Diskur Jean Claude Bibi: "LALIT so bann Demand Tranzisyonel: Enn Analiz Kritik"
02.08.2006
Dan SEMINAR INTERNASYONAL LALIT lor tem: "LEKONOMI ALTERNATIV", le 25 Zin 2006 kot Horl LPT, GRNW, Porlwi.
Mersi pu finn invit mwa pu partaz ar zot mo konpreansyon seki pe arive dan pei, e sirtu mo konpreansyon seki Parti Lalit pe sey fer dan sityasyon aktyel dan Moris.
Mo finn gayn lokazyon pran konesans bann demand, bann revandikasyon, ki Lalit pe met divan dan kriz ki pe fwet Moris. Anfet kriz la pe fwet tu dimunn dan enn fason byen vyolan. Li enn kriz, nu kapav sir, pu vinn deplizanpli pli grav. E nu pa konn so lafen. Setadir nu pa kapav dir ki li enn kriz ki nu kapav mezire, kuma Rama Sithanen fer, kan li dir ki dan 2-3 an tu pu revinn korek. Mo panse li pe blefe. Li mem, li pa futi kone kot sa kriz kot nu finn rantre-la pu al fini.
Kuma Kamarad Ram inn explike avan mwa, kriz-la pe vini.
E mem si nu pa ti apel li "kriz", problem striktirel dan sistem kapitalist Morisyen, problem dan lekonomi Moris ek so lyen avek lekonomi mondyal, mem si li ti paret nu ti pe gayn enn sertenn proteksyon depi konsekans developman dan lekonomi mondyal, mo kwar aster li pe vinn deplizanpli evidan, flagran mem, ki lekonomi Moris, lasosyete Moris an zeneral, pe travers dan bulversman. E sirtu, se travayer e dimunn mizer ki pe sufer sa bann bulversman-la dan enn fason pli pir.
E mo osi panse ki bann kamarad dan parti Lalit e dimunn prezan zordi inn deza fini kumans diskit plizir laspe sa kriz-la. Pa azordi premye renyon. Enn travay fini fer depi byen lontan, depi avan eleksyon zeneral pu demontre ki sa kriz-la pe vini, anmemtan li pe vini e anmemtan, li finn fini vini.
Nu osi bizin konpran, e li inportan ki nu pe konpran, ki malgre kriz-la ti deza grav, bann parti politik, mem bann lorganizasyon dan klas travayer pa ti pe realiz gravite, ubyen zot ti konpran li me zot napa ti kapav fer kitsoz, napa ti kone kimanyer pu reazir fas a kriz-la.
Donk zordi dan mo papye, mo pa pu fer komanter ubyen al diskit enn-par-enn sa 12 demand, sa 12 revandikasyon ki Lalit inn fer. Mo pu get zot dan enn fason global kuma enn risponns a sa kriz ki Lalit finn idantifye korekteman kuma enn kriz grav. Mo espere mo resi pran enn-de demand ladan an plis detay, amezir mo fer mo diskur.
Avan tu, mo pu explike ki dekul de sa bann revandikasyon la: Ki kalite ideolozi? Ki kalite dinamik? Setadir, kan nu pu lager pu sa bann revandikasyon-la, kot sa kapav amenn nu? Kot li bizin amenn nu? Ki kapav debuse atraver enn kanpayn politik lor baz sa bann revandikasyon ki finn met an avan?
Mo pa pu rant dan tro detay, mo nek pu tus li inpe: Ki sistem kapitalist a lepok aktyel-la pe montre nu lor so natir profon? Dan ki mezir li pe montre nu dan ki leta li ete? Dan ki leta de fayit li ete? Dan sa kondisyon-la, kimanyer li afekte dimunn, dimunn par milye?
Mo pu pran 2 sekter, Disik ek Textil. Zot montre klerman ki enn gran parti nu lekonomi finn dan beze. Sa li byen inportan nu realiz sa. Moris so listwar ekonomik domine grandman par Disik, ek depi Lindepandans vini mem, li finn parey. Enn bann nuvo sekter ki ti kree lanplwa se sekter Textil. Zordi nu kapav dir ki sekter Textil finn ariv dan so lagoni. Sa afekte lekonomi Moris antye, tu bann striktir afekte, tu laparey prodiksyon afekte. Samem ki sa bann bulversman finn amenn, pe amenn e pu kontinye amenn, ankor plizir problem.
Premye problem se pert danplwa. Sa pe amenn kapitalis e Guvernman o-puvwar pran desizyon pu re-organiz lekonomi Moris. Zot pe re-organiz lekonomi parski seki nu ti ena nepli marse. Me zot pe fer li dan enn fason kot se klas travayer, se dimunn mizer ki pe bizen pey leku sa re-organizasyon-la, sa re-oryantasyon-la.
Guvernman ek anplwayer pa pe get problem ki divan zot an term ki pu ariv sa santenn milye dimunn kan 2 sekter importan lekonomi fware, al fer fayit. Zot pli interese pu kone kimanyer pu met nuvo sekter dibut dan enn fason ki zot profi, zot kapasite fer profi, kontinye malgre ku sosyal, malgre ki sa pu kute a bann dimunn. Sa nu bizen konpran li. Li paret enn zafer byen sinp.
E sa fer nu poz la kestyon:Ki bizen fer dan enn sityasyon kumsa? Eski nu pu kontant nu defann lintere travayer kuma sindika fer, e kuma sindika bizin fer? Setadir eski kan ena menas pert danlpwa, lager kont pert danplwa? Kan lavi vinn ser, sey lager pu gayn kitfwa pu 10% ogmantasyon saler? Lager pu pa permet patron nek "hire and fire", nek pran dimunn e met dimunn deor lor kondisyon ki patron anvi? Lager pu pa aboli kad legal kuma Labour Act, so bann institisyon kuma NRB, PRB, etc ki zordi pe menase? Eski nu pu lager sinpleman pu prezerv bann aki, ubyen eski nu pu rant dan leker-mem problem-la?
