Konferans de Pres Lalit lor lamonte kominalism ek Rapor Collendavelloo lor Reform Elektoral

25.02.2004

Rapor Konferans de pres Lalit 24 Fevriye 2004
lor
Iresponsabilite dirizan politik ek relizye dan lamonte kominalism
- Komanter Lalit lor Rapor Collendavelloo
Prezan: Nicholas Raghoonath, Ram Seegobin, Lindsey Collen, Alain Ah-Vee, Ashok Subron

Lindsey Collen ti prezid Konferans de Pres lor nom Lalit.

Alain Ah-Vee - Lor Lamonte Kominalism dan Moris
Alain Ah-Vee finn dir ki nu pe viv dan enn klima sosyal ek kominal ki pe degrade de zur an zur. Sa pe arive anmemtan ki ena enn kriz sosyal lor plan ekonomik avek lamonte somaz, fermtir lizinn ek mulin.

Bann dirizan Lalyans MSM/MMM, Paul Berenger ek Pravind Jugnauth ena enn gran par responsabilite dan deteryorasyon sityasyon kominal. Zot partaz sa responsabilite-la ansam avek dirizan lorganizasyon kominalo-relizyez ek sekter.

Deba lor Ledikasyon: derapaz kominal
Lalit panse ki li bon ki ena deba lor kestyon langaz Kreol. Me sa deba-la pe derule dan enn klima infekte ar langaz kominalist ek iresponsab. Alor ki deba lor ledikasyon ek langaz li konsern tu zanfan Repiblik Moris. Lalit inn tultan anfaver bon lekol pu tu zanfan, ek enn sistem ledikasyon sekilye ek gratis. Li malere pu konstate ki 2 semenn avan selebrasyon lindepandans nu sosyete ankor otaz de bann lafors obskir ki sorti depi lepok kolonyal.

Kifer? Kimanyer nu finn ariv kot nu ete zordi? Alain Ah-Vee dimande. Dapre Lalit nu pe sibir konsekans sa trok kominal ki ti fer an 1993 kot enn kote ti ena 50% plas rezerve dan lekol katolik ek lot kote kontabilizasyon langaz oryantal. Depi sa lepok-la, Lalit ti kondann lozik prevers sa trok-la, ki nu ti dir inevitableman pu provok tu kalite dinamik kominal danzere.

Lamonte kominalis zordi osi truv so rasinn par lefet ki nu sistem ledikasyon pankor liber limem depi bann institisyon relizye kuma Legliz Katolik.

Apre Zizman Lakur Siprem ek Privy Council, ki finn konfirm seki Lalit pe dir depi plis ki 10-an, ki pa kapav diskriminasyon lor baz relizyon ant zanfan, Legliz Katolik inn delibereman antretenir enn flu ek terziverse. Sa latitid-la finn kontribye pu alimant sa tansyon kominal ki nu pe viv zordi. Anmemtam Legliz finn ankuraz Pret ek lorganizasyon dan so ziron pu organiz bann rankont a karakter relizye, lans enn kanpayn kont lang oryantal, ek insit kominalism. Tu sa pa pu amenn okenn progre. Nu poz nu lakestyon eski Legliz Katolik anvi ena aparteid dan sistem ledikasyon?

De lot kote nu pe truv reaksyon bann lorganizasyon kominalo-relizye. Nu truv kimanyer Fet Gran Bassin pe vinn platform pu Pravind Jugnauth ek lezot dirizan MSM fer bann diskur a karakter kominal. Anmemtan bann dirizan relizye finn fer bann diskur a karakter kominal ki byin grav.

Rol Leta ek dirizan politik
Lalit kondann kategorikman manyer ki Paul Berenger pe azir. Li pronn enn politik "divide and rule": li resevwar ofisyelman bann dirizan kominal, li prezan dan rankont a karakter sekter, li prezan dan seremoni ki kapav alimant tansyon kominal. Li ankuraz prezans dirizan Leta dan zot kapasite dirizan Leta dan seremoni relizyez.

