Lapres Burzwa Moris dan lepok eleksyon zeneral
17.07.2005
Si zame kikenn ti krwar ki lapres Morisyen pe amenn enn zoli rol pu avans demokrasi dan pei, apartir sa kanpayn elektoral, li finn definitivman ariv ler pu met sa lide la an kestyon.
Ki rol lapres dan sa kanpayn elektoral 2005-la? Anplas partisip dan enn prosesis pu elabor e prezant diferan "proze de sosyete" ki diferan parti politik reprezante, ubyen pu expoz program diferan kuran politik lor kestyon kuma "Ki kalite lekonomi pu neseser pu tir nu dan kriz aktyel?", kuma "Ki program pu emansipasyon fam?", kuma "Eski neo-liberalism pe amenn progre pu limanite?", otur "Eski li nu responsabilite istorik si pe servi Diego Garcia pu tortir prizonye ilegal?", ubyen pu get ki parti pli anfaver demokrasi ki lezot (par exanp, otur abolisyon eleksyon vilaz), ki parti ena program ek travay lepase kont vyolans polisyer, otur iniversalite bann prestasyon sosyal; anplas pran sa rol demokrat la, lapres Morisyen finn kareman kontant li pu dir so lekter: Ala seki u bizin fer: swazir enn fitir lexekitif ki pu reyne lor u.
Lapres finn swazir pu donn piblik enn swa byen etrwa: ant 2 potansyel Premye Minis. Swa Berenger, swa Ramgoolam. Lapres pe poz enn sel kestyon: "Kisannla u anvi gayn puvwar ubyen gard puvwar?" E li pe ule dir ant sa 2 blok-la selman, pa fer naryen si tulede ase diskredite.
Pu donn sa swa la, sak redakter lagazet finn diviz so zurnal an 2 seksyon selman, staz maket: enn pu L'Alliance Gouvernementale, ek enn pu L'Alliance Sociale. Ondire zot tu finn pliy tu zot paz maket an de, swa atraver lagazet, swa an-long, ranpli plas (seki reste ant reklam, normal) e finn ofer lamwatye a sak sa 2 blok la. Mesaz: ena zis sa 2 swa la.
Parfwa, zot kuver 2 miting. Parfwa sirkonskripsyon par sirkonskripsyon pu 2 bann selman. Parfwa intervyu mem 2 bann. Parfwa kuver reynion 2 blok. Me, zot tuzur obeir enn lalwa sakre: ena zis 2 swa. Mem zafer pu zot ti-livre ki donn piblik gratis ar zot lagazet, dan kad eleksyon. U pu krwar, si u lir li, ki ena zis 2 blok. E natirelman bann azan sa 2 blok-la, montre dimunn foto pu explike ki ena reelman "zis 2 swa". Samem ki sa eleksyon la, zot dir, pe deside: kisannla pu guvern u.
Dan sa demars pu limit swa la a 2 blok ki ule lexekitif-la, ondire ena enn konplisite zeneralize totalite lapres. U ti a krwar ki zot ti reyni ansam, pran enn desizyon ansam.
Radyo prive, parey.
Telman zot ti fer blak-awt lor Lalit ki Ram Seegobin ti bizin refiz enn intervyu 2 semenn a swiv dan News on Sunday - parski lagazet la pa ti'nn mem mansyone ki Lalit dan eleksyon. Alor, kimanyer enn manb ladireksyon Lalit kapav aksepte pu komant eleksyon, kumsidire depi andeor? Bi lapres, e isi nu admet nu pa kapav fer otreman apar devine lor sa kestyon la, kan li invit Ram, enn parmi bann lider Lalit fer intervyu kan lagazet-la finn evit tu referans a lefet ki Lalit ena kandida dan eleksyon, se pu kantonn Ram Seegobin dan enn rol pirman "sosyete sivil", san donn Lalit okenn espas dan demokrasi politik, kot kapav chalenj puvwar politik. Taler nu pu petet konpran kifer.
Nazim Essoof, pu L'Express, finn anfet solisit e lerla fer enn intervyu avek Ram Seegobin. Li ti vinn poz buku kestyon, pran buku not. Zame intervyu pa ti pibliye. Zame zurnalist la pa finn ofer okenn explikasyon, naryen. Apre eleksyon zeneral, sa mem zurnalist-la, kumsi-reyn-ete, kontakte Alain Ah-Vee pu enn deklarasyon lor nom Lalit. Alor Alain dimann li "Abe ki finn ariv intervyu Ram?" Zis lerla ki zurnalist la sonn Ram pu dir ki li ti "perdi so kalpen", ubyen, li azute, petet kikenn finn "pran" so kalpen depi so desk. Alain Ah-Vee limem finn deza ena enn lexperyans similer dan bild-ep ver eleksyon: an 2004, Alain Ah-Vee ti aprose par 2 zurnalist Le Mauricien dan lespas enn-de semenn pu 2 intervyu lor 2 diferan size: li finn aksepte e finn fer tulde intervyu. Tulede zame pa ti pibliye. Zame.