Mo ti anvi zordi get enn ku revandikasyon ki Lalit pe fer. Ki zot sinifikasyon? Ki zot linportans politik? Ki zot dimansyon politik ete?
Enn parti kuma Lalit li napa mem zafer ki enn lorganizasyon travayer kuma enn sindika. Sindika so fonksyon se li bizen defann travayer. Divan enn sityasyon byen byen grav, enn parti kuma Lalit, ena lezot responsabilite. Dapre mwa, enn parti kuma Lalit ena 3 responsabilite:
Analiz kriz ekonomik: so dimansyon lokal e so dimansyon internasyonal
Premye responsabilite enn parti politik kuma Lalit se pu analiz byen sa kriz ekonomik-la dan so dimansyon lokal e dan so dimansyon internasyonal. Setadir konpran byen kontradiksyon ek febles andan lekonomi Moris, e kimanyer sa bann febles dan so striktir afekte par seki pe arive dan lekonomi mondyal.
Pwa Moris dan lekonomi Mondyal
Nu bizen realize ki Moris li pa zis tipti zeografikman me ekonomikman osi li tipti pu lekonomi mondyal. Si Moris disparet dime, li pa pu enn gran pert dan lekonomi mondyal. Me si enn pei kuma Lamerik, si bann pei kuma Lend, Lasinn, Lerop al disparet, lerla lekonomi mondyal transforme enn sel ku net. Si lekonomi Moris pa inportan dan sistem ekonomik mondyal, me imen ki viv dan Moris inportan, dimunn ki viv dan Moris, zom, fam, zanfan, zot inportan. Zot kapav inportan pu nu, me zot napa inportan pu kapitalis Morisyen ni pu kapitalis internasyonal. E sa li paret enn zafer sinp me li byen inportan pu travayer, pu lorganizasyon travayer, pu sindika konpran sa. Bann imen ki viv dan Moris napa inportan pu kapitalist Morisyen antan ki imen. Li interese ar u, par lefet ki u kapav travay, par u kapav fer larises, e par eski li kapav fer profi lor travay ki u fer. Apart sa li pa interese ar u.
Parti Travayis depi enn muvman Sosyal Demokrat a enn Bidze iltra-liberal
Seki grav avek sa Bidze, seki sa Guvernman-la finn aksepte lozik ki kapitalist pe dir. E sa li inportan nu konpran sa. Parski sa Guvernman ki finn fer sa Bidze-la, li enn guvernman ki sorti dan muvman sosyal demokrasi sipoze. Li enn guvernman ki sort dan muvman travayer, so nom dayer se le "Parti Travailliste". E bann muvman kumsa, pu u konpran inpe lor seki mo pu vini pli tar, u bizin konpran ki li pa normal pu enn guvernman Travayis vinn avek enn tel Bidze. Li pa enn zafer ordiner pu dimunn ki konn listwar, pu dimunn ki konn muvman Travayis. Parski Travayis so baz sosyal, so baz elektoral li dan travayer, dan dimunn mizer, li finn tuzur seye met dibut sertenn seksyon andan mem Leta Morisyen ki protez travayer, ki anfaver travayer. Par examp, ledikasyon gratis, servis medikal gratis, pa peye pu serten fre dan ledikasyon, transpor vinn gratis pu bann vye e pu bann etidyan. Bann mezir kumsa u pu truve pa zis dan Moris me deor, a letranze. Par examp dan pei Lerop, kan ena bann guvernman ki sort dan muvman travayer kuma Parti Travailliste Angle, Parti Socialist Franse, zot normalman dan zot listwar met dibut dan laparey leta, andan lekonomi kapitalist, zot met anplas bann institisyon e zot ena enn politik ki ondire donn enn sertenn proteksyon klas travayer.
Donk kan nu pe servi mo iltra-liberal pu dekrir sa Bidze, nu bizen swiv sa lozik-la. Nu bizen poz lakestyon e analiz byen sa propagann Travayis depi eleksyon zeneral ki li pu kontiyn sa lalit Travayis pu protez malere.
Eski nu kapav kontinye dir an 2006 ki nu pu kontinye gard nu analiz lor Parti Travayis? Nu bizen gete kisannla mamb Parti Travayis e kot so bann mamb sorti. Nu bizen osi get byen depi dernye 15 an ki kalite politik Parti Travayis finn sistematikman amene, pa zis seki li koze dan miting, dan kanpayn eleksyon. Pu komye letan ankor nu pu konpran Parti Travayis, malgre so listwar, kuma enn lorganizasyon ki nu kapav apel sosyal demokrat ki ankor ena lyen ek muvman travayer? Anfet repons a sa kestyon-la li pu kapav byen byen inportan dan tu stratezi dan lavenir. Tu stratezi politik dan lavenir pu ena pu amenn enn konba politik.
Nu pe dir premye responsabilite enn parti se analiz sityasyon, e pu mwa, pa zis sityasyon ekonomik me osi sityasyon politik. Get byen dan peizaz politik ki diferan parti ena, sirtu MMM ki nu finn byen konpran ki li'nn devini, Travayis, e mem lezot parti kuma Muvman Repibliken me osi lezot lorganizasyon de gos ki ekziste kuma Muvman Premye Me. Nu bizen get tu, bann akter politik, bann muvman politik, bann organizasyon politik ek bann organizasyon sindikal. Nu bizen analiz zot e kone ki potansyel zot ena. Potansyel dan swa pu ed lalit travayer, uswa pu konbat lalit travayer. Ki itilite zot ena? Ki zot fonksyon? Eski zot pu kapav donn enn kudme ubyen zot form parti problem ki travayer ena?