Depi nuvo rezim o-puvwar, nu truve ki sa laranzamn elektoral MSM/MMM limem ti kontenir bann zerm pu ogmant kominalism. Remaniman ministeryel finn vinn uvertman enn lekzersis pu fer balans kominal. Nu truv kimanyer finn ena re-aksyon uver lor baz kominal ek kasteism apre sa remaniman-la. MMM zordi pe resanble PMSD ek lezot dirizan kominal dan bann lane 70.

Miz-an-gard Lalit
Lalit lans enn sever miz-an-gard a tu sosyete kominal-relizye, Pret relizye ek lorganizasyon sekter pu zot aret zwe ar dife. Nu konstate ki nu pe viv dan kontext ekonomik difisil. Li danzere dan sa kontext-la pu pronn divizyon lor enn baz kominal. Nu fer enn lapel a tu sitwayin pu pran pozisyon kont tu form divizyon ek derapaz kominal . Nu fer enn lapel a tu travayer ek lorganizasyon non-kominal pu evit pyez kominal ek refiz al grosi laful dan bann rasanbleman kominal ek sekter. Kominalis li enn pwazon pu sosyete. Nu bizin inifye dimunn lor enn baz de klas, Alain Ah-Vee finn konklir.

Ram Seegobin - lor Rapor Select Committee Collendavelloo

Seki Etranz
Premyerman Ram Seegobin finn dir ki ena enn sertin nomb zafer etranz otur sa Rapor-la.

Par ekzanp:
- Ivan Collendavelloo dir ki Rapor la "inanim". Swa bann mo nepli ule dir seki zot ule dir swa Collendavello ule kuyonn dimunn. Rapor Selek Komite-la anfet kontenir 2 propozisyon ki totalman diferan. Si sa vedir "inanimite", alor nu bizin retus nu bann diksyoner, Ram Seegobin finn dir.

- Depi Rapor la inn kumans vinn piblik, nu finn truv "deba" ek insilt ant Ivan Collendavelloo ek Emmanuel Leung Shing. Sa fer poz buku kestyon: eski seki E. L Shing pe dir li pozisyon MSM? Parski Pravind Jugnauth pe fer bann deklarasyon ki kontredir Anex B. e.g otur nominasyon 30 depite lor baz proporsyonel, Pravindd Jugnauth pe koz 10. Piblik dan enn flu total.
Lerla kestyon osi poze eski pozisyon Collendavelloo li pozisyon MMM?


- Nu osi remarke ki pena okenn komanter depi PTr lor Rapor Collendavelloo, apar sertenn extre tez "doktora" Sithanen, ki pe pibliye dan lapres.

Seki ena an komin
Dezyeman, nu truve ki sa propoziyon ki li A (Collendavelloo), ki li B (E.L Shing) ena enn sertin nomb zafer an komin:

- Mintenir best loser kominal
- Propoz enn "threshold" (enn bar) 10% pu enn parti ena depite lor baz proporsyonel

Seki diferan
Par kont diferans ant A ek B li ase fondamantal.

A, propozisyon MMM, propoz nominasyon 30 Depite depi enn lalist pre-etabli avan eleksyon, kot pena okenn kandida ki pu dan eleksyon apart Lider.

B, ki paret propozisyon MSM, propoz nominasyon proporsyonel parmi bann kandida ki pa finn eli. Si pena kandida, lerla li propoz nome.

Enn lot diferans. MMM dir nom 30 depite proporsyonel, lerla fer lekzersis Best Loser kominal. Tandi ki MSM dir fini fer lekzersis Best Loser Kominal lerla fer nominasyon reprezantasyon parti.

Komanter Lalit
Ram Seegobin inn fer resortir, malgre lefet ki depi byin lontan Lalit finn reflesi ek fer propozisyon pu reform elektoral, Lalit pa finn partisip dan prosesis aktyel.

Lalit pa finn al depoze divan ni Komisyon Sachs, ni Selek Komiti Collendavelloo, parski guvernman MSM/MMM inn dir ki Best Loser kominal pu mintenir dan kad reform elektoral.