Alor, an zeneral lapres finn prezant piblik zis 2 swa, zis 2 lekip ki pe poze. E la osi, zot pa pe reelman, dapre lapres, "poze" pu zot rant dan Lasamble Nasyonal; zot pe plito poze pu pran puvwar pu "exekit" enn politik ki zame pa finn size a deba politik demokratik. Ala kifer nu dir zot kontribisyon pu ankuraz prosesis deba demokratik li zero.
E parmi sa 2 lalyans-la, lapres ti ena so ti-preferans: editoryalist lagazet L'Express, Le Mauricien, Week-End finn swa dir kareman swa suzantand ki MSM-MMM ti pu meyer. Zot finn pardonn MMM-MSM pu so abi persistan ek absoliman degelas laparey deta, rekritman, MBC, kur treyning dan Minister, etc. Zot finn pardonn Prezidan Jugnauth so sorti personel dan larenn politik kumansman kanpayn. E ziska dernye ler avan eleksyon, lapres finn mem kasyet lefet (e li enn fe-mem, sa) ki ti ena enn "swing" mazer parmi lamas elekter dan direksyon Parti Travayis, an partikilye, e ver L'Alliance Sociale an zeneral.
Alor, li pa zis lefet ki editoryalist kuma Gilbert Ahnee ek Raj Meetarbhan kum dabitid pa rekonet drwa imen depi zenerasyon drwa ekonomik ek sosyal (zot 40 an anretar lor la, dayer), me sann kut la, zot pa rekonet drwa demokratik-mem, drwa sivil ek politik: setadir drwa piblik pu gayn informasyon pu kapav fer enn swa lor ki kalite sosyete nu anvi.
Me, malgre sa blak-awt ki Lalit finn sufer depi kumansman kanpayn elektoral, nu byen satisfe ki nu finn reysi, atraver lezot mwayen, met lor azanda sa eleksyon-la 5 pwen inportan, atraver nu prop kanpayn nasyonal ek a-la-baz:
*Bizin progresivman al ver enn lekonomi ki pa fye lor kann, bizin enn lagrikiltir alternativ, e bizin gran agro-indistri pu exportasyon.
*Bizin remet dibut sistem eleksyon vilaz ek konsey vilaz.
*E apre enn long kanpayn par Lalit li kler asterla ki bizin enn reform elektoral ki inklir enn ranplasman pu Best Loser System.
*Bizin re-uver lanket dan lamor Kaya kan li ti dan selil polisyer.
*Bizin pansyon ek lezot drwa sosyal ek ekonomik lor enn baz iniversalite ek pa lor baz "means testing" ubyen targeting.
LAPRES KUMA ENN INSTITISYON LETA BURZWA
Sa kanpayn elektoral finn rann nu enn lot servis, malgre li.
Li finn rapel nu ki dan ideolozi burzwa ena enn espes lalwa ki pa ekrit, me ki ase sever: "Kestyon lekonomi li bizin absan depi deba demokratik". E sa li sirtu aplike dan lepok enn kanpayn elektoral. Pu ideolozi burzwa, "lekonomi", li kuma enn "done": ena patron la, e se li ki ansarz get lekonomi, li. Nu, lamas dimunn ordiner, ena pu res trankil lor la. Elektora bizin res inyoran lor la. E editoryalis bizin met anpratik sa ideolozi la dan zot zurnal.
Dapre sa konsep represif-la, kisann-la kontrol lekonomi (anterm de klas), li pa enn size pu deba demokratik ditu. Forse-forse, kapav permet (kimanyer anpes li depi enn "gran Lalyans"?) ki L'Alliance Sociale vinn dir kumkwa bizin les enpe pli buku zom depi diferan swadizan "kominote" rant dan sa klik ki kontrol lekonomi-la. Forse-forse kapav permet koze anfaver azut enpe "dimunn" dan sa klas la. Me "lekonomi" limem, so realite sosyal, sa, dapre ideolozi burzwa, nu, dimunn ordiner, elektora, nu napa bizin fu nu nene ladan. Dimunn napa bizin diskit li ditu! E sa, dapre ideolozi burzwa, bizin res kumsa, depi lafen listwar ziska lafen dimond!
