LALIT Press Conference on Electoral Reform (in Kreol)
02.02.2012
Rada Kistnasamy ki ti prezid Konferans de Pres LALIT Zedi 2 Fevriye lor tem reform elektoral. Parti LALIT depi bann lane 80 vini-mem, li finn dir, finn tultan alavanplan dan lalit pu sanz sistem elektoral. Apre 44 an Lindepandans, tuzur ena plizir restan kolonyal dan sistem elektoral, ena klasifikasyon kominal, ena puvwar santralize dan lame exekitif ek Premye Minis, ek lang maternel, Kreol e Bhojpuri, tuzur interdi dan nu sistem demokratik. Alor, bizin al ver reform sa sistem la. Depi an 2010 kan nu ti ena enn seri komite ki finn dres enn lansanb propozisyon pu reform elektoral, nu ena enn pozisyon ase kler ek piblik. Nu ti sirkil enn dokiman alepok ar tu depite, tu minis, inklir Premye Minis, inklir Lider Lopozisyon, lapres, manb Komisyon Elektoral osi byen ki parmi lorganizasyon kuma sindika.
Ram Seegobin pu fer listorik lalit otur reform elektoral, lerla Lallah pu donn nu propozisyon dan kad seki Rama Sithanen finn dir dan so Rapor.
Ram Seegobin
Kot deba inn arive asterla, nu finn truv li neseser pu fer sa Konferans de Pres pu dezanklav nu enpe.
Briyevman nu ti pu kontan zet enn kudey lor kimanyer sa deba la finn evolye lor enn peryod letan.
Buku dimunn pe fer referans a lefet ki depi 44 an nu finn gayn nu Lindepandans. Deba la, kimanyer li finn evolye, dan sa 40 an la? Premye gran evennman dan sa deba la, ti an 1982. Ti ena gran, gran manifestasyon dan lari, manifestasyon lor long peryod letan, apre eleksyon 60-0. Lamas dimunn ti dir ki lamas dimunn finn swazir enn lekip 60-0, pena nesesite re-lapes dimunn lor bann kriter kominal. Lor enn semenn, lor dis zur ti ena gran, gran manifestasyon. Sa mobilizasyon la finn prodir enn premye zafer legal ek Konstitisyonel, me li pa finn tir Best Loser System. Guvernman MMM-PSM finn pran desizyon pu retir kestyon lor kominote depi resansiman 1983, e pu sanz konstitisyon pu permet sa. Alor, MMM finn azir. Me, enn aksyon minimal, ek enpe drol.
Apartir 1983, nu dan LALIT finn fer enn premye aksyon pu expoz laspe ridikil Best Loser System. Nu ti fer enn tiraz osor pu determinn kominote sakenn nu kandida. Dan enn konferans de pres, setadir an piblik, nu ti fer li. E nu finn fer sa plizir fwa dan eleksyon zeneral kot nu finn partisipe, apre sa. Sa inn ale ziska 2000, nu finn fer mem lexersis, e sannfwa la, enn nome Parvez Karrimkan, planton Yousouf Mohamed, finn amenn nu Lakur Siprem pu met an-kestyon seki nu finn inskrir dan Nomination Paper kot li dir kominote, delapar bann nom ki li ti dir pa korbore avek kominote inskrir, dapre li. Yousouf Mohamed ti pran ka la. Ka ti pase divan Ziz Seetulsing. Su kestyon Seetulsing ek sirtu Yousouf Mohamed, nu tu finn bizin reponn pu nu aksyon dan tiraz osor. Kan ena zizman Seetulsing, li dir ki sa sistem klasifikasyon kandida, li nepli posib. Konstitisyon anfet met responsabilite pu determinn kominote, si ena kit kestyon, dan lame ziz Lakur Siprem. Ziz Seetulsing finn dir ki Lakur Siprem pena okenn fason determinn kominote dimunn, baze lor so “way of life”, ki Konstitisyon dir se manyer konn kominote enn kikenn. Ziz Seetulsing finn pran tu kandida LALIT, ki Yousouf Mohamed finn chalennj, met dan Popilasyon Zeneral.