Purtan depi lane 2000 ena enn zizman Lakur Siprem, depi Ziz Seetulsing ki dir klerman ki Best Loser pa kapav implemante par Lakur Siprem. Ziz Seetulsing dir ki ena de-pli-an-pli dimunn ki ena enn "mauritian way of life". Alor Lakur Siprem inkapab determinn "kominote" kandida, si ena kontestasyon, Ziz Seetulsing dir. Ti ena sa zizman-la, dan Ka Lalit dan Lakur Siprem, kan enn dimunn avek so avoka Yousouf Mohamed ti konteste tiraz-o-sor ki bann kandida Lalit ti fer pu met "kominote" lor Nomination Paper. Ziz Seetulsing ti propoze ki dan kad Reform Elektoral, bizin reget sistem Best Loser. Si guvernman MSM-MMM finn konpletman inyor sa zizman-la, se enn prev ki tu sa prosesis reform-la li enn lekzersis bakle.

Si gard sistem Best Loser, prosesis reform elektoral li kominalize. Par ekzanp pu lalist 30, lor lekel pu swazir dimunn pu reprezant bann parti, sakenn pu bizin met kominote sa 30 dimunn-la. Sa li introdwir ek aksantye virus kominal.

Laspe ridikil
Lalit fer resortir, ki kan nu get propozisyon A ek B, li expoz sertin laspe ase ridikil.

A propoz ki fer enn kalkil "savan" pu retablir reprezantativite bann parti dan lasanble nasyonal, lerla nom Best Loser, ki lerla pu bulvers sa mem reprezantativite-la!

B propoz ki fer enn kalkil "savan" avan, avek Best Loser pu etablir reprezantativite kominal, lerla propoz enn sistem nominasyon parti pu nom 30 depite, ki vinn a-son tur bulvers tu!

Dezyeman, sa kestyon "threshold" 10% vinn totalman ridikil. Par ekzanp Collendavelloo dir get "Maulana Beeharry, avek 2% vot finn rant dan Parlman". Me se atraver Best Loser ki Collendavelloo dir garde ki sa finn arive! Alor enn kote pe sey met enn bar 10%, me lot kote Best Loser kominal pe gard laport gran uver pu bann parti sekter ek relizye!

Tu sa ridikil

Lalit pa dakor ar ni A (MMM), ni B (MSM)

- Lalit dir ki sistem perversyon kominal, Best Loser, bizin ale. Tulede propoz mintenir li.

- Lalit panse ki nominasyon 30 depite proporsyonel li tro buku. Pu ena tro buku manb lasanble nasyonal ki pena enn manda direk depi elektora dan sirkonskripsyon. Avek propoziyon MMM, sa pu uver laport pu bann bayer de fon, teknokrat ek kandida ki sertin dimunn MMM-mem ti apel "maryonet sponsorize" pu et lor lalist proporsyonel.

- Bar 10% li arbitrer. Kifer enn parti avek 9% vot pa bizin reprezante dan Parlman? Anplis kapav enn kantite parti ki poz dan eleksyon, seki kapav fer ki buku parti pa gayn 10%. Dayer dan dernye eleksyon zeneral si pran tu-le-de gro lalyans met zot ansam, li fer 9 parti ki ti partisip dan eleksyon!

- Ena zerm instabilite danzere. Filozofi sistem "First past the Post" ena 2 laspe. Premyerman li vedir ki 3 premye kandida eli. Me sa rezonnman osi aplikab o-nivo nasyonal. Pu tu dimunn, kan eleksyon inn fini, li kler ki tel parti ubyin lalyans inn gayn mazorite syez. Or, dan seki pe propoze pena okenn mekanism ki garanti mazorite, kan fini nominasyon lor baz proporsyonel.


Dezakor ant MSM ek MMM
Ram Seegobin finn dir ki dezakor ki nu pe truve zordi ant MSM/MMM li truv so rasinn depi Komisyon Sachs limem.

