Debate After Ram’s Talk on “Towards A New Economic Geography” (in Kreol)
10.08.2015
Deba apre Diskur Ram lor “Nuvo Zeografi Ekonomik Moris”
Apre ki Ram ti fini prezant so papye, samdi 8 Ut, 2015 dan lasal LPT, Gran Rivyer Nord Wes, ti ena enn deba byin interesan. Isi, anba, ena enn apersi sertin pwin dan deba la.
Komanter L: Sa vedir, kan nu truv ti-marsan lafwar ek marsan anbilan gayn konfli ar bazarye ek ar proprieter magazin – lager ki pe aksantye depi 5 an – li posib li anfet vre pu dir ki tu sa trwa kategori komers dan lavil pe sibir mem lefe, setadir lefe dabor tu sa nuvo Mall la. Tu sa Mall de-lix inn tir dimunn ki depans buku depi lavil, pu zot al depans zot larzan dan Mall – ki anfet sitye dan “lakanpayn”, mem si pa dan vilaz. Anmemtan, avek mwins anplwa stab, ena plis dimunn ki vinn “ti-marsan”, alor pli buku ti-marsan pe lager pu sa nomb kliyan ki finn diminye. Anmemtan dimunn dan klas travayer ena mwins larzan pu depanse, antan ki fami – pu plizir rezon. Alor, sa lager ant 3 kalite “marsan”, li enn refle enn seri lezot problem. Zot pe anfet blam zot kamarad pu enn nuvo realite zeografik-ekonomik, ki pe afekte tule-trwa kalite marsan. Sa explik linportans nu deba zordi, dan enn sans.#Ram: Tu dernyeman buku ti-komers dan lavil finn anfet ferme. Ena sif ki finn pibliye resaman.
Kestyon D: Ram, kan u koz “dislokasyon” dan u diskur, eski u kapav expann lor la? Ki exakteman u ule fer referans?
Ram: Dan lakanpayn 20-30 an desela, ti ena enn form lorganizasyon sosyal partikilye, ki ti swiv enn-de syek enn form lekonomi spesifik: setadir prodiksyon kann ek disik. Si nu pran, par exanp, Bambous, vilaz kot mo reste, nu finn temwayn enn sanzman dan sa dernye 2-3 deseni la.
Mo explike: Lontan lakup ti eleman prinsipal pu sosyete dan vilaz dan enn lane: kumansman lakup, finisyon lakup. Par exanp, osi, laplipar laburer ti gayn lapey kinzenn. Alor ritm lavi ti al par kinzenn, parski buku dimunn ti laburer kann. Dimunn al tir rasyon sak kinzenn dan labutik. Si mank enn lamone, butikye la ekrir li dan enn gro liv. Li donn u kredi. Prosenn lapey kinzenn u pey li. Ala so ritm. Dan Bambous, ti ena enn lot zafer interesan. Ti ena enn orloze ki ti vinn instale Bambous, me zis pandan Lakup. Sak lane, li vini pu lakup. Antrekup li pa la. Li al travay enn lot plas. Kifer? Parski dan lakup tu dimunn ti bizin enn revey ki sone 4er granmatin pu zot leve. Enn gran mazorite fami, dimunn leve 3er 4er granmatin pu kwi manze, pu amenn dan karo, pu zanfan manze avan al lekol.
Alor, tu zafer ti ena enn ritm ki ti depann lor pa zis prodiksyon agrikol, me pli spesifik ankor, lor prodiksyon kann. Tu dimunn dan vilaz ki ena kamyon, dan lakup, zot osi, zot travay sarye kann. Fabrik sosyete, li ti otur lokipasyon kann ek disik.
Lerla kan, zordi dan Bambous, res anfet byin tigit dimunn ki tuzur pe travay dan kann ek disik, akoz finn santralize, mekanize, sa ansyin ritm, ki ti prezan lontan, li nepli la.
Sa reprezant enn dislokasyon dan manyer vilaz striktire antan ki sosyete.