Donk pu mwa, rode kisannla dan guvernman, rode kisannla mamb dan bann parti politik, depi so PMSD, depi so MR, zot tu. Pu bizen get byen ki zot veritab rol, e pa zis seki zot dir. E mo panse sa travay-la, Lalit fini fer li.
Met an avan enn program revandikasyon
Dezyem responsabilite se met an avan enn program revandikasyon. Lalit inn deza fini fer sa osi kan li met an avan sa 12 revandikasyon-la. Me pa dan enn fason konplet. Kuma Ram (Seegobin) inn dir dan so papye avan, bizin devlop enn program pa zis lor problem ekonomik, lor problem travayer me lor lezot laspe sosyal ki sa kriz-la pran. Mo pa pu rant dan bann detay isi, me li kler ki ena: problem vyolans; problem pu fam; problem pu etidyan; problem pu vye dimunn; problem ladrog. Alor bizen devlop enn program ki natirelman bizen osi kapav reponn a tu sa bann problem sosyal-la.
Popilariz ek devlop u program revandikasyon dan klas travayer ek lamas dimunn
Trwazyem responsabilite se ki enn fwa finn ena sa analiz-la, inn ena sa program-la, gete ki bann meyer fason popilariz li, e osi devlop kapasite pu popilariz sa analiz-la, sa bann revandikasyon-la. Setadir pu bizen kapav kominik u program, fann u program dan milye uvriye, parmi bann travayer, parmi bann dimunn mizer e pu ki tu pei antye kone ki u pozisyon ete, ki u pe revandike, kifer u pe revandike e kot sa bann revandikasyon-la pu amenn nu pu truv veritab solisyon a bann kriz.
Sa travay, letan mem u pe met avan u program, li pa enn kestyon pu enn parti kuma bann parti kuma MMM, Travayis, fer, u nek dibut dan enn miting, u koze, dimunn ekute, tap lame, tir petar. Sa kalite travay-la, kan u pe met u bann revandikasyon divan, u pa met li zis pu fer miting elektoral. Me u diskit li avek sindikalist, u diskit li avek dimunn dan lasosyasyon e kan u pe kumans diskit li, u pu truve u program pu kumans sanze. Se pa enn program ki u finn ekrir isi dan GRNW e apre u rakont li tu dimunn. Non. Ler u pe diskit li, u pu truve ki li pu anrisi, li pu ogmante, li kapav diminye me seki inportan seki u ek dimunn avek ki u pe diskite, u pe kumans konpran mem zafer, u pe devlop li. E sa ki kapav travay plis difisil ki ena la.
Demand Tranziysonel e Konket Puvwar
Sa bann revandikasyon ki Lalit finn met an avan la, dan listwar muvman uvriye apel zot demand tranzisyonel (an Angle, "transitional demands"). Pu explik sa pli byen, mo pu fer enn ti digresyon dan sa peryod kriz grav sistem kapitalist dan lemond antye.
Demand tranzisyonel ti fer pu premye fwa an 1938, lavey 2yem Ger Mondyal. Ti fer dan enn lepok zis avan lager deklare, dan enn lepok kot muvman fasist dan Lalmayn e dan Lespayn ti pe fer ravaz byen grav kont muvman travayer, kont lorganizasyon travayer, ziska a enn serten lepok ki evantyelman dan sa bann pei-la inn kraz muvman travayer fizikman, par tuye, asasine, ferme e sa ti debus lor 2yem Ger Mondyal.
Dan sa lepok-la, zis avan 2yem Ger Mondyal eklate, Leon Trotsky an kolaborasyon avek so bann lezot kamarad, ti devlop enn program apel "Program Tranzisyonel". (Parfwa, kote Frankofonn, zot apel li "Program Tranzitwar", me dan Lalit nu truve ki an Kreol si transpoz li, li donn lide ki li efemer, plito ki li reprezant enn tranzisyon.) Program-la so ful nom ti apel "Lagoni sistem kapitalist, e Bann Responsabilite Katriem Internasyonal". Katriem Internasyonal li enn lorganizasyon ki Trotsky ti kree lor baz sa program-la. Sa program lor lagoni sistem kapitalist ti usi koz mobilizasyon lamas otur enn program tranzisyonel pu prepar konket di puvwar. Lor sa dernye but ki mo ti anvi met lanfaz, lor mobilizasyon lamas popiler, travayer, dimunn mizer otur bann revandikasyon, bann demand pu prepar konket dipuvwar.
Natirelman dan liv-la ti ena enn seri revandikasyon pu sa lepok-la e sertenn sa bann revandikasyon-la zot ankor valab antanki revandikasyon azordi. Kuma mo pu explike plitar, enn revandikasyon li kapav valab me li pa neseserman valab pu nerport ki moman. Si u pa gete ki pe arive dan pei, ki sityasyon lekonomi ete, dan ki sityasyon klas travayer ete, u dir sa enn "bon revandikasyon", nu al delavan, nu dimann li. Li kapav bon, me fode kone, kan u pu sulev li, kan u pu explik li, fode kone kan u pu kapav mobiliz dimunn otur li. Mo pu vinn lor la plitar. Seki inportan, deza dan sindika ena enn lalis revandikasyon pu travayer. Me revandikasyon tranzisyonel li al dan enn direksyon, li met travayer dan sime, pu al ver pran puvwar. Me, si zordi u pu dir klas travayer Moris, "Nu dan kriz, nu al pran puvwar", zot pu kwar u fu. E zot pu ena rezon pu kwar u fu! (Lasal riye). Revandikasyon tranzisyonel bizin kumanse kot travayer ete, e depi sa plas la, tras enn sime ver priz puvwar.
