26.10.2017
Kontex
Ena kat parti ki finn dominn lasenn politik depi lindepandans: PT, PMSD, MMM, MSM. Anfet depi 1976 finn ena enn varyasyon diferan lalyans sa kat parti la opuvwar, inpe kuma enn zwe “musical chairs”. Prosin eleksyon zeneral li pu sirman tuzur enn batay ant 2 blok lalyans ant samem kat parti la.
PT ek MMM ena, sakenn, enn mem kalite lorizinn, enn mem listwar komin. Sakenn finn ne depi enn muvman dan klas travayer. PMSD ek MSM zot diferan, zot pa finn ne dan muvman travayer. PMSD ti parti burzwazi istorik depi so kreasyon par Jules Koenig an 1956. MSM ti ne depi enn split kan MMM-PSM ti dan Guvernman an 1983. Lerla PMSD ek MSM finn plito gravit otur revandikasyon diferan seksyon burzwazi ek tit burzwazi. Zot finn pli suvan opere dan puvwar, dan diferan Guvernman koalisyon, e dan diferan lalyans. Anfet zot tulede bann parti ki pa tro kapav opere andeor puvwar. Pandan so 60 an lexistans, ena 5 fwa kot PMSD finn opuvwar, sak fwa ansam dan enn koalisyon ar PT. MSM, so kote, finn dan puvwar depi 1983 ziska 1995, ant 2000 a 2005 ek depi 2010 ziska Ut 2011, e asterla depi Desam 2014.
Xavier Duval finn deza dekrir PMSD kuma enn parti ki ena enn “kiltir de guvernman” ek MMM enn parti ki ena enn “kiltir lopozisyon”. Li pena tro tor.
Avan nu al pli lwin, anu get sityasyon aktyel anterm depite.
Konfigirasyon zordi dan Parlman (Oktob 2017):
Gm Opp Indep
MSM: 36 PMSD: 9 Bhadain
ML: 7 MMM: 7 Ramano
OPR: 2 PT: 4
MP: 2
MSM
Zordi MSM prinsipal parti dan Guvernman. Li finn perdi enn depite apre eleksyon (Selvon), me li finn gayn 5 transfiz (Joomye, Lesjongard, Soreefan, Monty, Wong). Me, malgre sif, Guvernman MSM byin afebli, finn vinn inpopiler net.
So lider Pravin Jugnauth ena enn ka lapel Privy Council. Omwin enn duzenn so depite dan difikilte ar tu kalite “skandal”, ubyin zot akile ar Komisyon lor Ladrog. Pravind Jugnauth pena mem stil ki so papa, Sir Aneerood Jugnauth ki finn vinn Mentor Minister. Pravind Jugnauth li plito “cool”, li rekonet li pena kontrol lor so bann Minis.
MSM ti pran nesans apre kasir guvernman MMM-PSM, kot bann PSM ti alye ar enn gran but dan MMM pu form MSM e pu gard Guvernman. Kumsa ki Aneerood Jugnauth ti ralye ansam sa grup ex-manb MMM ek absorb PSM (Harish Boodhoo) ki sorti depi Parti Travayis an-antye, ti apel li Muvman Sosyalis Militan. Parmi ansyin manb MSM, ena fe K.Bhayat, V.Lutchmeenaraidoo, S.Michel, D.Virahsawmy, fe P.Craig, K.Offman, M.Dulloo, S.Bappoo, M.Glover, A.Darga, A.Daby, R.Sithanen, A.Parsooramen, J.Goburdhun, D.Ramjuttun, M.Utchanah, fe L.Ramsahok, S.Soodhun, A.Laridon, S.Aumeeruddy, J.C.de L’Estrac, fe M.Lacle. Li bon note ki plizir parmi sa lalist la zordi swa dan MMM swa dan PT. Zordi dan MSM ena enn predominans buku neofit, sirtu – an pasan – neofit avoka.
Ena enn sel zafer istorik – e li ena enn gran, gran linportans – ki Aneerood Jugnauth ek so MSM finn fer. An 1983, kan Jean-Claude Bibi ti Minis Lazistis, ansam zot ti reysi revok enn seksyon dan Konstitisyon ki ti anpes preske tu nasyonalizasyon, e finn ranplas li ar enn nuvo seksyon ki rann li tutafe fezab pu leta nasyonaliz enn kapitalist so lantrepriz. Ena enn gran flexibilite lor re-peyman. E sa reste ziska zordi. Me, li enn sel ek inik bon leritaz rezim Jugnauth.