Li pa inik isi. Dan Peyi Degal, par exanp, lontan preske sak vilaz ti otur enn minn sarbonnter. Kan Mm. Thatcher ferm preske tu minn sarbonnter bann lane ’70, sa bann vilaz la, zot dezintegre, parski laba osi, parey kuma isi, ritm la ti otur zom dan lakaz la leve boner, kwi manze pu li, pu li al travay dan minn. Ler ki li returne, so fam sof dilo dan gran balti, zom la asize dan enn espes barik, so madam bros so ledo ar bros, pu tir sa sarbonnter la, sa lapusyer nwar lor li. Kan ena enn lindistri dominan, li kree enn striktir dan sosyete, li kree enn sertin ritm. E kan sa gran lindistri ferme, ubyin raptise net kuma isi, la, tu sanze. Tu disloke.
Enn remark, enpe enn kote, me li fer pwin lor kimanyer prodiksyon li afekte natir sosyete. Li pa afekte zis lekonomi, zis sif. Me, tisi sosyal.
Dan buku lezot pei, ena sertin lavil ki pa tro bon pu reste. Kifer? Akoz tradisyonelman dan sa lavil la ena enn sel gran lantrepriz, enn sel patron, enn sel gran anplwayer. Alor, tu dimunn bizin kurbe divan li – zis pu gayn travay. Me, dan lavil ki ena plizir diferan gran lizinn, pa enn sel anplwayer, – mo ti temwin sa dan Nottingham, kot mem si so lekip futborl inpe an-kuyonad pur lemoman, so lavil li extra pu reste, so lavi extra. Dan Nottingham, avan ti ena minn sarbonnter, ti ena Boots ki prodir medsinn, ek ti ena ankor 2-3 gran lantrepriz – tradisyonelman. E paralelman, ti ena enn kantite lizinn kot fam ti travay, alor dan Nottingham fam ti buku pli lib – pu sorti san zom, kan zot anvi, par exanp – depi buku lane avan ki fam ti lib dan lezot lavil dan Langleter. Personn pa pu sikann zot, rod lamerdman, parski depi enn bon but letan, zot finn etablir enn prezans ki u pa kapav kestyone.
Tusala pu dir ki anplwa dan enn rezyon, li determinn enpe striktir sosyete, manyer ki sosyete la fonksyone.
E pu nu revinn dan Moris, seki fer nu panse bizin enn deba, se lefet ki anfet personn pa finn reflesi buku lor ki lefe santralizasyon mulin ek mekanizason finn ena lor fabrik sosyete. Finn get li onivo ekonomik: somaz, anplwa sezyone, sif anplwa. Me, personn pankor reflesi lor kimanyer li afekte pa zis statistik, me striktir sosyete limem, bann zafer dan so fabrik mem. Kimanyer nu finn kumans pans lor la dan LALIT asterla?
Nu tu ki lir lagazet finn remarke ki “capital du crime” dan Moris, dernye 10 an, li Lallmatie. Enn plas riral. Kot gayn krim atros. 2 fam dan laz mor 60 kut kuto. Lezot krim. Ena enn form kriz sosyal ki inn afekte lakanpayn plis, e ki personn pa pe analize. Nu lir li lor lagazet, me nu pa reflesi ase lor la. Li dan lakanpayn ki ena plis lager alinteryer lafami, lager mortel ant vwazin. Kimanyer sa paret inn ogmante buku plis dan lakanpayn konpare ar dan lavil? Sirtu kan normalman, sa kalite dislokasyon li pli egi dan lavil?
Kan nu fer enn tel konstatasyon, ki ena plis krim ek vyolans intra-familyal dan lakanpayn, nu oblize, antan ki militan, sey konpran kifer li kumsa. Li pa dan “natir dimunn lakanpayn” pu lager, antretuy zot-mem. E dayer li fek vinn kumsa, dan dernye 10-20-30 an. Sa dislokasyon ena pu fer ar enn dekonpozisyon striktirel, sanki ena kumansman enn rekonpozisyon. Rekonpozisyon pu ena. Dan Bambous, kumans retruv li. Me, dan sosyete tultan ena enn time-lag. Apre, letan ki sa bulversman fermtir lizinn, lisansiman masif dan karo, ena so lefe, e kan kumans ena rekonpozisyon, la osi, gayn enn time-lag avan so lefe.
