu investi pu fer lindistri sikriyer vinn lindistri kann, e pu fer li vinn profitab. E ki sa larzan ki Lerop pe done an kontreparti pu rediksyon pu pri disik, sa larzan la ti kapav napa al dan lindistri sikrier ditu. Guvernman ti kapav servi larzan Lerop pu devlop lezot sekter lekonomi, pa kann, pa disik. Ditu. Sa vedir sa desizyon pu servi larzan Lerop pu restriktir lindistri sikriyer fer li finn lindistri kann, li akoz guvernman finn anvi fer sa. Patron Tablisman bizin apresye. Sirtu, Navin Ramgoolam azute, bizin mazine ki disik zordi okip zis 3% dan lekonomi Moris.
Pu li dir sa, sa vedir konfli la grav.
Li pe dir si lindistri sikriyer pu redi laliyn guvernman pu bizin par limem vini avek enn nuvo Plan.
Li pe plizumwen dir ki si zot pa kopere li pu amenn Plan B, si zot pa kopere ek sa, lerla li pu amenn Plan C, e si la osi zot pa kopere, lerla ena enn plan D. Ondire sak plan pli kont lintere patron tablisman. Enn sa bann Plan la sirman li pena naryen pu fer ek lindistri sikriyer. Enn ladan, sirman pu lapes, sipa laferm integre, sipaki. Alor, li pe menas tablisman par met an piblik ki desizyon pu ena enn plan sovtaz pu lindistri sikriyer ek lindistri kanyer, li enn desizyon politik. Zot ti bizin kontan. Si zot pa kontan, lerla, li pe dir, kapav ena enn lot desizyon politik ki diferan. Guvernman kapav pa ena enn plan sovtaz pu lindistri sikriyer ditu, li kapav les li al mor.
Sa konfli la finn dominn aktyalite dernye 15 zur. E kumsidire seki LALIT pe dir depi avan eleksyon zeneral asterla pe vinn an piblik. Depi nu diskur pu Program Politik lor kimanyer kapav servi larzan Lerop pu "restriktir lekonomi" e pa pu restriktir lindistri kann ek disik, nu pe amenn kanpayn. Nu fim PU ENN LEKONOMI ALTERNATIV ek nu liv avek mem tit, zot lor lamem, e zot finn sirkile larzman dan Moris.
4-5 zur desela, enn nuvo eleman finn vinn rant ladan. Kan mulen St. Felix ti fer aplikasyon pu ferme, (la, zordi li pa finn rule dernye 2 lakup 2006 ek 2007, dernye fwa li rule 2005), me malgre ki li finn aret rule e malgre li ena permisyon Guvernman pu aret rule, konpansasyon pu artizan, Blueprint, sa finn res bloke. E klerman sa inn bloke depi avan sa nuvo lager la. Depi 2 an, artizan St Felix pe atann Blueprint. Kan enn mulen ferme, problem se, dapre Blueprint, artizan gayn larzan (2 mwa edmi par banane servis), me zot gayn li pa depi sa mulen ki pe ferme la, non. Zot gayn konpansasyon depi mulen ki pu gayn sa kann ki nepli pe al dan mulen ki pe ferme. Pu travayer St Felix, zot larzan sipoze vinn depi SUDS. St Aubin fini gayn kann ki ti pe al St. Felix, e St Aubin finn fini kraz li, fer disik, vande, me li pankor pey seki ena pu pey artizan St. Felix. Later dan Blueprint-la, sa osi St. Auben bizin done, me li aste sa later la ek St. Felix, lerla later la al ek artizan. Alor peyman Blueprint ek later su Blueprint, li efektye par pa mulen ki pe ferme, me par mulen ki pe resevwar kann.