Seki finn karakteriz MSM depi byin boner se so prop dibyin antan ki parti. Klan Jugnauth (enn kor omilye ase restrin) finn konstrir batiman Sun Trust ar kas eleksyon 1987, e MSM finn servi sa batiman Sun Trust pu agrandi so parti, e so rant pu tini so bann kad. Li ti mem lwe biro ar Guvernman ant 1991 ek 1995. MSM ena enn kiltir materyalist (dan so sans interese ar dibyin), li rapas. Lapeti so manb ek pros byin gran. Propriyeter Sun Trust ti mem purswiv Guvernman e fer Leta, su enn nuvo rezim MSM-MMM, pey Sun Trust Rs 45 milyon dedomazman pu “breach of contract”, kan Travayist ti demenaz bann Minister depi Batiman MSM! Sun Trust devwal sa lyin intim ant MSM ek lafami Jugnauth.
MSM finn marke par reyn Aneerood Jugnauth, sirtu ant 1983 a 1995. Dan LALIT, nu ti dekrir Leta Jugnauth kuma enn “leta Bonapartist”. Setadir li enn form leta kot burzwazi fek sufer enn defet politik (apre 1976 ek 1982), kot li pena reprezantan politik e kot, anmemtan, klas travayer nonpli pa kapav asim puvwar. Lerla u gayn enn leta ki kapav, mem li tuzur enn Leta Burzwa, azir kont volonte burzwazi. Alor, li kapav innyor sertin reset FMI-Labank Mondyal (lor ogmant pri diri, par exanp) e osi inpoz bann mezir anti travayer. Li kapav amenn sanzman legal pli inportan pu klas travayer depi Lindepandans, setadir, amand Konstitisyon pu permet nasyonalizasyon, anmemtan met Riot lor travayer lizinn, aret sindikalis, fer atak terib kont lagazet, e regilyerman servi langaz vyolan, kuma so menas pu kup ledwa. Aneerood Jugnauth osi koni pu kanpayn represif kont mafia ladrog. Li ti amenn Komisyon Rault lor ladrog. MSM so rezim tultan represif: ferm sindikalis, vot POTA, aboli konsey vilaz e siprim eleksyon vilaz, atak pansyon vyeyes ek fiz SC-HSC par fer zot vinn means tested. Mem zafer resaman. Kan pilot fer enn lagrev: li fer lisansye 3 pilot, sey deport enn pilot anplas-anplas. E pli resaman, li dir li fupamal si bann madam cleaners grevis lafin ule swiside.
Pravind Jugnauth ti rant dan politik an 1994, kan MSM ti kree enn nuvo rezyonal dan No. 11 pu permet li katapilte dan Komite Santral. Li ti Minis Finans dan Guvernman MSM-MMM (2000-2005) e li ki ti tap so lestoma pu demar VRS1 dan lindistri sikriyer, kot detrir anplwa kuma zame avan. Li pa ti eli an 2005, e MSM ti retruv li dan lopozisyon avek Nando Bodha kuma lider lopozisyon. Samem lepok Ramgolam ti kumans fer eloz MSM kuma enn lopozisyon “lwayal”. Lerla li ti rerant dan Parlman grasa eleksyon parsyel No. 8 an 2009 kot, avek sutyen PT, li ti afront so tonton Ashok Jugnauth, ki ti ena sutyin MMM. Li ti Minis Finans dan Guvernman PT-MSM-PMSD an 2010.
MSM finn reprezant plito lintere burzwazi indistriyel, sirtu dan textil, ti bizness (tit lantrepriz) ek komersan China town. MSM, sirtu Aneerood Jugnauth ti tultan mintenir bann lyin privilezye ar Lasinn, Singapour ek Sid Est Lazi.
Zordi MSM finn res, ziska tu dernyeman, enn parti ki reprezant lintere diferan seksyon burzwazi, sirtu burzwazi deta ki normalman Travayis reprezante. Li reprezant bann indistriyel, bann kontrakter, bann proprieter bis, sa kalite klas. Me, li kontrole par enn tit burzwazi intelektyel, dan bizness ti lantrepriz (SME) ek gran defanser sistem kapitalis. Depi 2015 sirtu atraver so bidze Guvernman MSM finn pran buku mezir anfaver burzwazi, burzwazi istorik, ki plis dan imobilye. Zordi li kareman sey reprezant kapital tablisman:
* Sibvansyonn kann. Li met mezir pu met sibsid lor pri disik depi fon SIFB, zel CESS tax ki fer patron lindistri sikriyer gayn Rs200 milyon.