Kestyon depi Y: Ki bann kalite rekonpozisyon eski u truve deza, Ram?
Ram: Deza ena sanzman. Ankor enn fwa, mo baz mwa lor Bambous. Laplipar dimunn ti travay dan lindistri sikriyer. Lerla buku ti travay dan lizinn zonn frans. Lerla anplis sa deperisman anplwa dan kann ek disik, lizinn zonn frans, li osi, li al ferme dan lakanpayn. Zordi buku dimunn travay lotel Flikanflak, dan IRS, dan Sibersite. Kote sibersite, ena ki la zordi! Ena enn ta ki travay programer sibersiti ki res Bambous. Ena sa kalite mitasyon, me li pankor restabiliz sosyete.
K: Mo-mem travay Sibersite, res Bambous. Lontan, dan vilaz Bambous, ti ena enn sant vilaz, enn lakrwaze, kot Labutik Ledan Lor. Nu, manb LALIT, ti pe dibut laba pu distribiye trak. Li ti enn plas stratezik. Dimunn ti dibut laba, kamyon pase pran laburer, lerla plitar artizan. Anba 2 labutik, ena tu sa muvman la. Me, la, zordizur, kan mo pe atann bis pu al Sibersite, mo tuzur lor sa mem lakrwaze. Nu dibut laba granmatin. Me, forse-forse ena enn sel dimunn pe al travay dan sase, enn sel artizan dan mulin disik. Lerla gayn bann grup travayer lotel, nu bann Sibersite, e ena pe atann parski kapav-et transpor pu pase pu zot al travay zardin IRS (bann zurnalye). Sinon, zot return lakaz. Zot atann-atann, si gayn transpor, lerla ale. Me, lakrwaze la parey, anmemtan li inn sanze.
L: Enn lot zafer ki indik anmemtan similarite, anmemtan diferans, lor letan dan vilaz. Enn kur alfabetizasyon dan lakanpayn, 20-30an desela, dan nerport ki grup 10 dimunn, lamwatye travay dan kann, lezot dan zardin legim, swa zot tayer, lezot ti-metye, e kote fam, ena ki okip zanfan lakaz. Tu dernyeman, Anne-Marie ek mwa ti fer enn kur Bo Sonz. Tu fam dan sa kur la zot travay anplwayed-mezon. Zot tu. E pa zis sa. Zot tu, apar enn ki byin zenn, inn deza travay dan lizinn, swa dan karo. Me, zordi, zot tu finn vinn anplwayed-mezon, enn kalite travay ki dan Bambous, Bo Sonz pa ti existe avan.
Sa konfirme kan mo repans sindika pu sekter anplwayed-mezon, a lepok. Mo ti donn kudme pu met dibut sindika anplwayed-mezon dan bann lane ’70: ti ena anplwayed-mezon ki ti travay sir-lapropriete (dan bann gran lakaz sef tablisman), ti ena dan lavil Curepipe, Beau Bassin, Vacoas, ek dan kanpman lor lakot. Me, pa dan vilaz.
E lor konsyans deklas osi, ena enn gran sanzman. Sindika Domestic Employees union ti ule ki sa sekter, setadir sekter domestik prive, li disparet. Ala, enn lidership sindikal ki ti ena enn vizyon. Zot ti anvi, si ena anplwayed-mezon dan lavenir, ki zot resevwar lapey ar Minisipalite, sipa ar Guvernman, e dizon, kan kikenn malad, dokter lopital preskrir li servis enn anplwayed-mezon, ki peye par enn antite kolektif. Konsyans deklas inn telman afebli ki zordi, preske tu dimunn dan klas travayer inn ariv truv travay “servant”, enn restan lepok feodal, “normal”. E, mem si li pe vinn enn-de bann pli gran sekter dan pei, li pa mem sifre par biro statistik, kuma enn sekter.