Me, dan sa ka la, mulen pa pe rule, artizan pe leve granmatin, met liniform, al dan mulen, asize, parfwa Misye-la dir li pas lapentir isi, bat beton laba, seki li ule zot fer, zot bizin fer, e St. Felix pey zot saler debaz artizan. Me, malgre ki mulen pa pe rule, li pe pey so artizan, parski pa pe tom dakor lor St Auben donn zot zot Blueprint, fini enn fwa. Sa semenn ki fek pase, ep! Konpayni ki proprieter St. Felix, li gayn enn rapor oditer ki dir li bankrut, li ena plis det ki asets, alor, sannku la, apel enn reynon Bord, Misye Didier Robert, proprieter la, dir, li propoze pu waynd up, deklar bankrut, ferm konpayni la. Lerla desizyon pran. Kan Didier Robert amenn sa propozisyon dan Bord, reprezantan SIT, li li finn segonn sa mosyon la. E reprezantan SIT lor Bord St. Felix sipoze reprezant lintere planter ek travayer, setadir artizan ek laburer. La, u get bann kontradiksyon sa kalite "partisipasyon". Sipoze kan St. Felix inn aret rule, li pena reveni, abe si u pe syeze lor Bord, Bord la li ena enn lozik pu li, enn lozik alinteryer lozik kapitalist, e so lozik se pu pa depans larzan pu naryen. Alor, mem si to pe reprezant travayer ek planter, me to pe syez lor Bord, lozik sa Bord la se pu deklar fayit. Alor, reprezantan SIT inn segond sa mosyon la. Anpasan, li expoz enpe enn tru dan nu konesans dan sa bann zafer. SIT sipoze ena aksyon dan lindistri sikrier dan tu lizinn, 20%. Pu SIT, ki ariv so 20% dan St Felix? Eski li vinn zero? Eski li vinn vye feray? Eski li gayn 20% dan vye feray, kuma PT ti pe dir kan MSM-MMM met dibut SIT?
Sann ku la, izinnye St Felix pe dir li deklar fayit, e pe refer artizan a Termination of Contracts of Service Board. Guvernman inn pran par sirpriz. Tu dimunn ti krwar Didier Robert pu ekut Arvind Boolell, e lor la sipoze ena rankont Guvernman ek MSPA sa semenn la, MSPA pe sipoze vinn delavan ek enn propozisyon pu deblok sityasyon an zeneral la, e la St Felix inn zwe enn move tur. Arvind Boolell pe debat. Premye Minis pa pe tro koze sann kut la, pe les Boolell gete kimanyer debruye.
Asterla 14 Novam sipozeman pu ena enn Lasamble Zeneral aksyoner St Felix pu konfirm desizyon Bord. Gran traka asterla, se natirelman ena enn panik parmi artizan. Zot lapey Novam, Desam, Bonis kot pu sorti? Artizans and General Workers' Union (AGWU) finn fer rankont ek MSM, MMM ek Minister. Travayer tuzur dan nwar net. Pa kone ki pu arive la. Kan Navin Ramgoolam ti fer so Konferans de Pres li ti fer gran gran koze kumkwa ena pe fann palab kumkwa travayer St Felix pa pu gayn zot Blueprint, e li finn donn garanti ki tu artizan pu gayn zot Blueprint. Me, kimanyer li kapav garanti sa? Li pa posib. E efektivman, Boolell pa pe donn enn garanti osi kler, e sa pu enn rezon byen senp. Li pa kapav.
Konfli ki klerman ena asterla ant Guvernman ek Lindistri Sikriyer se premyerman sa zafer 1,500 a 2000 arpan later, patron tablisman pa pe dakor. Zot pe dir li enn nuvo kondisyon ki pe inpoze pu permet fermtir mulen. Asterla, Navin Ramgoolam kumans anonse ki sa later ki guvernman pe dimann patron tablisman li pa zis pu infrastriktir sosyal, me li osi pu diversifikasyon agrikol. Premye fwa li dir sa dezyem zafer la. Sa, li enn developman mazer.
Dezyem problem ant lede, li otur itilizasyon larzan Lerop pu Blueprint ek VRS. Asterla, li kler ki sipoze 75% sa larzan la sorti depi EU, e zis 25% depi tablisman. Anfet pu Blueprint ek pu VRS, tablisman pa deblok okenn lamone. 75% sorti dan mezir akonpaynman, lot 25% la li sirman valer later sa. Pu 130 artizan St. Felix, li fer 10 arpan, 7-8 pers par travayer, 1000 pers. Li pa gran soz. Purtan zot pe blok distribisyon sa later la.