* Depresye Rupi: Sa li benefik pu exportater sirtu dan textil, turism, disik.
* Bes Repo Rate: Kan to-dintere labank bese, patrona pey mwins to dintere lor so det imans ki zot ena. Labank Moris dir sekter prive andete par Rs 342 milyar. Ar mezir Guvernman, patrona gayn Rs 1.5 milyar direk dan so pos. Sa bes 0.5 repo rate reprezant sa sif la anterm e lintere ki patrona pa pu peye lor sa det mirobolan la. Par kont, sa mem mezir afekte pansyoner klas mwayenn ki depann lor to dintere depo labank pu azut enn larzan ar zot pansyon.
* Inorgirasyon zeneralize: Pravind Jugnauth inogir lotorut Omnicane ki Guvernman finanse (Rs600 milyon): proze IRS - vila pu milyarder, ek Smart City Mon Choisy – vila delix ek Smart City Medine (UNICITY). Li mem remersye Medine pu donasyon later pu proze Metro Express, kan li finn pey Medine gro gro lamone pu sa later la.
* Nuvo Smart City/IRS-PDS ankor – BOI finn ratifye 38 proze fonsye ki vo Rs45 milyar. Li finn donn fasilite tax pu milyarder deor ek diaspora (sirtu sa diaspora anti lindepandans la). Li finn atir investiser kuma Sobrinho, ki finn aste 131 gro vila. Sobrinho finn vini atraver so lyin ar Prezidan Repiblik, Minister Good Governance, FSC, Labank Moris.
An zeneral, MSM protez gran kapitalist mem seki sorti deor.
* Su WTO – Turism Industry Services ki favoriz investiser deor. Sa li odetriman dimunn ki amenn turist dan bato pu lapes, get dofin, plonze, bann ti restoran, firm sofer taxi, minibis, tu.
* Sey fini peser tradisyonel. Ena enn politik ankuraz IRS-PDS-vila-delix lor lakot pe menas detrir lapes artizanal
* Ankuraz biznes baraswa: Francois Woo dan Sid-Es parmi gran investiser dan enn form akwakiltir ki ena sertin risk pu lagon.
* Anfaver privatizasyon: CWA (zesyon par konpayni miltinasyonal) ek CEB finn met dibut 4 konpayni prive ki pu fer seki zot kontan. Kote Casino – grup Sid Afrik.
Li finn favoriz investiser pu proze Smart Cities: Grup Chantier de Plaisance (Wong Chin), Jean Marie Bain ek Cassiopee (Ile Maurice), Trimetys Ltd, Societe R. Jhubboo & Cie ek George Talbotier, Groupe Roland Maurel ek Morningside FZLLC (baze Emira Arab Ini), ENL Moka City, Grup Medine, IOREC (Groupe Mon Loisir), Omnicane, Konpayni St Felix, Terra (Groupe Harel Freres), Shanxi Investment Group (Lasinn),Yihai International Investment Management (Lasinn),
Parti Travayis
Parti Travayis finn dan puvwar ant 1967-1982, 1983-1991, 1995-2000, 2005-2014. Sa vedir, li preske tultan opuvwar, kan byin gete.
E li, li finn reprezant burzwazi deta depi moman ki Ramgoolam ek so Grup Advance ansam ar Forget ar so grup L’Express fer enn OPA lor Parti Travayis dan bann lane 1950. Su zot lidership, PT permet devlopman burzwazi deta. Li servi laparey deta pu favoriz, donn monopol, proteksyon, tu kalite ti-prodikter pu permet zot rant dan lakur bann gran patron. Pu li gayn sutyin lamas, li apiy lor “welfer steyt” inpe dan stil Fabianism an Angleter. Tultan li finn gard sa lalyans la. Dan LALIT, nu finn apel sa “blok istorik” ki li finn batir otur kann-ek-disik.
Dan bann lane 1990 Navin Ramgoolam pran lidership PT e kontiyn mem politik deklas, sirtu atraver politik “demokratiz lekonomi”, setadir agrandi klas kapitalis par permet nuvo, kuma BAI rantre. Navin Ramgoolam finn ena enn fason byin partikilye diriz so parti e azir kuma Premye Minis. Li tultan pe viz ena plis puvwar dan desizyon, inpe kuma enn monark, enn stil ala prezidansyel.