Me, Seetulsing dir dan so Zizman an 2000 ki li nepli posib kontinye ek sa sistem la. E li dir li konpran ki ena reform elektoral lor azanda politik. Kan ena reform elektoral, li espere zot deal ar kestyon best loser system. Apre eleksyon 2000, guvernman MMM-MSM, met dibut Komisyon Sachs, Robert Ahnee, ek Tandon (depi Lend). Nu pa finn al depoze divan sa Komisyon la pu enn rezon byen sinp. Dan Brief ki MMM ti donn Sachs ti dir li pa tus best loser system. E Sachs tir so Rapor, kot li kritik anver best loser system, san tutfwa dir bizin tir li. Lerla Select Committee Collendavelloo, li vini dir bizin enn doz proporsyonel, me bizin gard best loser system. Rapor Collendavelloo reprezant enn rekil. Li reprezant enn rekil dan lesans ki li dir pu ena enn lalist 20 proporsyonel pu retablir ekilib parti, e sa bann kandida la, zot osi, bizin met zot kominote. Nu ti konsider sa kuma enn rekil terib.
Lerla, kan eleksyon 2010 vini, PT-PMSD-MSM dir, dan zot manifes elektoral ki pu fer reform elektoral.
Nu dan LALIT, nu finn met dibut enn komite, avek lezist ek lezot lorganizasyon, e nu finn travay pandan plizir semenn. Nu vinn delavan ar enn seri propozisyon pu reform elektoral, finansman parti, kod kondwit. Enn seri propozisyon ase konplet otur reform dan eleksyon zeneral. E nu finn sirkil li byen larz dan pei.
Answit, apre demisyon MSM lane dernyer, Ramgoolam ek Berenger kumans enn seri rankont pu koz-koze, dimunn pa tro kone lor ki zot pe koz-koze vreman, me zot dir parmi seki zot pe koz-koze ena lor reform relektoral. Dimunn septik. Avek rezon dimunn ti krwar pe servi size reform elektoral zis pu koz-koze apre ki MSM fini kit Guvernman. Me, reform elektoral finn gayn so prop dinamik. Malgre ki Paul Berenger ek Navin Ramgoolam ti pe zis koz-koze, size reform elektoral finn vinn lor azanda.
La, nu truve ki plizir zafer finn arive, tuto long sa deba resan la.
-Nu truv enn labsans deba organize, setadir deba striktire, onivo nasyonal. Par exanp, enn insitisyon kuma liniversite, li ena enn linyon etidyan, ena enn linyon staf, me zot pa organiz enn seri deba eklere, ki kapav fer refleksyon la al pli divan. Sindika osi okenn lintere dan deba la, enn deba ki purtan lor enn size ase santral. Li determinn nu striktir demokratik.
-Nu finn truv osi enn konfizyon, enn konfizyon ki anfet enpe drol, parski li paret enn konfizyon nuri – sirtu dan medya -- otur zafer obligasyon pu deklar kominote lor Nomination Paper, e ki rapor sa ena avek aplikasyon best loser system, ubyen avek so lexistans. Apre eleksyon 2005, zizman Balancy ti permet 11 kandida rant dan eleksyon san deklar kominote. Me, best loser system ti aplike, e li al delavan normalman. Me, pandan 6-7an, nu gayn sa konfizyon la, setadir enn fer sanblan ki sistem best loser li pu disparet si u ena enn swa, setadir si li pa obligatwar pu met u kominote lor Nomination Paper, me kestyon la tuzur la pu seki anvi reponn li. Konfizyon ale-mem, pandan 6-7 an, sirtu otur ki linpak ka divan Lakur Lazistis ubyen divan Komite Nasyon Zini pu Drwa Imen pu ena lor laspe kominal dan nu sistem elektoral. Buku dimunn krwar, ubyen fer zar zot krwar, ki sa best loser system ubyen kategorizasyon kominal pu disparet atraver ruling enn ziz isi, swa bann ziz Privy Council swa divan Nasyon Zini. Dimunn finn pretann sa pu disparet. Me, li dan konstitisyon. E se enn lalit politik ki pu fer tir li dan konstitisyon.