Lezot pwen konfli ant patron tablisman ek guvernman, zot pa vinn dan deba pilik buku. Pri disik lor marse lokal, komye nu pu peye dan labutik, li enn problem. Tablisman pe dimann duble li. Guvernman pe zwe mor lor la.
Lerla politikman seki interesan, tusala pe vinn byen so, lager pe leve dan labsans Minis Finans. Sa plan MAAS, Minis Finans ki finn al prezant sa Lerop. Minis Finans byen inplike. Li form parti so stratezi reform-la. Alor, tu sa beze la pe leve dan so labsans. Li pa la. Li politikman byen grav.
Sa semenn la nu pu konpran dan ki direksyon tu pe ale. Dan lagazet, paret MSPA pe santi ki li kapav al perdi buku la. Alor, zot tulde kote, finn fer brinkmanship, gete kisannla kapav koste pli dan rebor presipis, fer so kamarad pli per, asterla zot pu panse, sirman, bizin aret sa zwe la.
OGMANTASYON PRI
Kote lekonomi tuzur, ena nuvo vag ogmantasyon pri. Liberalizasyon pri zonyon, sorti 7-8 rupi vinn 12 rupi. Tuzur problem peniri dile. Osi, nu kapav atann ki prosen Automatic Price Mechanism ki mont pri sak 3 mwa, li pu ogmant pri lesans ankor dan 2 mwa. Dimunn pe estime ki pri petrol pu despas 100$ barik lafen lane. Lafen lane, ena sezon gro freser dan Lerop, Lamerik, alor demand for. Buku dimunn servi prodwi petrolye, delwil, pu sof lakaz.
SINDIKAL
Onivo sindikal, laplipar aktivite li otur sa 2 nuvo lalwa, pu ranplas Industrial Relations Act ek Labour Act, setadir Employment Relations Bill ek Employment Rights Bill. Le 13 Oktob FPU (ek so bann lezot federasyon "intern", si nu kapav apel zot sa) finn fer manifestasyon. Zot ti anonse zot pu propoz enn lagrev zeneral dan Trade Union Common Platform (TUCP). Anfet, zot finn propoz enn lagrev zeneral le 10 Desam, Zur Drwa Imen. Pu ena gran rasanbleman TUCP le 7 Novam pu ratifye lagrev 10 Desam. Ziska ler, pa paret ena buku preparasyon pu enn tel aksyon. Enn lagrev zeneral bizin buku plis preparasyon ki sa, si li anve ena enn lefe. Le 7 Novam, enn lagazet finn anonse, pu ena gran lasanble Octave Wiehe, pu invit parti politik, me nu pankor tann naryen. Petet sa semenn la?
Anmemtan, seki kapav sov zot, sa lagrev zeneral-la li sipoze anka ki guvernman pe al delavan avek sa 2 Bil la dan Parlman. Me, li pa tro serye, parski kan u pa kone si Guvernman pu amenn lalwa la ubyen non, e li kapav mem kuyonn u. antretan, International Labour Office (ILO) inn vinn rann sa stratezi pli difisil ankor pu sindika. ILO inn ekrir guvernman pu dir ena enn serten nomb zafer dan sa Bil la ki pa korek, e bizin kontiyne negosyasyon. Sindika kimanyer pu risponn a sa? Eski zot pu krwar guvernman pu bizin ranvway introdiksyon lalwa-la? ILO finn sulev plizir zafer ki nu finn suleve dan nu dokiman, anpasan.
LAPRES
Navin Ramgoolam pe re-menas pu mizle lapres, lor zafer difamasyon ek lavi prive. Li pe dir ena trak pe sirkile kont li. Suvan Navin Ramgoolam fer sa menas la, alor enn kote dimunn pe kumans pa pran li oserye. Me, li tultan enn menas ase grav.