Komanter depi D: Anplis sa fenomenn bann lantrepriz komersyal sorti lavil al dan lakanpayn, anmemtan, anplis dimunn lakanpayn ki vinn res dan lavil, nu finn osi truv enn lot zafer: nu finn truv enn fenomenn kot dimunn eze, zot kit lavil, zot al res dan lakanpayn, swa lor lakot. Zordi dan Rivyer Nwar, Tamarin, telman ena dimunn lavil inn al reste – mo pa pe anvi truv li dan enn fason kominal – ki landrwa la finn sanze buku. Akote enn lakaz tol, ena bann gran gran sato. Li flagran. E li osi, li enn rekonpozisyon ki pankor stabilize.
Komanter S: Mo anvi koz enn lot sanzman dan Lavil, kot mo reste. 25 an desela, partu dan lavil, ti ena klib. Enpe partu-partu. Mwa mo res Tranquebar, alor, zis Tranquebar tusel, ti ena enn 20-25 klib. Sak klib, li ena so domino, lezot zwe. Dimunn rankontre ansam. Kumsa, dimunn konn so landrwa. Kumsa, kan li zwenn dan klib, li organiz so landrwa. Zordi nepli ena klib ditu.
Ram: Pena okenn dut seki nu pe dekrir la, seki finn arive dan lakanpayn, ena so kontreparti seki pe arive dan Lavil. Dan Port Louis, lontan, Lari Desforges, dan tu sa bann lakaz letaz, ti ena dimunn ti pe reste. Lor zot balkon lao la ti met linz sek. Buku dimunn ti reste dan sant Port Louis. Finn ena enn exod. Dimunn finn kite, al res lezot plas. Kan azut sa avek exod komersyal ver shoping morl andeor lavil, lerla u kumans truv lavil ki finn deperi. Lavil ki nepli ena enn nam. Get Port Louis. 6-er tanto travers Port Louis, u truv enn lavil sinistre. Samem mo ti apel li enn lazeng irbin dan mo papye. Sa, li reperkite lor nivo infrastriktir, servis, lavwari, debus drin. Anmemtan u ena komers ki pe ferme, abitan ki pe kite, vreman li riske vinn lavil dezer. Lavil finn sufer sa buku – diferan depi lakanpayn. Sa ti bi nu sesyon, pu gete kimanyer lavil ek lakanpayn finn afekte diferaman. Samem nu ti ule dir par “zeografi” dan tit.
Dan sa diferans la, nu truv lefe diferan. Enn de bann lefe, se fer Lallmatie vinn “kapital” krim. Li pa normal pu enn vilaz, avek so klib, tultan dimunn anba lavarang labutik ar so labyer, vilaz ena enn lavi, ki ena krim atros. Ti ena bann mwayin sosyal pu ki tu plizumwin armonize ant vwazin, dan lafami. Sosyete inn perdi reper, dan enn sans.
Komanter L: An mem tan, ena enn espes “enclosure”, fermtir lespas piblik, ubyin lespas kot u lib sirkile. Dan vilaz, pa ti ena fennsing, miray, baraz ant diferan lakur. U anvi al get kikenn sipaki distans dan vilaz, u pran enn dyagonal, u travers dan lakur enn 10-enn fami, u travers vilaz, ale, e u re-travers dan lakur dimunn pu returne. Dusman dusman, avek lager eritaz, avek dimunn met lanturaz, tu dimunn inn ferm zot lakur. Sertin lavil ti deza ena lanturaz bambu, ki ti anserkle lakur. Me, vilaz, sa fermtir sirkilasyon lib, li relativman nuvo. Lespas piblik inn raptise buku, anmemtan. Lontan dan sak vilaz ti ena enn 20-enn grup lamizik, ki ti zwe anba pye, dan enn but terin vag. Bon, bon grup. Lavil parey. Lerla, bann zom Radhoa, lezot CID, kumans farus bann zenn ki zwe lamizik. Ti mem dir, “Kifer u pe dibut isi?” Si ena zenom pe dibut dan kwin lari, sipa anba Lagar, zot pa sipoze la! Ondire li ilegal Li kuma enn privatizason lespas piblik.