Nu bizen konpran ki buku dimunn amerde. Mo truv Berenger pe dir "Mood pa bon ditu deor la". Kifer, malgre ki dimunn truv Bidze-la pa bon, e mem avan bidze malgre dimunn pe truv li pe apovri, malgre travayer pe gayn lisansye, komye lizinn inn ferme depi dernye 2-3 banane, komye dimunn perdi travay dan lindistri sikriyer, komye dimunn pe sufer akoz pri pe ogmante, malgre tusala kifer dimunn pa pe dir "Nu al pran puvwar, bann-la pa konn guverne"? Okontrer, nu truve dimunn pe dir "Nu met Berenger deor, nu met Pravind Jugnauth deor kuma Minis de Finans," "Ramgoolam pe dir nu li pu met "people first" e nu, nu "people". Pu met nu "first", be nu vot Ramgoolam. Nu vot Sithanen". Sa ki finn arive. E si pa fer atansyon, dan 5 an, nu pu dir "Ramgoolam inn kuyonn nu, Berenger pe dir 'met people really first', Berenger pe koz enn bon koze anfen. Nu al vot Berenger!" (Lasal riye) Si nu pa fer atansyon u pu truv sa pu revini.
Dayer si u get byen 4 dernye eleksyon, u pu truve ki li finn arive, li pe arive. Si li pa posib pu nu sorti la, nu fer pake miting e dan sak miting nu dir "Abe si kumsa nu al pran puvwar". Si li pa posib pu fer sa, nu pu al pas pu fu, kestyon la se "Ki bizen fer?"
Ki bizin fer?
Fas-a Manipilasyon ideolozik kapitalist
Pu nu konpran sa kestyon "Ki bizen fer?"-la, nu bizen pran enn pwen de depar ki paret byen sinp, me nu bizen pran nu pwend depar bann realite lavi dan enn sosyete kapitalist, e nu bizin pran nu pwenddepar sa fason konplike kimanyer enn sistem kapitalist, enn guvernman ki pro-kapitalist, kimanyer li resi kontrol sosyete. Kimanyer li resi guvern dan fason ki li pe guverne, setadir guvern dan lentere patron? Kimanyer li resi fer sa? Fode pa nu kwar ki zis parski li ena lapolis, li ena Rayot ki kapav avoy nu kut gaz, kut baton. Fode pa nu kwar ki zis par represyon tusel ki li kapav fer sa. Li pa zis so kapasite pu reprim u si u revolte, si u al manifeste. Li kapav fer sa. Li ena so lapolis, li ena so larme. Me se pa premyerman sa ki explike kifer lane apre lane, zot kapav amenn politik ki kont u lentere me zot res kapav kontrol guvernman. Zot kontrol lekonomi, zot kontrol sosyete.
Nu bizen konpran byen enn zafer de baz, se pa par vyolans ki patron, ki kapitalist kontrol u, ubyen ki guvernman kontrol u. Li kontrole parski li manipil u dan enn fason ideolozik. Par examp, li fer u kwar ki "propriete prive" sa enn bon zafer. U ena enn ti teren, enn zoli mont, enn zoli linet, sa pu u sa. E fode ki nu lalwa, nu Konstitisyon protez u drwa pu ena propriete prive. Setadir sakenn, u ena enn mont, u, u ena enn motosiklet, u, u ena enn ti lakaz, e li, li gayn drwa trwa-kar Moris pu li. Li, li gayn drwa ena tablisman. Li, li gayn drwa ena labank. Li, li gayn drwa ena seki bizen pu enn sosyete fonksyone. Setadir li bizen ena propriete lor santenn, milye arpan later. Li, li bizen ena lizinn. Li, li bizen drwa propriete lor seki nu apel mwayen prodiksyon. Li met sa, sipoze lor mem pye degalite. U dir "Be wi li enn proprieter, mo osi mo enn proprieter, mo ena motosiklet, mo ena enn lakaz. E li enn bon sistem, enn bon lalwa, enn bon Konstitisyon". Li fer u kwar ki u ar li mem zafer, setadir ki "propriete prive" enn bon zafer pu tu dimunn. E sirtu li fer u krwar ki tu propriete prive parey. Sa li enn zafer ki ankre. U pu dimann enn travayer, li pu dir u "Tu dimunn gayn drwa proprieter. Tu dimunn. Gran kapitalist ek mwa lor la nu dakor. Pena problem lor la." E natirelman sa kestyon propriete prive, totalite sistem lalwa ki protez sa. Parey kuma gard pu fer lanket si kikenn koken u motosiklet, parey si u koken mulen Misye-la pu dir "U bizen al ferme usi, bizen tir kut bal lor u parey". Se atraver sa manipilasyon ideolozik-la ki kapitalist resi kontinye kontrol lasosyete. Alor, sa kalite kontrol lor nu fason reflesi bizin demaske, pu nu esap su sa kontrol la.