MBC tuzur pe met long long extre layv kan Navin Ramgoolam pe koze dan sak bilten nuvel. Dinesh Ramjuttun finn mem dir, avan li ti revoke, ki MBC tro expoz Premye Minis. Li fer li ditor. Bettina Cadinouche osi finn dir sa, li enn lot konseye PM. Li osi finn sirman tann koze kuyon.
POLITIK
Buku deba finn santre otur dinamik ki Federasyon Kreol finn deklarnse, apre so rasanbleman lor baz kominal le 29 Oktob. Ti ena buku dimunn prezan, lagazet koz 20,000, organizater ziska 70,000. Enn kote li enn nomb ki abitye gayne pu bann gran seyans kantik, lot kote li lor baz enn program politik. Sirtu lor ranplas apelasyon "popilasyon zeneral" dan Konstitisyon Moris par "Creoles and other Christians". Plis zot pe revandik enn form kota dan servis sivil, kote rekritman. Tulde demand inplik klasifikasyon kominal ek enn stratezi baze lor kominote, pa lor klas, ni mem lor sitwayente.
Le 3 Novam, nu fini kumans truv zo dinamik. Get manyer Week-End raport konfereans de Pres Berenger. Enn paz antye pu MMM so konferans de pres, kot truv foto Berenger, ek so bann lyetnan. Paz la lao marke, 'Rasanbleman de la FSM Dimanche dernier'. Sa sirtit la, ki vinn fer lao enn kontrandi konferans de pres enn parti politik? Lerla gro tit 'Berenger pe saluer langage unitaire de Pere Gregoire'. Enn loperasyon dezespere pu MMM sey rekiper sa rasanbleman. Nerport ki rasanbleman baze lor relizyon, kominote, ubyen pli pir lor enn ras, kimanyer pu ena enn "langage unitaire". MMM pu premye pu dir, avek rezon, ki kan Navin Ramgoolam al fer diskur dan Arya Samaj, li ena enn laspe sekter, par lefet ki li laba. Li pe dir zafer divan enn seksyon popilasyon. Li vreman sekter. Samem nu tultan kritik prezans Minis dan sa bann zafer sosyo-relizye la. Berenger ti kapav, par exanp, dir ki li remarke ki Per Gregoire pa finn fer okenn provokasyon. Non, li salye so langaz initer, san mem mansyonn ki li pe koze dan enn rasanbleman sekter. Dan sa Konferans de Pres, Berenger al pli lwen. Li dir MMM dakor ek sa demand pu amand Konstitisyon Moris pu azut "Creoles and other Christians". MMM dakor pu sanz Popilasyon Zeneral fer li vinn Creoles and other Christians. Purtan, fek la, apenn 2 semsnn desela, Berenger dir best loser in depase, li bizin disparet. Sann ku la, u pe dimann sanzman dan nom enn kominote. Enpe enn drol demand pu kiksoz ki finn depase, ki bizin disparet. Sann ku la, Berenger inn bat retret depi enn pozisyon enpe pli bon. So pozisyon 2 semenn desela ti pe pran enn laliyn pli progresist, li ti pe dir best loser depase alor dan kad enn Reform Elektoral, li pe swete ki Best Loser disparet. Paret enn progre par rapor a pozisyon MMM lepok Albie Sachs. Asterla, nu realize ki li ti enn progre byen efemer. Li dir asterla kumkwa Best Loser bizin reste, omwen ki ena enn reform elektoral ki "rasir" bann kominote minoriter, sirtu mizelman ek sino-morisyen, li dir. Bondye kone kifer li pe koz sirtu 2 lezot kominote, kan li pe koz gran rasanbleman enn lot zar kominalist. Petet li pe vinn tro tordi pu nu konpran. Antuka, dan Week-End, Berenger repran plizir pwen lor enn baz ki paret kominal asterla, etan done zot sapote par rasanbleman Gregoire.