Alor, apre demisyon MSM dan Guvernman, nu finn gayn sa bann rankont la. E apre sa, Navin Ramgoolam solisit Carcassonne ek 2 lezist, fer enn propozisyon kwi vide, prodir enn Rapor avan lafen lane 2011, san konsiltasyon naryen. Kumsa nu gayn Rapor Carcassonne. Apre premye reaksyon, ena dimunn dir “wi, li interesan”, me byen vit tu dimunn realize ki bizin rezete. Nu ti parmi bann premye pu etidye sa Rapor la, e nu finn prezant nu analiz lor kimanyer li inapropriye, tandi ki lezot kuma Jocelyn Chan Lau, politikolog, Rezistans ek enn-de lezot individi finn dir “Aplik Carcassonne.” Me, tu lezot dimunn truv so rapor enpe farfeli.
Apartir ki Rapor Carcassonne rezete, nu gayn enn nuvo letap. Rama Sithanen kumans so pelirinaz sitwayen. Komans prepar enn sintez, ki pu konstitye enn baz pu kontiyn negosye. Deba ant Guvernman ek Lopozisyon kontiyne lor baz Rapor Sithanen. Byen vit, Berenger pran pozisyon anfaver retenir Sistem Best Loser limem, mem si enn serten moman, li dir kitfwa pa bizin kandida deklar zot kominote, e li mem al deter Rapor Banwell pu explike kimanyer sa posib, setadir personn pa deklar so kominote dan Nomination Paper, me lerla ena enn korektif kominal deside par Komisyon Elektoral! Alor, Berenger li ule introdir enn doz Proporsyonel ek gard Best Loser, mem si diminye nomb best loser a 4,5,6. So argiman li pa enn argiman. Li dir pu ena enn reaksyon emosyonel. Lerla sa kapav blok reform elektoral. Ondire, dan so latet, best loser system li pa form parti dan sistem elektoral. Navin Ramgoolam so premye reaksyon sete ki Reprezantasyon Proporsyonel ek Best Loser System zot pa kompatib. Kot u pe sey koriz pu reprezantativite parti, li kapav fos pu kominote, ek kot pu kominote, pu parti. Sakenn pu deranz so kamarad. E sa li absoliman vre. E Berenger e Navin Ramgoolam dakor pu eliminn obligasyon (mo pe met lanfaz lor sa mo 'obligasyon' la) pu kandida deklar kominote lor Nomination Paper. Me zot, zot tultan gard flu,nuri flu, lor eski personn pa pu deklar so kominote, ubyen eski pa pu ena kestyon la? Zot gard flu la. E sa ziska yer. Berenger dir eliminn obligasyon, me gard best loser system. Pu Berenger, sa li tutafe posib, e reyelman li tutafe posib, me li kontan gard enn flu. Kuma apre Zizman Balancy, 11 dimunn pa ti deklar zot kominote, me best loser al delavan. Pa ti ena obligasyon, e Best Loser System al delavan.
Lerla, pli resaman, nu ariv enn lepok, politikman grav. Li vinn enn moman ase grav. La, pe kumans ena reaksyon lor baz kominal. Nu finn gayn rasanbleman Plaine Verte Vandredi dernye, kot ena depite PT, MSM, MMM, Minis PT, depite FSM. Zot tu lor mem platform, anfaver mentenir sistem best loser. Lerla nu truv enn dyalektik ti pe devlope. Berenger ti pe dir sirtu ena “enn kominote” ki tromatize, e si tir best loser, sa pu kree reaksyon emosyonel. Lerla, kan li finn koz sa buku, ena sa reaksyon emosyonel la. Lerla Berenger dir “u truve la”. Li ase malsen.