PT pa tro omozenn. Alinteryer PT ena osi diferan grup ki defann diferan klas. Ena grup ki reprezant sertin seksyon burzwazi, ena grup ki reprezant lezot. Li ti ena enn grup ansarz “demokratizasyon lekonomi”, otur Cader Sayed Hossen, Patrick Assirvaden ki defann lintere sa ase gro tit-burzwazi ki pe rod vinn dan burzwazi deta. Su rezim PT finn favoriz Betamax (Bhunjum, Jeetah), BAI, Gooljoory-Soornack. Dev Virahsawmy ti explik lor PT e burzwazi deta lor Radio Plus an Zin – Parti Travayis, li dir, so demokratizasyon lekonomi se pu permet Dawood Rawat, Vikash Bhunjun (Beach Club dan Riviere Noire), Ah Teck (Lottotech, Gamma Civic) gayn akse a kapital odetriman gro kapital. Sa pa vedir ditu ki li dan lintere klas travayer!
Ena enn lot grup otur Manou Bheenick ek Eric Ng, ki kont “kapital finansye”, ki atak sekter labank prive dan lapres.
Zordi PT finn afebli buku apre eleksyon 2014. Li ena zis kat depite, pu sinboliz sa febles la. So lider andeor Parlman, lor la. Li ena purswit kont li. Antretan li ena konfli lidership avek Arvin Boolell ki pa kasyet so lanbisyon pran lidership PT. E li kandida dan Parsyel no. 18.
Parti Travayist so labaz sosyal sirtu tit-burzwazi lakanpayn, ti komersan, ti-planter.
Zordi kan li dan difikilte, Navin Ramgoolam pe koz (dan Caroline pu selebrasyon Divali) politik “riptir ar lepase”, ki li dir, zis li tusel pu kapav amene (sa ferm zwe Arvin Boolell). Li dir san enn politik riptir, ris pu vinn pli ris, pov pli pov, e klas mwayenn pu kontiyn dan problem. Me li dir bizin politik “partaz san vinn kominis”! Li atak sirtu gran kapital e pe rod sutyin klas travayer.
MMM
MMM pa finn res lontan opuvwar. Li finn opuvwar 1982-83 pu 9 mwa, 1991-1994 (ar MSM), 1995-1997 ar PT, ek 2000-2005 (ar MSM). Berenger ti Premye Minis 2003 a 2005. Fonksyonn plis kuma parti lopozisyon.
Rezilta 2014 fer ki MMM zordi reprezant sirtu lavil (perdi sel 2 depite lakanpayn Ganoo ek Joomye). Li nepli sa parti nasyonal ki nu ti truve an 1976. MMM finn repran rol ki PMSD ti zwe lontan, setadir reprezant lavil ek “minorite” kominal.
Finn konsantre buku so aksyon pu anpes “koripsyon”, sirtu atraver mwayen birokratik. Depi so kumansman, MMM pena burzwazi deta dan so analiz. Alor li truv seki PT apel “demokratizasyon lekonomi” kuma “koripsyon”. Alor, MMM tuzur tom dan pyez, li vinn defanser konpayni prive ki deza etabli, e asire ki zot res for. Kumsa li vinn reprezantan burzwazi istorik, e sa byin vit, ant 1981 ek 1983. MMM truv burzwazi istorik pli efisyan, pli prop. Alor alafin MMM al reprezant lintere burzwazi, me sirtu burzwazi istorik.
MMM ena enn stratezi kominal ki mars de-per ek so defans burzwazi. Li baz li lor ralye lafors swadizan “kominote minorite”. E akoz Bérenger ena repitasyon reprezant “minorite”, ki li byin vit rekonet dirizan nuvo lorganizasyon VoH alepok, ubyin lezot grup sekter e kominal.
Zordi MMM enn parti esansyelman ‘Bérengist’. Parmi tu ansyin eli 1976 res zis Bérenger. Ena inpe nuvo dan ladireksyon kuma Adeel Meeah, Satish Boolell, Quirin. Me pena siyn enn vre relev ladireksyon MMM. Ganoo ki ti parfwa asim rol lider fitir finn kite. Obeegadoo parfwa vinn delavan, me tultan dan enn form molo molo. MMM afebli kuma zame avek 7 depite, apre ki li perdi 6 depite depi 2014. Bérenger perdi pos lider lopizisyon. Alor, li finn vinn PMSD, e PMSD finn vinn li, dan enn sertin sans.