Benjamin Moutou (LUC) ki dan Federasyon dir li enn Frankofonn e li kont langaz Kreol si kan pe promuvwar langaz Kreol li pe okip enpe lespas langaz Franse. Li, dan so fami, li finn grandi an Franse. Kan kit Moris, li dir, langaz Kreol, konpletman initil.
Per Labour donn detay lor konfli intern dan Legliz. L'Express Samdi dir kuma tit Gregoire deranz legliz. Me, kan lir seki li finn dir, li paret pa exak. Li pe deranz lide resi, plito.
Dimunn dan Federasyon kuma Mario Flore li pros ar Travayis ek Lindsay Morvan li Prezidan PMXD. Zis Filip Fanset ki enpe pros ar MMM. E li pu fer 6 mwa lidership. Paret Guimbeau finn organiz rankont ant Gregoire ek Klib Dodo.
POLITIKAY
Ladireksyon MSM amerde ar Soodhun akoz li finn dir zafer kont MMM. Lerla li ti refiz koze dan Miting MSM Bambous.
Fek la dan rasanbleman Arya Samaj, Navin Ramgoolam finn felisit Nando Bodha, pe dir pli gran lider lopozisyon dan listwar, li poz kestyon dan enn fason byen poze. Berenger, li, li pa perdi lokazyon koz "my good friend", setadir Navinn Ramgoolam. Tu inn byen konplike. Lerla ena koze "Ti-frer lamem, kifer al rod etranze" kuma Baichoo, Dulloo, etc nu sipoze. Kartunist, pe dir "Tonton la-mem . . . " Tu opsyon uver dan politik burzwa.
Ramjuttun antretan pe kontakte bann zenn. Lapres inn aret ponp li asterla, etan done li finn fini demisyone.
Beedassy pe refer PSM. Pa kone si Harish Boodhoo pu ladan.
PARLMAN
Sezon parlmanter pu re-large, alor apartir asterla batay politik pu rant dan Parlman pu enn tan.
DIEGO GARCIA
Finn ena lartik dan lapres lor rendering dan Diego Garcia. CIA ek larme Amerikin finn servi Diego Garcia pu anprizon, tortir, ubyen transport dimunn pu al tortire.
Guvernman Britanik finn gayn permisyon pu fer lapel, e anfet pe fer apel kont zizman ki dir Orders in Council ki finn interdi Chagossian ilegal. Alor, li pa etonan ki asterla apre 8 an batay legal, enn lafatig pe kumans fer santi dan GRC. Enn serten izolman pu vini. Sutyen ki zot ti pe gayne, li kumans afebli. Antretan, zot finn alyenn buku lezot Morisyen, e finn elwayn zot depi muvman internasyonal anti-lager. Pu gard dinamism, zot finn fer enn ti manifestasyon Zurne kont Povrete. E pu Fet de Mor, zot finn met fler divan Lanbasad Britanik.
KORIPSYON
Ena enn serten nomb ka koripsyon dan lapres. Konseye Minisipalite Q Bornes inplike dan enn drol zistwar. Kan Minisipalite finn deside pu fer lafwar 2 zur anplis, setadir 4 zur par semenn, zot inn bizin redistribiye letal. Koze se ki "letal pe vande". Seki enn mister ladan, se ADSU inn gayn enn tann kumkwa pu ena enn tranzaksyon Wolmar, alor, zot debark laba. Laba truv enn loto park laba. Zot al get dan loto, enn madam, anfet enn Konseye ek enn zenom. Zenom lor volan. Pena okenn alegasyon kont zot pu koripsyon. Me lapolis fuy loto la. Gayn pa kone komye larzan. Gayn bann resi. Fos resi ki ti pe donn dimunn ki donn brayb. U donn brayb, u gayn resi asterla! Alor, paret ena enn fwit intern finn arive. Alor, kumsa sa finn expoze. Li paret enn koripsyon ase grav si li vre.