Mardi dernye rankont ant Ramgoolam ek Berenger, dan prezanz Ganoo, Beebeejaun ek Sithanen, Berenger vinn propoz enn zafer inakseptab. Ki li pe propoze asterla? Li propoz 2 proze de lwa separe. Enn pu etablir Reprezantasyon Proporsyonel par parti. Enn lot pu diyl ar Best Loser System. Ki exakteman li pe propoze lor best loser system, piblik pa kone. Nu kone zis seki medya rakonte. Nu pa kone zis zis ki li ule dir lor best loser, parski sa ti dan enn reynion prive, e so pozisyon pa kler an piblik. Zurnal pa finn met so pozisyon presi lor best loser dan sa reynion la.
Pu Navin Ramgoolam, propozisyon Berenger li inakseptab.
Ded lok.
Lerla remarke, zis kan fini ena dedlok dan negosyasyon, lerla pu premye fwa Navin Ramgoolam vinn pran pozisyon. Tu sa letan la chup-chap. Personn pa kone ki li panse. Lerla li vinn dir wi li anfaver propozisyon Sithanen. Setadir li anfaver enn doz proporsyonel ek sa lalist parti la li “subsume” bi best loser. Me, fransman si Navin Ramgoolam ti pran pozisyon depi avan, avan dedlok, nu panse li ti posib evit enpe sa porlarizasyon kominal ki finn ena. Li ti kapav infliyans pozisyon Shakeel Mohamed, mem Yousouf Mohamed. Me, li, li atann dedlok, lerla li pran pozisyon.
Kan li pran pozisyon anfaver propozisyon Sithanen, li azut bann niyans semantik.
Li pe dir, Parti Travayist zame finn kont best loser system. Best loser system, li dir, inn fer so bann prev. Si u krwar li kont, sa fos. Me anmemtan, li dir ki li posib pu “subsume”, setadir integre bi best loser dan sa sistem proporsyonel par parti. Sa vedir li azut sa but ki Travayis zame kont best loser system, par rapor a reynion Vandredi dernye. Anmemtan, kan Ramgoolam fer sa deklarasyon la, li presize ki li pankor diskit sa ek so bann koleg. Fransman, sa li ayurisan. Li pe dir u so pozisyon li enn pozisyon personel. Li ena buku lopinyon personel. Alor, li pe dir dan parti, zot pa finn diskit sa.
An konklizyon, kot nu finn arive asterla, ni PT ni MMM, pa finn pran okenn linsyativ pu lans enn veritab deba nasyonal lor nesesite aprofondi demokrasi. Guvernman ti fasilman kapav dimann MBC organiz bann deba, deba piblik. Lagazet, Radyo inn fer enn but, me li difisil pu ena enn deba byen striktire dan kad sa kalite program kotidyen la. E kan nu tande seki zot pe dir, pa finn ena deba alinteryer zot parti. Li klerman pozisyon personel Berenger ek Ramgoolam ki nu pe tande. Pu sa rezon la, Reza Uteem pran pozisyon pa parey kuma so lider, ubyen Shakeel ti pe sey manz banann dan 2 but.
Pu konklir, seki nu kapav dir, seki finn dominn sa deba resan la,se anfet reaksyon emosyonel ek irasyonel. Kan nu get manyer best loser system anfet operer lor 40 an, li ena enn valer pirman sinbolik. Dan lefet, li pa sanz gran soz. Li azut enn-de depite isi-laba. Ek sa deba resan la, ki ti kumans par koz-koze apre depar MSM – kot sakenn so interpretasyon – nu truve ki byen suvan ena konsiderasyon partizann ki finn predomine lor prinsip politik kler.