Fas-a Eleksyon e demokrasi burzwa
Eleksyon ek drwa de vot li enn bon zafer, li enn bon zafer pu tu dimunn. Dimunn dakor ki tu dimunn bizen gayn drwa vote. Me li fer u kwar ki parski u gayn drwa vote tu le 5 an ubyen dan eleksyon parsyel, li dir samem ki apel "demokrasi", dir u, u pe viv dan enn pei demokratik. Li invit u miting, li donn u petar, li kapav donn u manze-bwar. Li pu dir ena enn kanpayn elektoral pu fer, ala pavyon ubyen donn u pavyon pu fer, fer parad, (lasal riye). Li dir u fer tusala e li dir u "Ala sa vedir demokrasi". Li fer u kone, fer u kwar e fer u dakor kan li dir "Isi pa Lafrik, isi pa tel pei, isi nu dan Moris e isi nu demokrat". Kifer nu demokrat?
Tu le 5 an nu pe vot Jugnauth, Berenger, lot Jugnauth, lot sesi, lot sela. Ala samem vedir demokrasi. Li pa ule u konpran ki letan u vote, sa bann guvernman-la pu kisannla zot guverne. Li dir u, u ena bann drwa demokratik. Sa usi manti. U pa vremem ena drwa demokratik. Dan enn vre demokrasi, dimunn kuma Raddhoa dan lapolis kan otan dimunn gayn bate! Manti! U gayn drwa de vot me sa pa vedir ki u ena bann drwa demokratik reel, dan lapratik, konkretman. Kuma u fini vote, u gayn enn Bidze kumsa. Kan u fini vote, guvernman pa guvern pei-la dan u lentere, lekonomi li pa existe dan u lentere, ni li pa rule dan u lentere. Ki serti u finn vote, pu bann dimunn ki u finn vote, zot dan lentere enn grup kapitalist, enn minorite dimunn? Demokrasi pa vedir lentere minorite ki prime. Demokrasi bizen dir lentere mazorite ki prime. Dan nu sistem demokratik ki nu ena, se lentere minorite ki prime.
Dimunn kapav dir "Nu'nn gayn mazorite. Nu'nn gayn 50 syez. Nu parti pli for. Nu pu gayn nu revandikasyon!" Li pa vre! Dimunn pu rakont u sa, me li pa futi konpran. Parski kan li finn mobilize otur bann revandikasyon, kan li pe lite pu li gayne an realite, dan lapratik seki dan so lentere, li pa gayn li. Antuka, li pa gayn li zis atraver eleksyon. Tu depann balans defors ant diferan klas ki deryer enn parti. Li kapav gayn enn zafer sinp, kuma dan Bidze li kapav gayn enn alokasyon somaz. Alokasyon somaz li enn revandikasyon ki finn fini deza gayne dan plizyer lekonomi, dan plizyer pei dan lemond, dan Langleter, dan Litali, dan Lafrans, dan Lalmayn.
Dan buku pei, muvman travayer inn dir kan nu somer, kan nu perdi plas, u travayer ki pa gayn travay, bann zenn, pu zot viv zot bizen enn minimem e ena enn alokasyon somaz dan sa bann lekonomi-la. Sa usi fode pa kwar ondire ki bann guvernman u bann patron ki'nn "donn" sa. Se bann revandikasyon ki apre 2yem Ger Mondyal inn bizen done parski si pa ti donn sa, pa ti pu ena sistem kapitalist dan sa bann pei-la! Parski parfwa kapitalist e so bann politisyen, zot dakor dan serten moman zot dakor pu sede lor serten revandikasyon pu zot pa perdi tu, pu zot pa perdi plis.
Se tuzur ki rapor de fors ena ant u ek kapitalis, ant kapitalis ek travayer, ki pu deside si u bann revandikasyon pu satisfer. Se pa enn kestyon u ena enn bon negosyater, enn bon avoka, enn bon ziz, ki pu deside vremem ki konsesyon kapitalist pu fer. Li pu depann lor u kapasite pu organize, e lafors u lorganizasyon, e so lindepandans depi kapitalis. E li depann usi lor ki u stratezi, ki u program e kot u pe ale. Pu enn mamb ubyen senpatizan enn parti politik, pu enn travayer ki vinn bann renyon politik, li fini konpran tusala.
Me li pa fasil, presizeman akoz sa manipilasyon ideolozik-la kuma mo fek mansyone lor propriete prive, lor eleksyon. San rant dan bann gran detay, eski u pe mazinn u, atraver lagazet, atraver reklam, atraver TV, eski u kapav mazinn u ki kalite lavaz servo pe fer ek popilasyon, pe fer ek travayer? E lor la, bizen azut usi, mo pu nek manysonn li, atraver mem bann relizyon, atraver kominalism? Ki kantite divizyon e konfizyon ena pu enn travayer, pu santenn de milye travayer kot anfet napa konpran kot zot lentere ete dan sistem kapitalist e ki danze sistem kapitalist-la reprezante pu zot?
Se akoz samem ki, kan enn dimunn pe lite pu bann revandikasyon ki li truve fer sans, ki li truv li rezonab, me sirtu ki li truve li neseser pu so prop lentere; se atraver kan li mobilize lor la, e dan lapratik li konpran e li dakor pu konfront sa rezistans ki pu gayne kan pu mobilize ek pu organize pu gayn satisfaksyon bann revandikasyon, lerla ki li opoz sa ideolozi la. Parski li enn zafer u for, u mobilize, u demann alokasyon somaz. Me u kone kan manifestasyon vinn tro suvan, vinn tro buku, u pa pe al travay, u pe fer lagrev, u pe dimann ogmantasyon saler, u pe dimann later pu fer plantasyon antreliyn, u bizen dakor ki politisyen, guvernman, kapitalist pa pu res lame krwaze. Tanki u fer enn konferans de pres pu dimann li, u dibute avek enn pankart, li pe fer enn ti negosyasyon ar u e apre u al lakaz, sa dakor. Me zur u persiste e u dir sa li neseser pu nu viv, nu bizen alokasyon somaz, li neseser. Ki swa ena dan lakanpayn kan dimunn pena travay, pe pran later pe fer IRS, pe pran later pu fer spekilasyon fonsye, pe fer later agrikol vinn rezidansyel, e buku dimunn inn perdi travay? Si dimunn mobilize otur sa bann revandikasyon-la u kapav sir ki li guvernman, ki li kapitalis, zot usi zot pu pran bann mezir. Zot usi zot pa pu dakor pu sede, pu donn u seki u pe dimande parski u pe dimande.