Anplis, tu batiman piblik – kuma Vilej Horl ek Sant Sosyal, ki ti batiman pli gran dan vilaz – inn vinn relativman tipti, vizavi batiman komers, sipa kinkayri, gran gran mahal prive, bel bel batiman, gran gran tanp, legliz, moske. Mem kuma MCL Rose-Hill, li ti enn gran batiman konpare ar lezot. Me, asterla, li finn vinn miniskil. Pena nuvo batiman piblik, dan vre sans mo la. Asterla, ena enn nuvo lalwa, u pa gayn drwa bwar enn labyer an-piblik, nonpli. Pa zis u pu pey lamann, me u pu gayn sa deli la inskrir dan u “moralite”, u pa pu gayn travay.
Ram: Li bon sulev sa. Ena 2 pwin mo pu repran.
Ti ena enn lepok kan sak labutik, gran labutik, ti ena lakanbiz. Pa tu dimunn pu konn sa? Enn kote, ena labutik, lot kote lakanbiz, mem komi labutik, li okip lakanbiz. Ti ena latab, kuver ek zenk, ti apel sa zenk, lerla u tann tok, tok, tok. Komi bizin degaze al vid ankor 4 rom. Pwin se ti ena enn lavi otur lakanbiz. Ti ena enn ti levye, avek so robine, u al lav u ver. Ti ena so gajak. Me, dusman, dusman, tu lakanbiz inn ferme. Ena zordi enn-de ki enpe smart, plito bann “Bar”. Nepli ena sa lakanbiz kot sak labutik. Dimunn ti bwar labyer anba pye, osi. Met kat ros. Sakenn ena enn but kartron, li poz lor la. Omilye ena enn ros inpe pli gran, enn but playwud lor la, poz u domino lor la. Sakenn ena so butey labyer. Ala kimanyer sosyete striktire. Ala kimanyer letan ti striktire. Lerla u ferm lakanbiz, u rann bwar labyer ilegal anba pye mang. U pu al ferme si u bwar anba pye mang! Si lapolis truv u, li enn kontravansyon.
La, ena enn lot pwin zeneral ki afekte tu dimunn dan pei. Depi enn bon but letan, ena sa zafer “sertifika karakter”. Seki ti apel “sertifika moralite”, asterla apel “sertifika karakter”. Mem zafer. Tu deli o-kriminel, si u finn deza gayn enn konviksyon, li lor la. Tu zenn ki lapolis inn may zot ek enn pulya gandya, pe fim enn mas, sa li lor zot sertifika karakter. Zordi buku anplwayer pe exziz enn sertitika karakter. Tu sa dimunn, zenn sirtu, ki deza ena tas lor zot sertifika karakter, zot pa anplwayab. Kimanyer zot sipoze viv? Kimanyer? Par travay ilegal? Alor, Leta pe kree enn klas dimunn “kriminel”. Leta pe kree enn seksyon nu popilasyon kriminel. Alor, politisyin ek bann ki fer travay saritab, zot fer bel bel diskur kont exklizyon. Zot fer bel bel proze kont exklizyon, me si sa pa exklizyon, mo pa kone ki ete exklizyon. U pe exklir enn pursantaz agrandisan depi tu aktivite ekonomik legal. Lerla nu soke kan dimunn ras lasenn lor sime. Lerla nu soke kan dimunn rantre kokin dan lakur. Nu bizin realize ki ena enn ase gran pursantaz dimunn ki pa kapav gayn enn travay akoz zot sertifika pa prop. Sa li afekte lavil, lakanpayn parey.
Y: Kan ti met sa lalwa? Kan finn gayn sa tandans “met prop”? Kot li sorti sa? Kot sa lide pu ferm dimunn, met prop, sorti?