Nu onivo LALIT, depi nu existe an 1982, avek enn konsistans ase remarkab, nu ena e enn pozisyon e enn stratezi pu takul best loser system. Nu finn fer enn travay pu prodir propozisyon, me seki nu mentenir ziska zordi se, dan labsans enn mobilizasyon byen zeneral, ki li reform elektoral ubyen amandman konstitisyonel pu enn 2yem repiblik, tusala pa pu profondi demokrasi la, li pa pu sanz natir puvwar. Nu, nu ule enn reform elektoral ki aprofondi demokrasi ek sanz natir puvwar politik mem, e sa nu gayn li selman dan bann lepok gran mobilizasyon.
Rajni Lallah Mo pu repran exakteman kot kamarad Ram finn termine. Dan sa labsans mobilizasyon, dan sa labsans deba nasyonal, nu truve ki Rama Sithanen finn opere dan enn kad ase etrwa, enn kad ki determine par Navin Ramgoolam ek Paul Berenger e ki zot pe rode, politikman. Dan enn serten sans, Rapor Rama Sithanen byen minimal. Me, malgre sa, dan sa but ki li finn gete, li finn prodir enn Rapor ki dan LALIT nu truv ase eklere. Nu dir ki kad dan lekel li finn opere li ti ase etrwa, parski nu, nu dan LALIT, nu truve ki li pa get kestyon aprofondisman demokrasi limem. Mo revinn lor pwen ki kamarad Rada ti fer, li pa pe adres lefet ki mazorite dimunn Moris Rodrig pa kapav, par exanp, poz kandida akoz baryer langaz.Nu truv enn sistem elektoral kot ant 2 eleksyon zeneral, elekter dan enn sirkonskripsyon pena kontrol lor so reprezantan ki limem li finn eli. Sa vedir si dan enn sirkonskripsyon, mazorite elekter anvi tir zot prop reprezantan, zot pa kapav tir li. Me, sa li pa demokratik. Ena sa kalite drwa dan buku pei, par exanp dan Laswis, dan Kanada, e li ede pu gayn enn kontrol demokratik lor depite. Nu truv reform elektoral ti bizin demokratiz lasanble nasyonal, osi. Setadir nu ule truv enn demokratizasyon onivo eli osi. Kontrol elekter lor eli, e kontrol depite lor minis, ek lor Premye Minis. Sa ti pu reprezant enn aprofondisman demokrasi.
Nu truv sa lalit pu demokratizasyon ena enn lirzans, dan kontex kot nu pe gayn enn Lasanble nasyonal, kot lexekitif ena enn pwa imans dan Lasanble Nasyonal. Nu ena 25 minis, 10 PPS, Depite Speaker, Chief Whip, nepli res back bencher guvernman. Pwa lexekitif tro for par rapor a lezislatif. Bizin, nu dir, deba nasyonal lor kimanyer fer lasanble nasyonal vinn enn plas kot ena demokrasi vivan, e kot ena pli kontrol lor lexekitif.
Alor, sa se lexanp, terin kot deba ti bizin ete.
Me dan kad pli sere ki Rapor Sithanen finn bizin opere, nu konstate ki li ena buku propozisyon ki resanble propozisyon LALIT. Pu et pli presi, li propoz gard 20 sirkonskripsyon, elir first past the post, plis 2 depite Rodrig. Nu dakor avek sa kalite sistem la, setadir kot ena depite atase ar sirkonskripsyon, me nu propoze ki ena 4 depite par sirkonskripsyon, 3 depite Rodrig ek enn Chagos sinbolikman ziska li vinn vre.