Pu sa rezon-la, kestyon ki poze pu enn parti revolisyoner, pu enn lorganizasyon travayer, ki enn kondisyon esansyel pu kapav fer fas a rezistans ki pu ena, mem a presyon ki pu vini depi Leta, depi lapolis, depi politisyen, li pu depann avan tu lor u prop kapasite organizasyon, pa selman lor kantite me lor enn program ki kapav amenn maximem dimunn dakor ek program-la.
Li pa simpleman zis travayer tusel, li pa zis somer ki nanye a fer, nu'nn truve par examp dan Lemet Kaya, lenomb li napa ase. Bizen ena enn linite, pa sinpleman, pa zis tu ansam, me enn linite dan nu latet, enn linite lor ki program dan nu latet, dan ki fason, dan ki moman pu kapav fer enn progre, amenn sa revandikasyon enn tigit pli pre.
Se sa ki dimann buku letan dan lalit, buku lexperyans parski pa tu dimunn pu ena mem lide ki bizen fer e ki pa bizen fer parski muvman travayer, muvman sendikal, muvman politik li ena plizyer lorganizasyon, plizir lide. Lide enn lorganizasyon pa parey kuma enn lot, parfwa li le kontrer. E, mem pu devlop sa program-la, kuma mo ti dir, pa zis nek ekrir, simpleman kontant u ekrir li ek montre dimunn e dimann li si li dakor ubyen li pa dakor. Li enn program ki an permanans pe diskite e pe konvenk, pe pran lide lezot dimunn, pe met ar u lide, me sirtu pe kominike ar bann lorganizasyon ki dakor pu lite pu bann revandikasyon ki ena dan program-la.
Seki vedir fonksyon sa revandikasyon la se :
1. Li pu kontenir analiz, konpreansyon ki u ena lor sistem kapitalist e u kapav kominik u konpreansyon pa simpleman a bann travayer ki finn pli konpran, a travayer ki ena enn konsyans politik, me a enn pli gran nomb dimunn parmi travayer e parmi lezot dimunn dan sosyete ki zot usi, zot sufer depi sistem kapitalist. Sa li enn so bi.
2. Me letan u pe lager pu sa bann revandikasyon-la, letan u pu gayn rezistans kuma nu fek diskite avan depi guvernman, e depi kapitalist e sirtu depi lapres ki pro-kapitalist, pu bizen ena kapasite pu zistifye, pu konvenk ankor plis dimunn ki sa bann revandikasyon-la, sa pu nu li reprezant solisyon a nu problem.
E la, enn zafer enportan arive, dimunn ki mobilize otur sa bann demand-la, pli ena mobilizasyon lor la, plis ena explikasyon, plis ena deba, plis ena rezistans usi ki vinn depi ladverser kont sa, la li vinn byen posib, pu explik ankor nu bann revandikasyon. Pa pu gayne si li kont sa bann dimunn-la zot stratezi politik, si nu pu permet guvernman, patron gayne, dan konfli. Nu pa kapav les zot gayne. Se nu revandikasyon, nu mobilize pu zot.
E, se sa konsyans ki devlope apre, apre plizir konfli, ki li enn konsyans ver enn konsyans revolisyoner. Pu ki sa bann revandikasyon-la realize fode numem ki met zot an pratik. Si nu pu dir patron, "Abe korek donn nu alokasyon somaz, donn nu Rs3,000 par mwa". U pe realize? U pu negosye 20 fwa avek Sithanen, 21em fwa u pu truv SMF tir kut bal lor u si u pe persiste. Inn dir u non, u pe persiste. Si li truve u pe vinn tro menasan, lerla li pu pran mezir byen grav pu li anpes u fer u revandikasyon. Bizen ariv sa konpreansyon dan enn fason kolektif pu u gayn seki dan u lentere. U pa pu kapav kont lor guvernman, ni lor patron. Lerla li posib ki lamas dimunn dakor pu gard sa program-la. Nu bizen persiste avek nu bann revandikasyon, ek kapav lamas dimunn devlop enn konpreansyon byen rapid, ena fwa li vinn pli rapid ki u ti pe atann (dan listwar nu finn truv sa), la finn ariv ler pu nu al dir zot merd.
Si nu anvi gayn vremem ledikasyon gratis, si nu anvi gayn bon sistem dan lopital, si nu anvi kree lanplwa, nu pa pu kapav atann ki MEF investi. Zot pe kuyonn nu e zot inn tro kuyonn nu. Akoz sa mem ki li inportan ki lexperyans pase akimile, ki travayer ki rant dan enn mobilizasyon, ki rant dan nuvo konba, nuvo travayer li gard antet usi seki inn traverse dan lepase. Komye mobilizasyon inn ena? Ki bann revandikasyon ti met dibut? E kimanyer inn bizen sede, setadir bann defet parski dan bann defet usi ena buku kitsoz pu aprann . Kifer gran lagrev 1971 pa finn debus lor met deor sa guvernman represif ki ti met POA, IRA e finn ranvoy eleksyon? Purtan MMM ti ena enn lafors extraordiner dan pei. Ena pu rapel, MMM ti eli dan eleksyon parsyel, MMM ti pe kontrol tu minisipalite Moris, dan eleksyon zeneral 1976, li ti gayn 34 syez lor 70 dan Parlman, preske lamwatye Parlman. Kifer sa finn debus lor enn priz puvwar, lor enn guvernman sosyalist?