MMM finn drolman deside pu ekart Vijay Makhan, e met Nita Jaddoo kandida pu parsyel No.18. Li finn sirkil enn lalis kandida pu Eleksyon Zeneral, ladan ena plizir kad, ena tifi Bérenger ek tifi Devanand Roothoo.
PMSD
PMSD enn parti ki kontan evolye alinteryer Leta, dan bann lalyans e dan koalisyon guvernmantal. Li bizin sa linfliyans dan Leta pu li opere, pu li existe.
PMSD lane 1960-80, par exanp, pa sa mem parti ki zordi ena Xavier Duval kuma lider, e ki osi Lider Lopozisyon. Me PMSD so lepase finn marke par diferan kuran dextrem drwat fasizant ki pa finn disparet net, e ki kapav refer sirfas, sirtu dan enn kontex kriz ekonomik.
PMSD depi so nesans finn azir kuma reprezantan gran burzwazi ek seksyon pli reaksyoner tit-burzwazi ki konsantre otur Beau Bassin - R.Hill. Li finn defann burzwazi sikriye kont lalwa anti- monopol an 1988, su rezim Aneerood Jugnauth. Li finn pran pozisyon kont ogmantasyon tax sorti lor disik. Li finn osi defann inportater lartik Sid Afrik, propriyeter lotel ek patron Zonn Frans, sekter banker. Li finn tultan gard bann lyin ar tit-burzwazi, sirtu lavil, dan sekter komers ek intelektyel. Li ti tultan for parmi ograde dan lapolis (buku komiser ek okad lapolis ti dimunn pros ar PMSD: Fondaumiere, Ribet, Huet, Feillafe) dan lapres, parmi profeser, kad servis sivil, dan zidisyer. Rapel Association Juriste Mauricien avek Gaetan Duval, Guy Ollivry, Rama Valayden ek Mario Helene ki ti pran nesans pu defann Ziz Ahnee e ki ti osi ena kuma bi pu vilgariz lalwa ek Konstitisyon, pu aboli penn demor. PMSD finn osi tultan ena dan so labaz dimunn dan lumpen, kuma somer e dimunn otur bann trafik ilegal.
Dan lane 1969, anmemtan ki klas travayer pe buz ver MMM, enn parti labaz kominal PMSD ti buz ver MMM depi moman kan Gaetan Duval fer koalisyon ar Seewoosagar Ramgoolam. Li interesan note ki Gaetan Duval ti dir ki, pu li, se Bérenger ki so vre zeritye politik plis ki Xavier Duval. Li bon rapel ki an 1989, Gaetan Duval ti sutenir kandida MMM Ivan Collendavelloo dan parsyel La Caverne-Phoenix. Dayer li finn mem avwe dan lapres ki Bérenger finn pran inpe so partizan, enn parti so elektora. Asontur, sa finn afekte natir MMM. Alor, li pa etonan ki se Minisipalite BB-Rose Hill su kontrol MMM ki finn donn nom enn stad Gaetan Duval e eriz so stati dan lakur Plaza.
Kan PMSD ti kas an but-but dan bann lane 1990, so labaz ti eparpiye ant diferan dirizan. So seksyon titburzwazi irbin ti res ar Xavier Duval, M.Allet ek E.Francois. So labaz lumpen, gro lebra, somer ti plito al ar Rama Valayden ek so MR.
Zordi PMSD finn re-inifye otur Xavier Duval kuma lider. Li enn parti ki regrup sirtu bann teknokrat ek biznesmenn kuma A.Godere, Nicole Hack, Mamad Khodabacus, J.Panglose, N.Kistnen, R.Mardemootoo, A.Perraud, R.Desveaux, A.Makoon. So kandida dan parsyel No.18 enn kontab, Dhanesh Maraye. Li bon rapel ki Xavier Duval limem li enn exper kontab e enn lepok li ti travay pu enn konpayni ki so mezon mer ti exper dan privatizasyon. Dayer Xavier Duval an 1997 ti pe ankuraz guvernman pu privatize, li ti deklare “En privatisant, l’Etat donnera le bon signal”. Xav ier Duval kan li ti Minis Turis ti osi promuvwar politik kominal atraver Festival Kreol. Ena osi kanpayn fasizant ki lekip Beach Authority, ki tom su Minister Turis, ti amene kont kolaz lafis kot zot ti al penn bann gro lakrwa nwar lor tu lafis ki pa respekte regleman. Li ti osi sey repran kontrol dan lepor atraver Cargo Handling ek sindika. Xavier Duval finn osi sey repran terin ki MMM finn delese kuma Palestinn, langaz Kreol e mem sey mark so prezans dan lakanpayn.