KANPAYN ELEKTORAL
Alor, pandan kanpayn eleksyon, nu finn viv enn sityasyon ase bizar, kot L'Express ek Le Mauricien, par exanp, oblize met zot gran tit lor lefet ki lekonomi an kriz total. Zot oblize akoz size la li ti dan nuvel preske tulezur. Lerop pe kup pri disik 39%. E li pe anons li. Guvernman sortan finn ranvoy ogmantasyon prodwi petrolye. E li finn anons li. Anplwa pe kupe dan lizinn textil semenn apre semenn. Sif deor. Sif pu turism deor osi, e nomb turist pe diminye.
Me bann editoryalist oblize gard deba politik andeor sa kestyon lekonomi la. Pa tus lekonomi misye la, sa mem ti bizin slogan lor lantet zot lagazet, lao paz enn, kot zot met dat ek pri.
Me, li enn sityasyon byen drol, kan u viv li kuma nu tu finn bizin viv li pandan kanpayn elektoral. Byen bizar. E, pu maske sa betiz ki zot pe fer la, tulezur editoryalist finn koz enn seri banalite exekrab. Purvi evit lekonomi.
E natirelman, an seki konsern nu, zot bizin pretann Lalit pa existe, parski Lalit so devwar istorik se presizeman pu met lekonomi lor azanda politik. E se sa ki nu finn reysi fer, ziska enn serten mezir, me malgre lapres ek medya.
MURDOCH EK FOX NEWS
Eleksyon zeneral ki finn fek pase finn montre nu vre vizaz lapres burzwa dan Moris. Li pa tro diferan depi lanpir Anglofonn Murdoch ni depi Fox News dan Lamerik. Sa vedir li enn institisyon ki ena enn azanda politik pro-kapitalist kler. E li rule par bann lintere kapitalist kler.
Dayer, li finn tultan kumsa, si nu analiz li o-fon.
Me, suvan lapres kasyet deryer enn fasad ki li reprezant "lib expresyon", e ki li enn "lespas demokratik". Kan anfet, li lekontrer. Li enn oligopol ki li tusel kontrol deba. E, anmemtan, li ansarz delimit deba dan enn espas extreman etrwa, e ki osi spesifikman interdi pu koz realite dan lekel tu dimunn viv tulezur. Parfwa, dan lapres, zot mem al ziska kordinn zot zefor. Kikenn finn deza kas lakle avan, e finn anonse ki bann redakter-an-sef anfet ti pe zwenn dan enn reynion enn fwa par semenn. Klerman pandan kanpayn elektoral 2005, lapres ti pe met an-aksyon enn plan kordine.
Zot plan pa finn marse net. Me, zot finn reysi dan enn serten mezir fer dimunn krwar ki antan ki elekter nu ena enn "swa", kan ant sa 2-la pena anfet swa. (Pu dimunn ki interese, Noam Chomsky ena enn analiz profon lor rol medya dan gard lepep Amerikin osi mal-informe ki zot ete. Kapav get so web sayt. Dan dernye enn mwa anbasader Canada dan US pe truv li dan pozisyon kot li oblize fer kanpayn "mailing" kont Fox News. E get endnote lor enn nuvo linisyativ byen interesan pu fer enn lazans nuvel demokratik.)
Sa eleksyon zeneral ki finn fek pase ti similer dan buku fason a eleksyon 1967. Ti ena enn twal de fon kriz ekonomik. Ti ena enn kasir lavil/lakanpayn. E kuma an 1967, lapres burzwa finn anpes met lor azanda ki kalite lekonomi bizin ena, fas a kriz dan lekonomi aktyel.
MEDYA ZORDI
Kisannla nu pe koze kan nu koz "lapres"? Zordi, kan nu koz lapres burzwa, nu pa pe koz zis lanpir lapres ekrit avek so Rivet (Week-End, W.E.Scope, Le Mauricien), so Forget-de L'Estrac (L'Express, L'Express Dimanche, 5-Plus), lanpir Le Defi, News on Sunday, Hebdo, M. Bhaktiar so Le Matinale. Nu pe bizin elarzi konsep la pu inklir tu "medya" ki kontrole par burzwazi, parski radyo prive, ki parfwa reprezant enn felir dan ezemoni lapres burzwa, pandan kanpayn elektoral finn rant dan enn konbinn avek lapres burzwa. E li pa etonan, parski malgre ki lalwa sipoze anpes sa kalite konbinn la, Radio One li form parti lanpir Forget-de L'Estrac, ek Radio Plus li form parti lanpir Le Defi. Sirman Top FM ena bann lyen li osi, me nu pa kone.