Enn bann rezon enportan kifer, seki u pe lite pu bann revandikasyon sosyalist, bann revandikasyon dan lentere dimunn mizer, li pa enn zafer ki enn grup dimunn, enn parti politik nek dir "U vot mwa, mo pu fer sa pu u!" Sa pu arive kan dimunn, travayer limem atraver so lorganizasyon, ki li mamb enn lorganizasyon sendikal, ki li mamb enn parti kuma Parti Lalit, ki li mamb enn parti kuma Muvman Premye Me, li realize ki so lalit limem, so mobilizasyon ki pu kapav debus lor satisfaksyon so bann revandikasyon.
Sa li byen enportan. Sa puvwar sosyalist ki nu pe rod amene la, li bizen amene par travayer limem, kan li pe lite pe rod so drwa. Li pa kapav amene par dimunn ki asiz dan Parlman vot enn lalwa. Enn Parlman, li kapav vote dakor. Li pas enn lalwa pu alokasyon somaz. Parey kuma li pu bizen vote, li parski u ase for deor, parski u ase mobilize deor. Parey, kapav dan enn lot lokazyon, 5 an apre, li pu retir li. Letan li truv muvman travayer pe febli, letan so sistem an kriz, letan so profi pe diminye, li pe fer fayit, li pu retir li. Dayer nu pe viv li zordi. Seki muvman travayer inn gayne. Kan travayer pe dir bizen protez nu drwa aki, Ramgoolam dir Moris inn fini perdi tu drwa aki. Kumsa ki li reponn dan enn lagazet. Li dir "Ki drwa aki u pe rode, u pe rod Labour Act, u pe rod Severenns Alawenns, u pe dir pa taxe u lempsom?' Li dir drwa aki inn disparet. Tu Moris inn perdi tu. Enn drwa pa finn perdi, drwa patron kontiyn explwate, drwa kontiyn fer profi, sa ankor aki sa! Sa ki problem-la dan bann kriz kumsa. U, u perdi tu drwa. Tu drwa ki patron ti ena avan kriz, li ankor ena drwa, kriz pa kriz.
U kapav imilye, u kapav mor defen, li, li pu kontinye gard mem nivod vi, li pu kontinye sanz so Mersedes tule banane, tule 2 banane. Li pu kontinye parey, kriz pa kriz. Sa ki Ram (Seegobin) ti pe dir avan mwa, tultan se u ki bizen kan ena kriz, so kriz, so sistem, se u ki bizen sarye fardo.
Enn program revandikasyon li bizen avan tu pran muvman travayer dan leta dan lekel li ete, par examp la li lor defansiv, la travayer dan Servis Piblik u pe truv travayer, fonksyoner pe mobilize, pe proteste, pe revandike. E lor serten kestyon, par examp lor tax lor lempsom, li paret Sithanen inn sede. Me sa pa vedir ki kan Sithanen sede lor enn pwen, u si dime li fer enn lot ti sanzman, li rekile lor, dizon par examp, Severenns Alawenns, li fer enn konpromi, e nu dir tu korek.
Me seki nu bizen konpran, dan listwar muvman travayer tultan nu truv sa fenomenn-la. U fer revandikasyon, u mobilize, u negosye, u gayn enn konpromi. Apre u return lakaz. Sistem la rul parey. Guvernman la rul parey. U sanz parti politik opuvwar, li rul parey. Patron la rul parey. Donk kifer? Parski ti ena enn problem, bann federasyon sendikal inn amenn problem ek minis, inn manifeste, inn negosye, apre return parey. Mobilizasyon rekile parski sipoze inn gayn enn sertenn satisfaksyon, pa finn gayn tu. Apre sa karusel-la kontinye.
Me fonksyon, lobzektif-mem, enn program ki baze lor bann demand tranzisyonel se presizeman li pu sey depas sa sityasyon-la. Enn sityasyon kot enn travayer li dir "Mo enn travayer, li dan mo lentere pu fer sa revandikasyon-la. Kan donn mwa satisfaksyon, mo arete. Les tu kitsoz rule kuma li pe rule normal". Me enn program tranzisyonel, li pa aret muvman-la la. Li tuzur montre direksyon mem si donn u satisfaksyon lor enn revandikasyon, li pa vedir ki u lentere global antan ki enn klas inn sovgarde ek sa. Parski, mem alokasyon somaz, u lentere se pa pu pas u lavi tus alokasyon somaz. Bizen enn lekonomi ki kapav kree lanplwa, ki kapav garanti u lanplwa. Ki kapav garanti tu dimunn lanplwa, tu dimunn enn sertenn kalite delavi, tu dimunn lozman. Kan gayn enn ti zafer li pa vedir sa. Akoz samem bann manyer organiz, u manyer prezant bann revandikasyon dan enn program tranzisyonel, li enn tu. Li pa simpleman enn zafer, ki kan gayne, nu kapav met dan pos nu al lakaz. Me li enn zafer ki montre u direksyon pu ki ena enn konpreansyon plis global, pa zis problem dan u sekter, pa zis lor lozman, pa zis lor lasante, me u konpran an zeneral ki si ule sosyete mars dan lentere tu dimunn, u bizen kontrol sosyete la umem. U pa kapav les sosyete la kontrole par dimunn ki explwat u, u par bann guverman ki existe pu kuyonn u, me kan sistem res an plas.