Isi, deba inn swiv lor depi kan exakteman sa sertifika moralite kumans vinn esansyel pu tu kalite travay diferan. Dimunn ti donn temwayaz kimanyer sa finn vinn zeneralize. Ena dir li ti kumans ar travay sekirite, dan Guvernman, lerla profeser, lerla konpayni ki fer kliyning, akoz nepli zis servis sivil ki rant dan batiman piblik, par exanp. Ena travayer tu-kalite ki ena akse, avek privatizasyon, avek awtsorsing. Alor, Biro Minis Finans lavey Bidze, ena sipaki konpayni ena akse. Li nepli dimunn ki travay pu Guvernman. Sa finn akseler sa prosesis exziz sa sertifika la.
Ram: Pandan 35 an, sirtu MMM, kan li dan Lopozisyon, so platform politik ti pe vinn anfaver “law and order”. MMM, antan ki Lopozisyon, li kritik Guvernman lor baz law and order. Zordi mem ena nuvo lafis MMM avek enn slogan kont “Violences et crimes”. Lerla sak fwa, Guvernman reponn par introdir enn lot form represyon. OK, li dir, mo ferm dimunn. OK, li dir, mo interdi bwar anba pye mang, etc. OK, mo met sertifika moralite. Li enn kanpayn politik otur sak eleksyon zeneral. Ena enn espes siranser sekiriter. E, sa, li kote politik.
A: Dan Lavil, ena buku sanzman. Kot mwa Plaisance, enn lepok ti ena kapav enn 25 klib futborl. Mwa dan enn klib, mo frer dan enn lot. Telman ti ena klib. Fer turnwa futborl. Zis Plezans, mo pa pe koz Rozil. Zot organiz forum dan tanto. Dimunn ki ti anfet pe sweyn tu sa lorganizason ti sirtu enn tit-burzwazi dan lavil. Me, zot inn kite. Zot inn al ver Albion ek Ros Brinn. Me, alepok, kot al antrene pu futborl? Sa gran laplenn ki’nn vinn lafwar asterla, li ti lib. Li pa ti bare naryin. Tu lekip al antrene laba. Me, zordi nepli ena terin vag. Ena Quorum asterla, avek enn gro geyt, ek enn gro kadna ladan. Lekip ki vinn antrene, zot bizin inskrir. Li sirtu klib depi sant lavil Beau Bassin, sant lavil Rozil ki gayn sa akse la. Lekip Plezans pa gayne. Lespas piblik kot mwa ek mo frer dan konze ti zwe, nepli la. Tu lespas piblik inn retresi. Finn ena konstriksyon lozman, dakor, me osi sant komersyal, parking, sime inn pli gran, odetriman lespas piblik. Zordi ena 3 grup otur mo sime, ki dan rezo ladrog. Zenn regrupe otur ladrog. Lennding laba suvan. Zot regrupe, lapolis, su presyon apel pu plis law and order, fer lennding. Sa retresisman lespas piblik li sirman kontribiye dan sa expansyon rezo ladrog. Lontan ti ena enn bordel. Li ti fonksyone trankil, zis enn-de gro lebra par fwa. Li pa ti gat landrwa net. Plaisanz, li ti enn plas, kanmem, ki dimunn ti ule vinn reste. Me, avek tu sa marsan ladrog zordi, landrwa lamem inn gate.
Kote lar formel, Galri Max Boulle inn ferme.
MCL, kot ti ena deba, konser, tulesemenn, li nepli anime. Nepli ena aktivite pu zenn tanto.
L: Fam inn amenn lalit plis ki 100 banane pu gayn enn lekol primer pre, pu liber nu depi zafer kit zanfan, al serse. Asterla, ena lekol partu. Me, ki finn arive? Sann kut la, lari tro danzere – gro gro veykil rant dan tu ti sime: kamyon, mini-bis, loto, motosiklet – alor sa liberasyon fam ki lekol primer partu ti reprezante, li pa finn anfet abuti. Fam tuzur pe akonpayn zanfan al lekol.