Par ekzanp ansam avek Terms of Reference Komisyon Sachs ti ena enn "brief" depi MMM, ki enn parti dan Lalyans MSM-MMM. Mem Albie Sachs truv sa etranz ek finn bizin komant lor la dan so Rapor. Li ti anvi kone si sa "mandatory". Depi lerla ena zerm instabilite.

Dan Rapor Sachs li predir ki kan introdwir enn doz proporsyonel sa pu ankuraz koalisyon apre eleksyon plito ki bann lalyans avan eleksyon. Sa pe reprezant enn dezakor ant MSM-MMM. Nu predir ki sa dezakor-la pu aksantye kan pe al ver build-up ver eleksyon zeneral 2005.

Par ekzanp, Collendavelloo propoze ki pa pu ena okenn kandida apart Lider ki pu lor lalist proporsyonel. Alor kestyon poze si MSM-MMM pu al ansam, ki Lider ki pu lor sa lalist-la? Dapre nu pena okenn dut ki se Paul Berenger ki pu Lider Lalyans MSM-MMM. Pravindd Jugnauth, li, li pu bizin kandida dan sirkonskripsyon Rose-Belle. Si li pa eli li pu bizin al rod travay par-la. E nu kone MMM ena kapasite pu organiz so defet dan Rose-Belle ..

Kestyon osi poze pu eleksyon 2005, kimanyer pu partaz kandida lor lalist 30. Sirtu ki apre parsyel, dan MMM ena buku dimunn pu dir ki MSM pa merit 50%.

Avek proporsyonel, an marz eleksyon 2005, MMM ena enn opsyon anplis. Paul Berenger pu fasilman dir "si nu pa pe tom dakor, anu al apar, lerla ava gete"

Seki osi paret pe trakas buku dimunn dan MSM se seksyon 114 dan Rapor Collendavelloo. Sa seksyon dir ki kapav inklir dan sistem proporsyonel enn seksyon pu dir ki parti ki gayn plis syez apre "counting" garanti enn mazorite apre proporsyonel. Si nu pran eleksyon 76 kuma enn lekzanp, seki Collendavelloo pe propoze ti pu fer MMM sort 30 syez ek vinn 51 syez apre proporsyonel!!

Anfet seksyon 114 dir e can also insert an additional guarantee to provide that the party having won the most seats at constituency level is guaranteed to have at least 50% + 1 of the seats in the National Assembly even where its PR figure is the lowest."E sa seksyon-la ekrir zis apre enn long analiz rezilta eleksyon 1976.

Tu sa donn nu enn lide proze politik ki MMM ena.

Seki vedir dezakor byin grav.

Propozisyon Lalit
- Lalit propoz ki ena 63 kandida ki eli lor baz sistem first past the post. Zame nu finn konpran kifer Rodrig bizin ena zis 2 depite. Se pu sa ki nu propoz ki azut enn Depite. Anmemtan nu dir ki dan kad reform bizin osi inklir enn form reprezantasyon pu Chagos ki form parti teritwar Repiblik Moris

- Lalit dir bizin eliminn Best Loser sistem totalman

- Nu propoz enn Parlman kot ena 75 Depite. 63 eli ek 12 nome parmi bann kandida ki pa lei avek plis % vot, baze lor proporsyon vot parti. Nu pa dakor avek okenn bar (threshold). Kumsa tu parti ek kuran politik pu reprezante dan Lasanble Nasyonal.

Repons a Kestyon depi Lapres
An repons a kestyon depi lapres, Ram Seegobin finn lir verbatim seki 114 dir. Get lao.

An repons a enn lot kestyon lor propozisyon Collendavelloo pu nom 6 fam parmi premye 12 lor lalist proporsyonel, Ram Seegobin finn dir ki savedir pu konsider fam kuma andikape. Vre kestyon se kimanyer pu ena plis fam kandida dan eleksyon. Ram Seegobin finn konklir pu dir ki lor sa size-la, Rapor Collendavelloo adres enn vre problem par enn fos solisyon.


Lalit
25/02/04
email: lalit@lalitmauritius.com
website: www.lalitmauritius.com
Tel: 208-2132, 208-5551