PMSD res enn parti fonsyerman dedrwat (malgre so sutyin pu aboli penndemor) e pro-kapitalis.
Explikasyon istorik lor destabilite kronik Guvernman
Avan mo fer lalist tusa lalyans, diferan koalisyon, bann kasir, tusa eleksyon antisipe ki finn karakteriz sa 50 an depi Lindepandans, les mwa partaz enn analiz kifer ena enn tel destabilite, enn debandad repetitif dan leta burzwa dan Moris. Li enn rezon ase sinp. Klas burzwa, sirtu depi 1976, pena enn parti ki kapav defann lintere burzwazi okler. An 1976, u pu truve kan u etidye sa taym-layn la, kan PMSD ti reprezant burzwazi, li finn gayn 6 syez. Lenmi patrona a lepok (PT) gayn 26 syez. Pli pir bann “kominis” (MMM a lepok ti paret kumsa pu patrona) gayn 30! Burzwazi krake. Lerla gayn lagrev Ut 79, kot burzwazi vreman per. Buku telman per ki zot konsider kareman emigre. Mem zafer kan zot sibir mobilizasyon anti-patronal Septam 1980. Ariv 1981, patrona pe deza travay lor aprivwaz lider MMM, ki ti osi enn parmi lider lagrev Ut 79, Paul Bérenger. Avek sikse. Li reysi fer pas so “nuvo konsansis sosyal” (sa vedir MMM nepli viz progre atraver lalit dklas, me atraver negosyasyon selman). Li reysi fer donn PSM enn tyer tiket pu eleksyon, setadir MMM sed 3/4 kot li kapav amand konstitisyon – sirtu pu permet nasyonalizasyon. Alor, patrona inpe sulaze. Me, MMM-PSM gayne, 60-0, ki ankor enn sok pu burzwazi – zot per pangar MMM angluti PSM. Me, seki finn arive, se Bérenger finn buz anfaver burzwazi tro vit, e li finn eklat so prop parti kan li sey aplik mezir FMI-Labank Mondyal. E, depi lerla, patrona tuzur pena enn parti ki kareman pu li. Burzwazi istorik zame pa finn gayn enn lakor stab ar burzwazi deta. Zame. Enn Guvernman baze lor enn tel lalyans pa tini lontan.
Dayer, zis kan onivo mondyal ena gran puse neo-liberal, zis kan burzwazi lokal sulaze, krwar li pu reysi inpoz inpe privatizasyon isi-laba. Ep! manb LALIT ansam bann sindikalis met dibut premye All Workers Conference an 1996 pu mobiliz 1,200 delege sindika pu opoz privatizasyon. Sa prodir 16 lezot Konferans, avek tu kalite su-komite pe travay ansam. Efektivman, li inposib pu Guvernman privatiz bann servis sosyal. Zis Telecom ki parsyelman privatize. Lasante ek Ledikasyon tuzur gratis pu tu. Ena pansyon iniversel ziska zordi, malgre tantativ pu MSM-MMM met enn means-test. Ena transpor gratis.
E pangar patron ti krwar ena zis 1,200 delege ki mobilize pu aksyon. Kan All Workers kolaps (normal, ena sindikalist ki kumans negosye ar guvernman pu gayn “shares” etc e sa amenn eklatman), ki nu gayne. Telman lamas dimunn araze lor britalite polisyer, kan Kaya dekuver mor dan so selil ar 33 blesir lor so lekor, ena lemet 3 zur. Tu lepep an antye inn fer sulevman. Lapolis finn sufer defet. 9 istasyon inn konpletman detrir. E, kan lapolis inn dan kazern, pena enn lidership pu anpese, e ki nu gayne? Piyaz. E pu anpes sa, ki nu gayne? Enn but byin “som” dan Leta finn pey dimunn pu met dife dan lakaz dimunn, pu pretann li ti enn sulevman kominal ki ti ena.
Me, nerport kimanyer, burzwazi finn res krake.
Li ti fer enn dernye seyaz an 2014, kan li amenn PT ek MMM ansam, e sa finn eklate avan eleksyon mem, e lalyans formel kase avan kawnting fini! Alor, sa debandad politik burzwazi ki amenn sa sanzman konstan dan lalyans, sa instabilite san-ses la.
