Galleries more

Videos more

Dictionary more

The Land Question: Baie du Cap Poses the Question: Who controls the land?(In Kreol)

07.12.2016

Kestyon later: Be di Kap poz kestyon kisannla kontrol later?


Zedi 1 Desam, ti ena enn Pwen Depres LALIT-Abitan Baie du Cap. Abitan Baie du Cap Kersley Louis, Jimmy Desalles e Stenio Laide ansam avek Lindsey Collen, Ragini Kistnasamy depi LALIT ti anim enn pwen depres ki ti fer dan kiosk bordmer Baie du Cap vizavi ansyin batiman stasyon lapolis. E li ti enn evennman dan sans ki ti ena lezot dimunn ki ena problem similer prezan, depi lezot rezyon ansam ek manb LALIT.


Lindsey Collen ti explike kimanyer sa travay abitan Baie du Cap ek LALIT finn kumanse kan abitan sa vilaz dan lakot sid ti invit LALIT pu vinn partisip dan enn manifestasyon abitan landrwa pu proteste kont proze IRS Monroze le 28 Fevriye 2016.


Seki pe arive zordi dan Baie du Cap donn nu enn lide ki sa kalite devlopman “real estate” ule dir pu dimunn Baie du Cap ek pu dimunn dan Moris an zeneral. Veritab problem, Lindsey inn dir, se kontrol lor later. Kisannla pe kontrol later Moris? Kimanyer 2 tablisman kuma St. Felix ek Bel Ombre kapav detrir tu plas travay laburer ek artizan, e lerla krwar li kapav servi later pei la zis pu tap enn lamone, enn lamone enn fwa pu tu? Lindsey finn devwal enn map Moris kot  finn fer enn mapping ki donn enn lide kuma nu pe anfet sibir enn re-kolonizasyon later Moris. Kolon pe vini depi Lerop, Sid Afrik ek Larabi, e atraver aste later ek vila, pe vinn enn kolon dan mem stil ki Izraelyin pe fer dan Palestinn. Sa map la finn fer apartir konesans manb Brans LALIT diferan rezyon, ek osi apartir lexperyans dimunn ki finn partisip dan reynion ki LALIT finn anime kat kwin Moris lor “kestyon later”. Map la montre kimanyer klas kapitalist, avek kudme diferan Guvernman depi 1995, pe bayant later pei, e suvan betonn later Moris avek tu kalite proze pu milyoner: IRS-RES-PDS-Smart Cities. Olye servi later pu kree anplwa, prodir manze, mont lakaz. Mapping la pa konple, me li donn enn lide degre ki pe bayant later. Anfet, rol diferan Guvernman Moris finn indike dan enn “mapping politik” ki Lindsey ti devwale, ki montre exakteman ki sak Guvernman depi 1995, so PT, MMM, MSM, PMSD, ML, inn prosed a donn permi bayant later pei dan enn fason iresponsab. E depi 1996, LALIT finn kumans so kanpayn pu obliz tablisman diversifye. Nu kanpayn dir, “Kontrol demokratik lor later, travay, lakaz ek manze!”


Kersley inn explik let kolektif ki abitan ti avoy Minis Lanvironman an Mars 2016, pu dimann li pu aret sa proze IRS dan vilaz. Proze IRS Monroze li akote lakaz dimunn, omilye vilaz, e li kareman vinn pu kup vilaz an-de. Kersley inn explike ki li pa konpran kimanyer enn tel proze inn gayn permi EIA. Later Leta e batiman patrimwann (ansyen batiman stasyon lapolis ek batiman Leta Sivil) inn vinn “private property”. Li finn mem montre lanseyn patron, ki anonse san okenn laont, ki sa batiman guvernman sanse “private property”.


Promoter sa IRS inn dekup flan montayn, fer enn gran ple. Li finn konstrir enn gran miray kumanse depi Rut Rwayal vilaz monte ziska lipye montayn. Sa finn blok sime akse pu tu fami ki res adrwat proze la, kan get ater. Anplis, zordi, ena enn 20-enn fami ki pe viv dan langwas parski zot pe ankor atann renuvle zot bay. Ena 3-4 famiy ki finn fini deplase. Zot ti res pandan plizir deseni lor Later Leta, me promoter inn fer zot ale. Ki kalite devlopman ki pa pran kont dimunn ki viv isi dan sa landrwa la? Pena dren, par exanp. Kan ena gro lapli, later, labu ek gro ros desann, pena enn plan pu sekiriz sa bann lakaz. Sime akse inn bloke, ena peron avek 75 mars ki dimunn bizin monte. Kersley inn amenn zurnalis pu mont peron, pu montre difikilite dimunn kan fer rasyon, swa kan enn kikenn malad.