A sa stad la, deba ti vinn lor kimanyer Guvernman finn deplas so responsabilite, met li lor ledo enn fenomenn relativman nuvo, apel ONG: Sanse ONG ki responsab pu okip zanfan asterla. Me, kimanyer ONG pu fer sa, sirtu kan li finanse par CSR? Patron fer dimunn mizer, lerla li donn kas ONG de so swa pu okip dimunn mizer.
Deba ti vinn lor penetrasyon sa ideolozi law and order. Ena bann sityasyon absird: Li absird ki ena enn gran “demand” ki bizin tir tu lisyin maron dan Zardin Pamplemousses – wi, dimunn revandik sa akoz, zot dir, turis pa kontan truv lisyin maron dan Zardin. Me, anmemtan, fode pa may lisyin maron divan turis!
Komanter D: Lor kestyon “sekiriter”, mo finn realize ki enn sosyete li devlop enn fason partikilye, ki pa parey partu. Kan mo ti al Langleter, mo rod anti-vol lor lafnet, premye lannwit. Mo realize pena. Pena ditu. Mo realize ki tu dimunn al lor konfyans. Li diferan depi isi. Isi met baraz, parski u mefye voler. U met enn baraz ot. Lerla met li pli ot, pu vwazin pa truv u, pu u pa truv vwazin. Met anti-vol. Tusala baze lor enn asonpsyon mefyans.Alor, dan kad sa mefyans zeneralize, li pa etonan ki patrona li mefye u avan-mem li pran u pu travay: li exzize ki Guvernman donn u enn sertifika avan li pran u. Lerla, kan li fini pran u, li tuzur mefye u, li met kamera partu pu vey u. Malerezman, nu ariv truv sa enn zafer normal.
Komanter L: E seki grav se nu anti-dot a sa kalite “mefyans” la, nu anti-kor milener, setadir nu kapasite regrupe ansam, fer enn koezyon sosyal ansam, li osi, li finn atake. Nu nepli ena mem lespas pu nu zwenn, rankontre, pu ki nu ranforsi nu anti-dot kont sa individyalism la. Alor, nu ena enn dub-problem: Leta atak nu liberte, e anmemtan atak nu defans – par atak plas-mem kot nu zwenn. U anti-kor atake. E, sa osi montre danze sa nuvo kalite “lorganizasyon” apel ONG la. Li pa kuma enn lasosyasyon ki pu u. Li enn zafer kontrole par larzan andeor de u – swa patron, swa guvernman, swa depi lot pei. La osi, ONG vinn enn form lorganizasyon ki riske atak nu anti-kor kont enn Leta dominer – parski li deplizanpli pa su kontrol sosyal. Sa bann klib ki “2 Alain” inn mansyone, zot ti su kontrol dimunn landrwa a 100%.
Asterla, ONG pa pe zis swadizan ansarz lite kont “pos de povrete”, e sa su kontrol larzan Grup ENL ubyin CIEL, me get ki pe arive kote lar:
Lontan, ziska 20 an desela, sak vilaz, sak kartye lavil ti ena so bann grup lamizik, kuma finn mansyone. Zot organiz lamizik pu zot mem, pu maryaz, pu fet. Li konpletman otozere. Me, dusman dusman, u truv sak invitasyon pu enn evennman artistik ubyin lamizik, li ena enn ta ti desin anba – sa se logo bann antite komersyel, bann korporasyon sekter prive, bann korporasyon guvernmantal. Ondire enn ONG, sipaki pe organiz kiksoz, me li ena enn trale sponnsor, ki met zot logo tipti lor invitasyon. Mo krwar zis LALIT, ek enn de lorganizasyon byin integ, ki pena tu sa kalite sponnsor sekter prive, lot lot.