LAPRES ANTAN KI ENN BUT DAN LAPAREY DETA
Dapre bann analiz klasik (ek tuzur 100% pertinan) Marxist, lapres dan so lansamb form parti "Leta", setadir sa rezo institisyon ki tini enn reyn enn klas sosyal lor lezot klas, ki zot, sa bann lezot klas-la, zot bizin rest sibaltern. Dapre sa kalite analiz la, Leta li konpoze de institisyon kareman represif kuma lapolis, larme, gard sekirite prive, prizon, lakur pu ka kriminel, enn kote, ek enn seri lezot institisyon ki, kwaki zot ena enn laspe represif, zot rol prinsipal andeor bann kriz, li enn rol "koersyon", setadir fors dimunn sumet, me atraver ideolozi plito ki lafors brit. Dan sa dezyem kategori, nu gayn institisyon kuma lekol (guvernman ek prive), lafamiy (ki enn plas anmemtan kot sipoze nu an-sekirite, me kot plis vyolans ena lye), larelizyon (ki li osi enn av-de-lape, me ki fye buku lor santiman negatif (lafreyer, kilpabilite, laont), lor indoktrinasyon zanfan anba laz, ek lor enn ideolozi akseptasyon statu quo avek rezinyasyon), e osi institisyon saritab ek benevol.
E parmi sa bann institisyon Leta ki tini sistem anplas, nu osi gayn lapres burzwa ek medya burzwa. Nu apel li "burzwa" pu bann rezon byen presi. Anu explike:
MEDYA "BURZWA"
Dan enn premye fason medya la li enn medya "burzwa" parski sak lagazet ubyen radyo prive, li enn konpayni prive ki so premye bi se pu fer larzan pu so bann investiser ki finn met zot kapital ladan. Li enn lantrepriz burzwa ubyen kapitalist.
Dezyeman, zot fer zot sirplis larzan atraver vann "lespas" dan lagazet ubyen "letan" dan radyo a gran konpayni prive. Gran konpayni kapitalist, atraver reklam, gayn kontrol lor medya dan 3 fason:
1.Zot sibvansyonn konpayni dan medya parski zot aste letan/lespas ki zot servi pu zot reklam ki medya difize partu-partu pu zot, enpe kuma enn sukontrakter fer. E tu dimunn kone ki sukontrakter depann net lor gran konpayni. Anu get sa premye fason kontrol lespas/letan dan medya. Kan zot pe vann zot prodwi zot fer li dan diferan fason ki varye depi moralman pasab (si nu asim zot pena kontrol lor konteni andeor reklam la) kuma kan zot fer dimunn kone ena enn nuvo prodwi ubyen enn nuvo mark lor marse, ubyen donn detay faktyel lor kiksoz zot pe vande. Ena osi reklam ki imoristik. Me ena lezot reklam ki lagazet mete ki moralman kestyonab, argiman bet-bet ki pas pu "normal", kuma "servi sa savonet akoz tel aktris servi li" ubyen asosye enn artist ek enn prodwi ki pena okenn lyen ek artis-la. Ek ena osi bann fason totalman imoral ki zot servi reklam: ofer dimunn "laliberte" atraver enn prodwi, badinn ar lafreyer ki dimunn ena ki li pa santi "bon" ubyen so seve ubyen lapo pa ase bon kuma li ete, propaz bann "life-style" ki vant dibyen materyel, servi zanfan dan reklam, fer reklam ki propaz lide anti-fam dan mil fason, glorifye kiltir nekrofil.
2.Zot gayn enn serten kontrol editoryal osi lor konteni lezot letan/lespas andeor reklam limem. Totalite firm ki met reklam dan Le Mauricien ubyen L'Express asir enn reveni de plizyer milyon rupi par mwa. Alor, li ti pu kont lintere proprieter zurnal pu kritik sa bann firm spesifik la ubyen zot alye ubyen zot "moeurs", mem si bann firm pe amenn pei la e so popilasyon dan larwinn.
3.Me fason prinsipal, e li fason ki finn kle dan enn lepok eleksyon zeneral, se lapres dan so lansanb li asim rol pu kantonn tu refleksyon imen dan enn karkan burzwa. Sa vedir, zot servi zot monopol lor linformasyon ek lor lespas ek letan pu deba, pu tuf tu lide ki al andeor lozik infernal sistem kapitalist.