Ena lalyans ki finn dire enn tigit lor letan. Ena finn eklate vit. Me ala enn lalist:
1967: Independence Party (9 an) Sa eleksyon la fer SSR vinn Premye Minis pu premye fwa (avan li ti Chief Minister). Li ti eli pu enn Lalyans: Independence Party (PT, Independent Forward Block, Comité Action Muselman). IP gayne dan 13 sirkonskripsyon. Parti Morisyin gayne dan lavil Port Louis, Curepipe, Rose-Hill, Quatre Bornes, Beau Bassin. IP res opuvwar pu 9 an.
1976: PTr, CAM , PMSD (6 an) MMM (30 eli) vs PTr (26) vs PMSD (6)
Premye fwa MMM partisip dan eleksyon zeneral ek reysi elir 30 depite. PT ek PMSD ti al tusel, fer enn kwalisyon apre eleksyon avek total 32 depite. Apre nominasyon Best Loser MMM ena 34 depite, PTr ena 28 ek PMSD 8. PMSD, PTr ek CAM diriz pei pu 6 an.
1982 : MMM-PSM (9 mwa)
MMM-PSM (60) vs Alliance nationale (PTr ek lezot parti) (0) vs PMSD (0)
Premye fwa ena enn 60-0. MMM-PSM gayn tu syez. Defet pu SSR. SAJ vinn PM. Me lalyans MMM-PSM pa tini, li kase apre 9 mwa.
1983 : MSM-PTR-PMSD (4 an) MSM-PTr (41) vs MMM (19)
Sa kasir la amenn kreasyon MSM su direksyon SAJ. Lalyans MSM-PT-PMSD reysi eli 41 depite. MMM dan lopozisyon. SAJ res PM. Bérenger rant dan Parlman kuma Best Loser. Sa lalyans la pu tini 8 an.
1987 : MSM -PTr- PMSD (4 an)
MSM-PT-PMSD revinn opuvwar avek 39 depite. MMM kontiyne dan lopozisyon.
MSM-PTr-PMSD (39) vs l'union MMM-MTD-FTS (21)
1991 : MSM-MMM (2 an) MSM-MMM (57) vs PTr-PMSD (3)
MMM ek MSM vinn ansam ek fer enn lalyans elektoral. Zot gayn 57 depite. Navin Ramgoolam pran flanbo PT ek vinn lider lopozisyon. Me sa layans MSM-MMM pa tini. SAJ desid met Berenger deor depi so guvernman apre ki li tande ki Berenger ti al dine ar Navin Ramgoolam. Berenger al syez dan lopozisyon me enn grup depite MMM parmi fe Prem Nababsing, De L’Estrac, J.Boulle, Swaley Kasenally, Prem Coonjoo, Shirin Aumeeruddy-Cziffra,Amedee Darga, Bashir Khodabux pa dakor ar Berenger ek zot kree RMM ek res dan guvernman SAJ.
1995 : PTr - MMM (2 an) PTr-MMM (60) vs MSM (0)
Bérenger reysi fer enn lalyans ar PT ek sa amenn enn 2yem 60-0 dan listwar eleksyon zeneral.
Me sa lalyans la pa marse e apre 2 an N.Ramgoolam revok Berenger ki return dan lopozisyon.
2000 : MSM-MMM (5 an) MSM-MMM (54) vs PTr-PMXD (6)
MSM ek MMM revinn ansam avek sutyin Harish Boodhoo. Formil tiket 30-30. MSM-MMM gayn 54 depite. Sannkula sa lalyans la reysi tini so 5 an. SAJ fer PM pu 3 an ek Berenger 2 an.
2005 : Lalyans Sosyal (5 an) Lalyans Sosyal (PTr-PMXD) (38) vs MSM-MMM (22)
Retur Navin Ramgoolam opuvwar avek 38 depite. Navin Ramgoolam ti fer kanpayn ar promes pu donn transpor gratis pansyoner ek zanfan lekol.
2010 : PTr-MSM-PMSD (11 mwa) PTr-MSM-PMSD (41) vs Alliance MMM-UN-MMSD (18) ek FSM (1)
Apre plizir traktasyon ar MMM, Navin Ramgoolam alafin desid pu fer enn lalyans ar MSM. Lalyans PTr-MSM-PMSD gayn 41 depite. Me lalyans la pa tini lontan.
Apre zafer klinik Medpoint eklate MSM desid pu kit guvernman.
An 2014, PMSD osi kit guvernman apre 14 an kolaborasyon ar Navin Ramgoolam.