Jimmy inn koz lor kimanyer, kan sa Proze IRS inn blok larut akse pu bann abitan ki res akote sa proze IRS, li finn anmemtan blok akse tradisyonel lor montayn, lor lasurs larivyer, ki tu abitan ti pe frekante. Lasurs inn bloke avek difil metalik e finn met enn lapomp, ek tiyo. Pe les dilo puri otur. Limem, an tan ki enn peser, nepli kapav al rod banbu pu ranz kazye pu so travay kuma peser. Abitan Baie du Cap nepli kapav fer lamars, joging lor montayn kuma tultan zot finn fer. E pena okenn fasilite spor pu dimunn dan landrwa. Promoter proze finn detrir, e finn mem anlev ansyin brik taye depi enn batiman patrimwann, seki ti tom zis par deryer ansyin istasyon lapolis. Finn fini kumans demantel stasyon lapolis, enn patrimwann ki dat depi 1905. Patron la, ki enn travay konzwin Tablisman ek enn kapitalist Franse, li finn anlev laport ek lafnet, pa kone kot ete.


Stenio inn koz lor kimanyer sa kalite developman IRS, lotel, vila pa kree buku lanplwa – li pa so bi. Sa tigit lanplwa li kree, sa osi, li abitye al ar dimunn ki res lwin. Patron prefer so travayer res lwin, pangar ena dispit. Li finn sit, lexamp developman, dan St Martin Bel Ombre, kot pa finn kree vre travay stab pu abitan laba ditu. Pe anbet dimunn avek sanse permi marsan pwason, latab dan bazar. Ki kalite travay bann vila pu ofer abitan vilaz? Li pa anplwa prodiktif.  Bizin enn vre devlopman dan vilaz Baie du Cap ki pu kree vre travay dan prodiksyon, Stenio finn dir. Avan abitan ti travay dan tablisman Bel Ombre ek St Felix. Kan mulin inn ferme, plas travay inn ale. Lizinn zonn frans dan lesid osi inn ferme. Dimunn Baie du Cap bizin enn devlopman kot  kree travay. “Nu ule travay prodiktif, nu ule kree kiksoz”.


Kisna inn repran kestyon ki Lindsey ti mansyone dan kumansman: kisannla ena kontrol lor later.


Tablisman Bel Ombre ek St Felix ena kontrol lor later dan  sa rezyon la. Alor, sa vedir, zot ena responsabilite pu devlop later dan enn fason ki kree anplwa prodiktif. Zot ti kapav, par exanp, servi later tablisman pu plant manze lor gran lesel, veritab prodwi alimanter, konverti mulin kann a lizinn pu konservasyon ek prezervasyon manze pu asir sekirite alimanter. Anmemtan kapav devlop exportasyon pu amenn deviz dan enn fason suteni, e pu amenn ankor devlopman. Guvernman pa kapav partisip dan plan tablisman kumsa. Li pe donn tu kalite fasilite, tu kalite dediksyon tax, pu donn valer later tablisman, e osi pu permet tablisman betonn later, e vann li ar milyarder lot pei. Guvernman pa kapav les tablisman betonn lavenir. Guvernman bizin fors tablisman pu diversifye lagrikiltir.


Prezan, kuma nu ti dir dan kumansman, ti osi ena reprezantan diferan landrwa, kot ena muvman kont so kalite devlopman destrikter, e ki, laba osi, pa adres problem travay, lakaz, manze. Vilaz Rose Belle kot ena problem lakaz lamyant, Cite Richelieu kot ena lakaz CHA ki pe literalman grene lor dimunn ki oblize res ladan, Curepipe kot ena problem mank lozman, Bambous Verieux kot IRS enn kote ek privatizasyon lamer lot kote pe kwins abitan landrwa.


Zurnalis ti poz kestyon. Zurnalist ti vizit sayt IRS e mont 75 peron pu konstat kondisyon dan lekel dimunn pe viv tulezur. Danze kan ena gro lapli, ebulman later ek ros depi lipye montayn.


 4-Desam-2016