BLAK-AWT KONT LALIT
Sa vedir, kuma u pu'nn remarke, pandan kanpayn eleksyon zeneral, lapres finn santi li oblize, dan so rol koersiv, fer enn blak-awt lor Lalit. Mem li enn vyolans kont liberte dexpresyon. Mem li les zis 2 Lalyans ki finn fini fer frod elektoral dan eleksyon. Sa li anparti parski Lalit so bi politik li ekonomik, e pandan kanpayn elektoral nu bi se pu met kriz ekonomik lor azanda, pu lamas dimunn, nu tu, met latet ansam dan enn fason demokratik pu gete kimanyer lekonomi organize -- so later, so kapital, so prodiksyon.
E, mem si zot oblize legalman ofer Lalit enn tigit "letan", kuma apre ki Lalit finn amenn sa 4 radyo-la divan tribinal IBA e gayn nu ka akoz zot ti anflagran deli vyol "guidelines IBA" ar lekel zot ti fini tom dakor, ki zot finn fer? Zot finn fer enn reynion formel ar Lalit, tom dakor pu ofer nu enpe program. Me, Radio Plus ek Radio One finn met enn kondisyon dan lefe: si nu ena program, nu oblize koz lor enn sel size e pa al andeor: Ki size? Zizman Balancy ek Rezistans ek Alternativ. Alor, mem apre sa ka IBA, kan Alain Ah-Vee ti invite dan enn Program Radio Plus, li ti bizin koz buku lor la, kan Rajni Lallah al lor program Radio One, li ti bizin koz preske net lor la, kan Ram Seegobin ti lor enn program Radio One mem size, enn lot lor Radio One pa ti gayn letan ariv lor sa kestyon la, me li ti ladan. E kan Rajni Lallah ti finalman lor enn program 2-er tan lor lekonomi, enn-er-tan ladan finn kupe briskeman, pandan program.
BIPOLER
Dapre sistem Amerikin, ki ezemonik asterla, bizin ena 2 gran parti (ubyen lalyans) ki pran lestrad demokratik net. Sachs, dan so rapor, dir bizin ena zis bann "broad-based parties". Sa vedir u ena 2 parti (ubyen lalyans) ki finanse par burzwazi. Si enn gayne, burzwazi gayne, si lot-la gayne, burzwazi gayne. Sel diferans ki ena, se kapav enn seksyon burzwazi gayn plis kontrol vizavi enn lot.
Lapres ek radyo Moris paret finn adopte sa sema Amerikin la.
Sa vedir, zot bizin kasyet serten verite, zot bizin maske lefet ki sa 2 Lalyans ki burzwazi pe donn baking, anfet responsab bann deli ek krim swivan:
*Sa 2 Lalyans la finn permet patron amenn lekonomi pu tu dimunn dan pei, an rwinn. Lapres bizin kasyet lefet ki zot finn met lekonomi an peril. Lapres prefer vinn konplis ar sa larwinn anonse, ki met size kriz ekonomik lor latab pu deba piblik. Lapres prefer fer enn blak-awt lor Lalit, kan nu koz lor size lekonomi.
*Zot tulde finn eli avek larzan ilegal. Sa finn vinn kler pandan lanket dan "karne M. Tyack" dan zafer Air Mauritius ek Rogers. Me, lapres ki sipoze demokratik ek indepandan ek lib bizin pardonn zot sa deli la. Kuma bann Pardoner lepok Mwayen Az ki ti vann-vann pardon bondye. Lapres bliye tu sa koripsyon la. Kumadir li pa ti deza existe. Lefet ki ECO disud zur kan Cuttarree ena pu vinn depoze, pa fer naryen. Pa mansyone. Si lapres mansyonn sa dan kad eleksyon, li pu kont enn blok ubyen lot, ubyen tulde. Alor, lapres prefer konplis ek frod elektoral. Sertennman, lapres pu al ziska kasyet lefet ki ena enn lot lafors dan eleksyon, enn parti ki pa kupab sa bann frod la, setadir Lalit.
*Kan Jugnauth-Berenger ti vinn opuvwar, Cehl Meeah ti arete, tortire, ferme pandan 3 an. Klerman sa ti bann fos sarz. Parski sinon, osito ki Berenger vinn Premye Minis, kimanyer li ti pu fer rey 33 sarz kont Cehl Meeah? Lapres so "devwar" dan sa kontex la: kasyet tusala. Kasyet lefet ki Inspekter Radhoa pa finn purswiv. Si lapres mansyonn sa dan kad eleksyon, li pu kont enn blok ubyen lot, ubyen tulde. Zot prefer res konplis ar bann ki fer tortir.