2014 : Lalyans Lepep Lalyans Lepep (MSM-PMSD-ML) (47) vs PTr-MMM (13)
Apre ki MMM desid pu terminn Remake 2000 apre 2 an kolaborasyon ar MSM, SAJ met ansam Lalyans Lepep ki amenn kanpayn avek promes ogmant pansyon vyeyes, introdir saler minimal, konstriksyon 2000 lakaz par an. Malgre ki byin tigit dimunn ti kwar Lalyans pu gayne, MSM-PMSD-ML reysi zet PT-MMM ek gayn 47 depite.
Me, PMSD fini kit li, ale apre enn an.
Ki Lalyans?
* Presyon pu bann lalyans ranze, e parfwa pu zot kase osi, li vinn sirtu depi lekonomi, depi klas kapitalist.
Avan eleksyon 2014 sekter prive ti fer presyon, ti pe mem koz lagrev investisman pu fors PT ek MMM fer enn lalyans. Sertin portparol sekter prive kuma Tim Taylor, Rajiv Servansing ti dir li uvertman dan lapres. Fasa kriz ekonomik, burzwazi ti anvi enn guvernman for (setadir avek enn gran mazorite, enn kote, me lor program pro-kapitalist, lot kote) pu inpoz losterite, setadir fer klas travayer sarye fardo kriz. Me, li ti enn rev ki pa ti tini lontan pu kapitalist. Ni lamas dimunn, ni kapitalist la, pa ti dakor ek PT-MMM zot Proze pu enn 2yem Repiblik.
Ki lalyans burzwazi prefer opuvwar dime?
* Rezilta eleksyon 2014 fer ki pena okenn sa kat parti ki ena inplantasyon dan lakanpayn ek lavil, tulde. Pena okenn parti ki ena enn lasiz nasyonal. Depite MSM ek PT finn eli sirtu dan lakanpayn alor ki depite MMM ek PMSD eli sirtu dan lavil.
Sa li favoriz lalyans natirel: MSM-MMM ek PT-PMSD.
Lalyans MSM-PT an 87 ek 2010 gayn problem.
MMM-PT an 1994 ek 2014 ti plito enn dezast pu MMM.
Alor ki PT-PMSD finn ansam pu 10 an ek MSM-MMM tultan koz lepok 2000-05.
* Berenger ankor pe persiste fer krwar ki MMM pu al tusel. Li posib ena enn kuran ase for anfaver sa laliyn la dan MMM, sirtu apre dezast lalyans PT-MMM. Dayer MMM finn prezant so lalis kandida pu tule 20 sirkonskripsyon. Me sel fwa MMM finn al tusel ti an 1976, e li ti gayn plis depite ki tu lezot parti. Me alepok li ti ena enn labaz sosyal ki inplante dan vilaz ek lavil, sirtu parmi travayer. Lii finn afebli, lane apre lane, depi 1976.
* Nu remarke osi ki Berenger finn sanz ton vizavi Pravind Jugnauth e mem evok nostalzi Remake 2000. Eski MSM pu truv li meyer pu Guvernman MSM si li al ver eleksyon zeneral vit dan lalyans ar MMM, sirtu kan Navin Ramgoolam tuzur anburbe dan ka lakur. Sa kapav permet enn Guvernman MSM-MMM guverne stab ziska 2023.
* Kimanyer akomod lanbisyon Bérenger e osi asir Pravind Jugnauth rol ki li krwar li merite? Sa kestyon ki tultan kle dan lalyans ant 2 parti ki ena enn lafors similer. Apre 12 an, Pravind Jugnauth anfin vinn Premye Minis. Eski li pu dakor pu sed so pos Premye Minis e vinn su lotorite Berenger? Eski Bérenger kapav al Reduit avek sertin puvwar adisyonel? Eski Bérenger kapav terminn so karyer kuma sef deta ek sef diplomasi? Antuka, li pli atiran pu MMM dan puvwar 5 an olye mwazi dan lopozisyon. Me, pangar ena lefe 2014, e li perdi ankor!
* Kote PMSD, li kler ki Xavier Duval ena plis lanbisyon zordi, mem viz pos Premye Minis. Eski dan kad enn lalyans ar PT li pu rod plis tiket e posib enn formil ala Israelyenn kot li partaz pos PM ar Navin Ramgoolam?
Tusala bann kestyon ki pe ant sa 4 gran parti la. E zot pe ant klas kapitalis anmemtan.
AA, Oktob 2017