Me, asterla ena enn nuvo fenomenn. Patrona limem li lans bann zafer artistik: Pu sa The Bridge, enn festival lar ek lamizik otur tem “ekolozi”-a-la-patrona, – dan vilaz Tamarin. Tuzur Tamarin, nu remarke. Ena gran sef MCB, Anthony Withers limem, bann gran sef Fran Mason, fami Travayist ek anmemtan li sef feodal 2 kote larivyer Tamarin, bann Jubboo, ena Minis Lar ek Kiltir, e dapre Dominique Bellier ena enn 20-enn ONG (tuzur ONG) sponsorize par “Lamerik”, plis ena enn CEO pu sa Festival la ki apel Sebastien Sauvage, enn port parol enn parti ki parfwa deklar li “degos”, Rezistans ek Alternativ. Alor, asterla tu artis pu danse lor komann MCB, Lamerik ek bann Jubboo? Sa, li enn siyn enn nuvo “kran” dominasyon. Parski lar, vre lar, li osi li form parti nu anti-kor kont diktatir. Asterla, sa lar, li pe organize (pa zis enn ti logo) par bann lintere pli reaksyoner dan pei. E nu kone ki sa bann sef apel Jubboo, zot pe anvi buz sime piblik ki al debus lor Bridge Tamarin, pu zot Smart City.
Ram: Parfwa sosyete limem su sertin kondisyon, li reazir dan enn fason pu anpir enn problem. Dizon, dan lavil ubyin vilaz, finn gayn enn-de ti hold-ep. 2-3 dimunn montre kuto, ras portab. Arive, sa. Kimanyer sosyete reazir? Dan fason pu anpir sityasyon la, ubyin amelyor li? Si nu tu desid pu res kot nu. Enn reaksyon komin. Lerla, lor sime pena dimunn. Lerla sa 2-3 ki pe sorti travay tar, zot pli an-danze. Plis insekirite. Sa li enn “solisyon” ki anpir problem la. Veritab solisyon, se pu tu dimunn pli sorti. Me, suvan nu gayn seki apel enn “sikoz sekiriter”. Sosyete anpir sityasyon, si nu pa get byin.
AL: Mo osi, mo truve ki parfwa nu, lamas dimunn, nu ena bann reaksyon ki pa bon. Saki bizin sanze. Ena dimunn ki mobilize deryer enn parti zis pu eleksyon, lerla apre miting remersiman, zot res lakaz. Par exanp, kifer pa kontiyn met ar Lalyans Lepep pu li konstrir lakaz, kuma li finn dir dan so lalist mezir, pu li kree anplwa, kuma li finn dir? Ondire, dimunn pare pu buze, me zis enn fwa 5 an. Sa osi, li enn antrav kan pe rod rezud bann problem ekonomik.
Deba finn vinn lor konsep “gentrification” bann landrwa, kan dimunn eze rant dan enn kartye popiler. Kan dimunn ris depi lavil al res dan enn plas kuma Tamarin, zot inpoz zot stil lavi, dizon kuma zot “individyalism”. Me, kan dimunn lakanpayn buze, al res dan lavil, zot pena sa mem puvwar pu inpoz zot kiltir.
AM: Diferans li pa zis ant lavil ek lakanpayn. Mem zis ant ris ek pov. U kapav gayn 2 landrwa dan mem lavil, dan klas travayer mem, kot ena enn diferan kiltir. Kan mo ti kit Vallijee, kot tu dimunn pa ti ena anti-vol, pa ti ena miray ot, pa ti met lakle dan lakaz, mo finn demenaze, mo finn buz apenn 500 met, al res Gran Rivyer, mem lavil a mem lavil, laba dimunn zot deza dan sa lozik ferm zot mem. Pu al labutik, bizin met lakle dan laport! Si kikenn pe get kote vwazin, sa enn move manyer Valiji! Fode pa sanse “vey zafer dimunn”. Me, kan byin gete, pu vey u vwazin anfet enn bon zafer, li pa enn move zafer. Samem ki diminye ka vol. Samem manyer u kone si kikenn malad. E reyelman partu dan Vallijee ti ena enn kantite klib. Zordi, telman zeografikman dimunn inn redwir a zot prop lakaz, e sa finn arive mem dan Vallijee. Zordi apre 2 zur u kapav ariv kone ki kikenn inn mor dan so lakaz. Telman dimunn pa vey zafer dimunn!
E lor sa not la, lor linportans nu pran kont bann gran sanzman dan sosyete, integre li dan nu refleksyon politik, nu finn arondi deba.