*Kan Kaya ti mor dan prizon, ti ena 32 blesir lor so lekor. Tu dokter ki finn get so lekor e ki finn fer rapor patolozi zot inanim pu dir ki li ti mor enn lamor ki pa ti natirel. Me, gard ki ti onn dyuti, zot tuzur la, an servis dan lafors polisyer. Pena purswit kont zot, ziska ler. Lapres bizin kasyet sa, kuver sa. Si li dir le mwen-mo dan kad eleksyon, li pu kont enn blok ubyen lot, ubyen tulde. Zot prefer res trankil lor kimanyer Kaya finn ariv truv lamor dan enn selil lapolis.
*Ena dimunn ki finn met dife dan lakaz dimunn dan 2 ti-vilaz prekot Goodlands ek Triolet. Pa finn ena purswit kont zot. Kifer? Lapres res trankil. Si li pip enn mo lor la dan kad eleksyon, li pu kont enn blok ubyen lot, ubyen tulde. Alor, lapres prefer konplis ek sa bann krim la.
*Kan MBC televizyon ponp enn Minis ubyen enn lot tuleswar ziska lavey eleksyon, lapres rest trankil, pangar sa zwe kont MMM-MSM. Zot prefer rest konplis ar sa abi puvwar deta dan kad enn eleksyon ki sipoze "free and fair".
*Kan Raj Dayal amenn so kanpayn kominal, mem si a-lepok lapres ti deza donn li gran kuvertir kan sa ti bon pu zot prop azanda, lapres pretann ki li pa existe. Mem kan Gilbert Ahnee get rezilta eleksyon, li tuzur pretann ki skor Cader Sayed-Hossen pena naryen pu fer ek kanpayn Raj Dayal, ki lapres finn prefer pretann pa existe. Si lapres mansyonn Raj Dayal dan kad eleksyon, sa pu riske introdir dan deba enn lafors andeor sa paradaym bi-poler la. Alor, vomye met lasansir. Vomye pa kritik li pu so kanpayn kominal. Vomye pretann li pa existe. Me, li ena so rezo. Enn rezo kominalo-relizye. Alor, li infliyans rezilta.
*Kan Cehl Meeah, ki finn fer gran tit pandan buku lane dan tu lapres, otur so inkarserasyon inakseptab, otur rey tu sarz kont li 3 an plitar, vinn aliyn 60 kandida FSM dan eleksyon, lapres prefer pretann ki li pa existe. Literalman. Piblik pa ti mem kone. Ni dimunn pa ti kone ki ena enn dezyem parti kontrole par Cehl Meeah, FPM. Mem, kan FSM deziste dan sirkonskripsyon kle, la osi, lapres pa dir. Le Mauricien dir "zis kandida indepandan finn deziste". Kan manb Lalit Lindsey Collen personelman sonn Le Mauricien pu dir ki, mem li pa konsern Lalit ditu, li ti a meyer zot pa inprim foste, la osi, zot pa ti pibliye okenn rektifikatif. Ziska sa pwen la. Ondire, kuma lotris, lapres finn fuy enn tru dan disab, met so latet anba later, pu li pa truve, mem si li byen kone ki Cehl Meeah pu vinn fer so kominalism dan salon tu dimunn dan so program politik lor MBC, mem si li byen kone ki sa lot parti FPM li enn espes "POP-FMI" pu Cehl Meeah, e zot osi pu vinn fer zot kominalism dan salon tu dimunn, zot osi. Si lapres mansyonn Cehl Meeah dan kad eleksyon, sa pu riske introdir dan deba enn lafors andeor sa paradaym bi-poler la. Alor, vomye met lasansir. Vomye pa kritik li pu so kanpayn kominal. Vomye pretann li pa existe. Vomye pretann so FPM, li osi, pa existe. Me, zot ena zot rezo, enn rezo kominalo-relizye. Alor, zot vinn for. Mem apre kalomni ek inkarserasyon, Cehl Meeah gayn 30% vot dan enn batay a 3.
