Rada Kistnasamy lor Program MBC dan kad "World Literacy Day"
06.09.2003
Samdi gramatin, Rada Kistnasamy pu Ledikasyon pu Travayer ek Josian Labonté, enn reprezantan Caritas, ti invite dan "Peak Time", program MBC pu diskit literesi dan Moris zordi dan kad World Literacy Day, 8 Septam.
Manb piblik ti osi telefone pu donn zot pwen devi. Rada Kistnasamy ti suliyn ki rezon prinsipal kifer ena telman buku dimunn ki tuzur pa konn lir ekrir zordi, mem apre 6-7 an lekol, se lefet ki ena tuzur enn politik lingwistik bankal. Guvernman tuzur persiste fer konfizyon ant lanseynman literesi, enn kote, ek lanseynman bann langaz adisyonel, lot kote. Li finn al pli lwen, li finn akiz Minis Ledikasyon de pratik enn politik "zenosid lingwistik" vizavi Kreol ek Bhojpuri. Kan li ti pe explik sa konsep "zenosid lingwistik", spikrinn MBC finn kup so koze. Josian Labonté finn explik ki manyer Caritas fer kur alfabetizasyon enpe partu dan pei. Zot konsantre lor fer kur an Franse, pu ki dimunn kapav "fonsyone" byen dan sosyete existan. Manb piblik finn telefone pu donn zot lopinyon.
Enn manb Amis de Rodrigues finn dir kimanyer aprantisaz lekritir an Kreol mars byen. Li finn sey anseyne, e li marse. Enn lot oditris finn dir aprantisaz lekritir an Kreol finn permet li ekrir pyes teat, enn zafer ki zame li pa ti pu konfyan pu fer dan enn lot langaz.
KOMANTER DEPI LALIT
Program MBC ti interesan lor enn pwen etonan. Spikrinn MBC, malgre so bonn fwa, finn montre so konfizyon total lor sa lyen inportan ant langaz ek literesi. Li finn mem dir enn fraz kle ki devwal tu, kan li dir kimanyer li, an tan ki zurnalis, truv "byen difisil lir Kreol". Spikrinn vreman paret krwar ki li ti devet konn lir ekrir Kreol natirelman. Li pa dir si zame li finn swiv kit kur, e ki malerezman, li finn gayn difikilte e, alafin kur-la, li finn fel. Li pa dir si tu leres dimunn dan kur-la finn pase, zot. Li pa dir komye er-tan, komye zurne, komye semenn, komye mwa, komye lane letid li finn met dan aprantisaz lekritir langaz Kreol, ki finn aport li sa esek la. Me, li dir li tro "difisil" pu li.
Dan LALIT, nu pe kontiyn truv sa etranz problem zeneralize parmi bann intelektyel Moris. Enn kote, bann intelektyel zot pa realize ki "langaz" li enn kapasite NATIREL, alor Leta pa gayn drwa vinn bonaveni inpoz, dan sistem ledikasyon, medyom ki pa langaz ki zanfan normalman koze lakaz. Sa politik-la fer ditor devlopman enn kapasite imen inportan: nu intelizans. E, enn sayd-efek grav sa politik destriktif-la, se li ariv prodir enn to iletrism de 40% dan Moris. Lot kote, bann intelektyel ena enn fos krwayans ki lekritir (an Kreol, par exanp) se kiksoz ki zot ti kapav kone "natirelman". Zame personn dan lemond pa kapav aprann okenn lekritir "natirelman". Me, li langaz imen, par kont, li kiksoz ki tu imen ena natirelman!