Me, seki interesan ladan, se manyer lapolis azir isi. Mem USA, kot lapolis ena enn fay repitasyon net, pa gayn drwa fuy nerport kisannla kumsa. Si u lantern deryer pa alime, aret u, bez u kontravansyon. Sa OK. Me si lapolis lerla dir 'Les mwa get dan box', lerla li truv parsel gandya, li amenn u stasyon, bez u enn ka gandya, amenn u ankur, u pu gayn u ka. U pu sape. Avoka pu dimann trafik la, kifer u inn aret loto la? Lapolis pa kapav fer lafuy san enn supson baze lor kiksoz rezonab. ADSU kifer li finn fer lafuy dan sa loto la? Antuka, Madam la inn al ferme. Enn lot konseye ki li finn a son tur inkrimine, li osi finn al ferme.
Sarat Lallah, chairman Mauritius Telekom, kont li osi ena alegasyon, kumkwa li ti sey koronp enn sindikalist, li pe pas divan ICAC ki pe fer lanket. Paret ena zafer lor kompyuter.
Ofisye NHDC ek zot zanfan finn aste lakaz NHDC, konverti zot an pansyona de lix.
Ena lager dan Enterprise Mauritius ant Darga, Chairman, ek so manager.
Onivo turism, ena efervesans otur lotel Tru-o-Bis, ki pu grup Beachcomber, e ki pe rod buz sime lakot. Ena kont manifestasyon kont, e lerla ep! Gayn kont-manifestasyon, kuma Oodiah konn organize. Patron kapav organiz ek finans bann kont-manifestasyon zordizur.
LAFYEV KOSON
Sa maladi koson la li enn viris ki afekte koson selman, pa dimunn, ni lezot zanimo. Ena enn deba finn large ant Gilbert Ahnee ek M. Monty (Sanb Agrikiltir) ek veteriner Guvernman. Eski maladi la kapav fane atraver mus-bef, akoz mus-bef pike? Ki linportans deba la li pa kler. Exepte ki vites bizin tuy tu zanimo. Asterla, zot finn al dekuver ki ena enn lelvaz koson maron Riviere Noire ki finn afekte. Alor, pe abat zot tu, bann koson ki res dan enn sase ki klotire. Me, eski maladi finn rant dan koson maron sovaz. Lerla si tuy tu koson Moris, si amenn nuvo zanimo, maladi riske tultan la (enndemik) akoz li dan koson maron. Riske finn gayn enn rezervwar, ki lerla rant dan lelvaz. Maladi la, li fane prinsipalman par kontak direk, ubyen kontaminasyon manze, ubyen dan fimye koson infekte. Tulde kote dan deba, paret tro kategorik. Li difisil pu dir kategorikman "zame mus bef pa fann maladi la" e li osi difisil ki pu dir kategorikman "kapav-et mus bef enn vekter". Problem ki dimunn ti bizin gete, se ena buku dimunn ki elve pork. Ena ena 2-3 koson, ena ena gran gran lelvaz. Dimunn viv par sa. Ena dimunn finn investi buku larzan. Zot pu dan destres net. Enn kriz ekonomik grav, ek enn kriz sosyal dan buku fami. Kan Guvernman dir bizin tuy u zanimo pu anpes maladi fane, dan lezot pei zot fini gayn barem konpansasyon, isi pena, alor natirelman pu gayn konfli lor som. Paret ena dele lor abataz osi.
Maladi la pankor al Rodrig.
INTERNASYONAL
PAKISTAN
Leta Dirzans inn dekrete dan Pakistan, ek Musharraf finn kas Sef Ziz ankor enn fwa. Li su house arrest pu enn dele. Pu gard stabilite, li dir, bizin anlev Konstitisyon! Kan Benazir Bhotto ti returne, ti ena bom imans ki finn eklate. Ti paret bann integris ek anti-Ameriken ki finn fer sa, akoz Bhutto, tu dimunn ti truv li kuma enn azan UK ek US avoye pu sey bar lamonte integris. Me, si ena Leta Dirzans ek pe re-kas Sef Zis anmemtan, lerla pu ena lot kalite mobilizasyon anfaver Sef Ziz, kote avoka, espes sosyete sivil. Pakistan paret deplizanpli enn pudriyer.