Lapres finn osi ena enn rol ase drol lor zafer Best Loser, e lor ka Rezistans ek Alternativ kont Returning Officers ek Komiser Elektoral. Lapres finn fer enn kanpayn ase isterik ek byen malreflesi anfaver Zizman Balancy. Rapel ki zis 4 an desela, samem lapres pa ti pip enn mo kan Jugnauth-Berenger par expre finn interdir Komisyon Sachs tus Best Loser System. E samem fason kot pu bizin sanz Best Loser. Li bizin dan kad reform elektoral-mem. Lalit ti amenn batay kont rezim MMM-MSM lor la, tusel. Nu ti boykot Komisyon Sachs presizeman lor sa pwen la. San okenn sutyen lapres ki sipoze demokratik.
Me, ariv Zizman Balancy, manman! Lapres les krwar, dan enn ton triomfalist ase rar, ki Best Loser inn ale, kominalism dan sosyete Moris fini disparet. E zot finn reysi fer buku dimunn krwar ki Sistem Best Loser finn fini net. San ki zot mem gete ki pu ranplas li anterm reform elektoral zeneral. Samem nu dir lapres so reaksyon ti isterik ek malreflesi. Natirelman dimunn anfaver Best Loser System existe dan Moris. Ena buku. (Apre rezilta eleksyon zeneral, e dan kad bann komanter kominalist Paul Berenger, nomb anfaver finn miltipliye par buku). E, argiman bann defanser sistem Best Loser, kumkwa pa kapav zis tir Best Loser kumsamem san enn reform elektoral zeneral, li enn argiman absoliman koeran.
Kan u byen gete, tu seki lapres finn fer se rod sikann dimunn ki anfaver Best Loser.
E finn reysi mobiliz zot.
Radyo ek lapres finn mem les krwar ki sistem bestluzer pe al "mor enn lamor natirel". Berenger dir sa. Yvan Martial dir sa. E lapres pa montre piblik ki li enn koze ridikil net. Lalwa pa evapore kuma dilo dan soley.
Li ti selman si kik lekter ti reysi lir Yousouf Mohamed, gran defanser sistem Bestluzer, kan li ti dir piblikman ki, kan li finn lir zizman la ek so prop lizye, li satisfe net ar zizman, ki serten dimunn dan piblik finn kumans konpran ki Bestluzer bel e byen tuzur lamem. Sel sanzman, e li vreman enn pa miniskil an-avan, se ena enn 5yem espes kominote pu bann obzekter de konsyans, kuma nu dan Lalit. Sa vedir dan lavenir nu pu nepli bizin fer tiraz osor. Balancy finn fer enn ti-plas pu nu. E par sa, sistem la finn stabilize. Li osi vedir kominote "Popilasyon Zeneral" finn vinn enn kominote pli defini ki avan, dan lesans ki enn dimunn kapav pa ladan, osi byen ki pa dan lezot 3. Sa osi pu satisfer serten dimunn ase kominal, ki ena enn tel revandikasyon. Me, vot tu dimunn dan pei, li tuzur perverti, parey kuma tultan.
Li drol, me pa finn ena okenn lagazet ki finn intervyue avoka Rex Stephen pu fer piblik konn so apresyasyon zizman la. Purtan, limem ki konpran ki exakteman ka-la ti rode, e ki exakteman ka-la finn gayne. Le Mauricien finn atann Rex Stephen avoy enn "kurye", ki byen poze dan so konteni.
Ni lapres pa finn intervyue lezot avoka ki exper lor size Bestluzer, kuma Jean Claude Bibi.
E lerla, seki ase trakasan pu note, kan Elizier Francois vinn atak Ram Seegobin, dir pe "konteste" Ram so kandidatir-mem, swit a zizman Balancy (Francois dir Balancy finn "lev sa lyev la"), lagazet met lartik lor so bann insanite an long ek an larz, san okenn editoryalist pran pozisyon. Silans. Les pase.
E mem kan rezilta eleksyon zeneral deor, Gilbert Ahnee ek Raj Meetarbhan telman su sok, telman sulaze sistem Bestluzer tuzur lamem, ki zot aret sek kritik sistem la, anplas-anplas. Granmersi, dapre zot, ki enan best loser. Berenger dir "fode pa ena enn reaksyon kominal a rezilta". Enn koze misterye. Lakonik, mem. Berenger atann 5 zur, lerla li dir li finn perdi akoz kanpayn kominal L'Alliance Sociale. Pa akoz so Guvernman sortan finn atak anplwa dan lakanpayn, non. Pa akoz li finn detrir sistem demokrasi rezyonal dan lakanpayn non. Akoz, li dir, kominalism so ladverser. Me, fode pa, li dir, ena reaksyon kominal a rezilta.
E dan lespas enn semenn, tu editoryalist dan sa pei la pe koz parey.