Problem dan lapratik ki zwenn dan lalit politik kan met enn program tranzisyonel dibut. U ena bann problem, bann mwayen ki enn parti politik ena, me problem politik ki gayne li sirtu problem politik ek bann lorganizasyon ki deza existe dan klas travayer. Sa li dimann buku lexperyans politik, buku sazes politik, buku kapasite taktik pu konfront sa problem-la. Parski dan muvman travayer, ena tu sort ena MLC, ena GWF, ena tu sort lorganizasyon. Mwa mo dir fode kwar ki tu bann lorganizasyon tutswit pu dakor, pu dir "Sa enn bon program, nu mobilize pu al pran puvwar". Sa zame.
Sa zame li kumsa dan larealite. Pu plizyer rezon, dan klas travayer ena plizyer lorganizasyon ki ena diferan rol. Enn sendika kapav dir u avek rezon, "Mo pa dan sendika pu al pran puvwar, me mo la pu defann mo mamb, mo defann lentere mo mamb". Me kapav dimunn pu dir u sa. Pran enn kikenn ki depi 30 an li prezidan so sendika, ubyen li vis-prezidan. Li la, li pe korek, li pe negosye. Eski li pu al amerd li avek puvwar? Taler, al gayn ferme, al gayn problem, pu apel li kominist, pu al ferm li. Li pena okenn lintansyon al rod lamerdman kumsa li. Manifeste de-trwa ku OK, trwa-kat fwa par an. Me tulezur pu al fer rali, ena ferme, kapav al perdi tu, kapav perdi lempsom, kapav perdi tu sakula. (lasal riye).)
Tandi ki enn lorganizasyon revolisyoner ki mobilize lor demand dan enn program tranzisyonel li dan enn lot sityasyon. Li konpran ki pu rezud problem travayer dan lentere travayer, pa pu kapav fer sa tan ki ena politisyen kuma Sithanen, kuma Berenger, opuvwar. Tanki patron pu ankor kontrol lizinn, pu ankor kontrol labank, patron kontrol tu. Li, li finn konpran dan lexperyans listwar, li pa posib. E purtan, bizen travay, bizen fer konpran, si u enterese vremem pu defann lentere travayer pu sa revandikasyon aksepte, u pu bizen gayn kolaborasyon, sutyen e konpreansyon sa bann dirizan ki ekziste deza dan klas travayer. Zame pu arive kot tu dirizan pu dakor ar u. Me seki enteresan avek lalit otur enn program tranzisyonel, tuzur nuvo dirizan lev latet. Nu finn truv li dan Lagrev Ut 1979. Nu pu truv atraver lemond net.
Atraver lalit, enn dimunn ki li pa ti mem kone li enn dirizan parski zame li pa finn eli dan enn bord sendika. U pu dir li, li enn dirizan, limem li kapav riy u. Li pu dir u li enn travayer ki finn konpran. Me u pu truv li fer bann propozisyon dan so kartye, dan so lizinn, u dan so sendika. Li kapav gayn lamerdman ek prezidan sendika, "Ki to pe koze twa? Ena ferme ladan. Ki to pe dir nu al okip lizinn? Ena ferme, rayot pu vini."
Li kapav gayn lamerdman avek dirizan so prop sendika. Parski se ladan ki u pu truv bann diferan fason kimanyer pu amenn lalit pli divan. E byen suvan, u pe truv serten dimunn dan sendika, ki li enn dirizan u ki li enn semp travayer li pa pu dakor. Li pu dir u "Mo ena fam, zanfan mwa, seki u pe dir la ena ferme ladan!" Li pa pu dakor.
Ubyen li ena enn sertenn lentere pu tu kalme, pu tu res trankil, kapav li pe gayn enn ti pitay avek patron-la anba-anba, kapav li pe gayn enn vwayaz pu al fer a letranze, aster si pu al mobilize, tu pu al perdi sa ku-la.
Ena tu sort rezon. Pa pu kapav rant dan tu. Me sa se realite lavi politik. Akoz samem li mari enportan ki sa program-la u bizen diskit li, u bizen konvenk dirizan sendikal, me li avan tu enn program ki bizen reflet veritab lentere travayer non selman a lon term me imedyatman dan kriz kot nu ete zordi.
E se sa dan listwar, li fason non selman u gayn puvwar me u gayn puvwar atraver mobilizasyon klas travayer, e pa atraver ku deta ubyen atraver gerila, u pran puvwar e lerla u kwar sa se le sosyalism. Me atraver aktivite, atraver lalit bann travayer zot mem lor bann revandikasyon ki reponn problem zordi me ki montre pu ki u lentere pa zis prezerve me konserve ek avanse enposib pu evit sa pli gro problem ki tu travayer ena la. Kimanyer ras puvwar politik, kimanyer ras puvwar ekonomik depi lame klas kapitalist?
Mersi.
Avan diskur-la, dan so introdiksyon, Lindsey Collen ki ti pe prezide lor nom Lalit ti dir ki zordi, kan Jean Claude Bibi pe pran laparol, pu tu dimunn dan Lalit li enn moman inportan parski 30 an desela kan ti met dibut Lalit de Klas ki pli tar pu vinn Lalit, Kamarad Jean Claude ti ansam avek nu, e zordi 30 an apre, li ansam avek nu. Lalit de Klas ti enn revi mansyel dan kumansman, enn tribinn lib de gos. Jean Claude Bibi ti enn de bann pilye sa premye kumansman seki asterla Parti Lalit.