Zot truv kominalism. Me, pa tu kominalism. Zot pa truv lefe kanpayn FSM ek FPM. Zot pa truv lefe kanpayn L'Alliance pour la Justice. Zot pa truv lefe kanpayn Dayal. Zot truv zis Berenger so bann parol Machiavelik vre. Telman Gilbert Ahnee fer lotris, ubyen telman li sufer so bann prop problem lor sa size la, li pa mem truv posibilite ki Francoise Labelle, parmi kandida dan sa 2 gran lalyans ki finn fer pli gran kanpayn kominal dan so lavi politik pase, kapav finn resevwar vot kominal, parey kuma Baichoo kapav finn resevwar. Gilbert Ahnee deklar pa mem truve ki rezilta dan Nimero 10 li direkteman lefe kanpayn kominal MDN Raj Dayal, ki zame li, antan ki redakter pa finn kritike pandan kanpayn elektoral la.
Ondire tusala ti pu enn oto-kritik pu so silans, enn kote, ek pu so kanpayn isterik ek malreflesi, lot kote.
Lapres, si li ti enn syen degard demokratik, li ti oredi amenn kanpayn pu expoz danze parti kominal kuma MDN, PPM, FPM, Fron pu Lazistis, FSM. Me, non. Silans total.
Lapres ti bizin osi konstaman expoz bann deli ek krim sa 2 blok-la, e napa kasyet zot pese. Kote kominal, zame lapres pa finn dir naryen lor danze sa kalite bi-polarizasyon kominal ant 2 Lalyans ki rezilta finn expoze, me ki ti deza existe bel e byen pandan tut-o-long kanpayn. Zame zot pa finn expoz manyer ki MMM-MSM finn atak dimunn lakanpayn. Pa finn expoze manyer ki finn detrir so plas travay, balye anplwa partu, menas lexistans ti-planter, lerla aboli popilasyon riral so demokrasi rezyonal.
O-kontrer, lapres, dan enn fason vwale, (apar bann kartunist, ki finn exanpler), finn partisip dan bipolarizasyon aveg. Nu donn lexanp ase flagran: lapres pa denons Paul Berenger kan li fer apel kominal kri-kri dan No 2 Port Louis, zot zis raport seki li dir, e truv normal. Zot osi truv normal ki li ale-mem diviz Moris an tipti tipti morso par langaz ek karst, sanz-sanz so linz kuma enn klunn, me zot ale-mem denons Nita Deerpalsing pu so lopinyon lor seki Bahadoor ti dir. E kan zot fini denons Ms. Deerpalsing ase suvan, lerla zot met li dan buku foto Lalyans Sosyal.
An konklizyon, si lapres ek radyo ti vreman bann instriman indepandan ek demokratik, bann espas lib pu deba, e pa an-fend-kont instriman Leta Burzwa, zot ti osi pu truve ki ena enn nuvo kuran politik ki ti bizin emerze atraver Lalit, enn parti ki ena enn program kler ek eklere, ki napa finn fer frod elektoral, napa ena surs finansman obskir, napa kominalist, ki pe evre anfaver enn reprezantasyon fam, (44% kandida fam), anfaver zenn (6 lor 32 mwens ki 30 an) ek anfaver klas travayer (seksyon lapopilasyon pli su-reprezante).
Zot ti oredi dir ki enan enn formasyon politik ki pe propoz enn alternativ ekonomik a kann, disik, textil, ki tule trwa an difikilte enorm. E zot ti bizin dan sak paz dan zot lagazet dir ena 2 blok + enn formasyon politik apel Lalit dan sa eleksyon la, ubyen ena 2 blok + enn formasyon politik apel Lalit dan sak sirkonskripsyon. Mem zafer pu sa bann ti "Revi Spesyal Eleksyon", ki bann azan 2 blok servi buku pu dir Lalit pa vreman dan eleksyon.
Me, li evidan ki lapres burzwa ek radyo, zot form parti dan Leta Burzwa, e zot, an-fend-kont defann sistem kapitalist, mem si zot bizin trahir laverite, demokrasi, laliberte, lazistis.
E sirtu zot la pu anpes deba demokratik lor propriete ek kontrol lekonomi.
Fode pa nu fye lor zot, zame. E fode pa dimunn tro pran zot kont.
Nu ena pu mobilize lor baz nu program. E nu pe deza travay for-for galvaniz sutyen pu enn lekonomi alternativ a kann ek disik.
Sinnye: LALIT, 16 ziyet, 2005