Nu osi propoz parey kuma Sithanen 20 depite lor enn lalist parti, enn lalist bloke ek an-ord. Nu propoze selman ki tu sa 20 lor lalist parti zot dimunn ki finn fer fas a elektora dan sirkonskripsyon, setadir zot ena dub-kandidatir. Mem zot sorti lor lalist parti, zot deza atase ar enn sirkonskripsyon kot zot finn fini poze. Sithanen, li inklir dub-kandidatir kuma enn swa. Me, ena dimunn ki kapav lor lalis parti me ki pa poze dan Sirkonskripsyon. Lor kestyon fam, rezonnman Sithanen ase bon. Li pa propoz enn lalwa ki inpoz tan kantite, li pa propoz enn kota legal. Li truv li enn responsabilite, enn pakt, ant bann parti. Onus li lor parti la. Nu truv sa enn bon zafer. Nu osi, nu pa dakor, ek kota dan kad lalwa, pu fam.
Nu osi truve ki lapros Rama Sithanen, kot li get best loser dan enn fason kot so bi, so rezon det, kapav “subsume” dan Reprezantasyon Proporsyonel. Li enn bon lapros. Alor, seki li propoze li ase interesan, malgre li minimalist. Nu swete ki ena plis deba pu get aprofondisman demokrasi dan enn fason pli larz. Nu dir sa, konsyan ki li inportan, anmemtan, pu ena enn mobilizasyon pu amenn sa kalite reform la dan enn bon direksyon. Nu deza angaze pandan buku lane pu amenn sa mobilizasyon. E nu pe e pu kontiyn fer li.
KESTYON:
Le Matinal: Kifer Paul Berenger obsede ar best loser, tase ar li. Mo pa konpran ...
Ram: Mo krwar li tase ar ku dan enn nivo. E li ase evidan. Me, enn nivo ase siperfisyel. Paul Berenger, kan li defann mintyen best loser system kominal, li ena antet reaksyon emosyonel ek irasyonel depi bann minorite, e tanzantan spesifikman li mansyonn enn minorite. Alor, nu krwar ki Berenger so pozisyon lor Best Loser, li niyanse. Dan listorik, u truv li. Limem premye dimunn ki pran enn aksyon konkret lor best loser. Se Berenger. Li finn an 1982 pran desizyon pu nepli ena klasifikasyon kominal dan resansiman. Sa li alabaz best loser system, e li finn tir li. Me, tir sa li pa enn mezir ki sifi pu fini ar sistem la. Me, si ena kikenn ki finn fer kiksoz, se sa aksyon an 1983, inisye par MMM-PSM. Alor ki, Berenger, li ena enn rol, apre 1983, kot politikman li finn truv li port-parol pu bann minorite. Li finn sufer sa konplex la ziska zordi. Kan li pe defann best loser zordi, li pa pe defann li antan ki filozofi, me dan so politik partizann, kot li finn vinn port-parol, dan so latet, bann minorite. Si li ti kwar li filozofikman valab, li pa ti pu tir kestyon resansiman la an 1983. E kan ena Zizman Balancy vini, li, Berenger, li dakor. Li ti Premye Minis sa lepok la. E li dakor. Seki Balancy fer se li selman tir obligasyon met u kominote lor Nomination Paper. Alor, sa li reprezant enn stratezi kot u pa pe “eliminn” best loser, me u pe ronz li, atraver enn stratezi sufle-morde. Me, li dir Best Loser sistem pu disparet par limem. Enn granmatin nu pu leve, nu pu uver Konstisiyon, li pa pu ladan. Me, li ti bizin swazir so parol pli byen. Nesesite pu enn sistem best loser kominal, li ti oredi dir, li gradyelman pu disparet kan ena sif resansiman rasi, kan pa oblize deklar kominote, kan finn abitye ek proporsyonel pu enn tan. Me, pu tir li, Parlman bizin vote. Li pa pu ale limem pandan lanwit. Berenger so pozisyon defandab, pozisyon sufle-morde, de pwen de vi filozofik, me kote politik li bizin res trankil lor ki so bi ete. Li kwinse. Filozofikman li pa dakor ek klasifikasyon. Me, politikman parlan, li truv sa neseser pu li menaz siseptibilite kote bann minorite. Li kwinse. E, mem asterla, u truv kimanyer li kwinse. Kikenn kapav dir la, ena enn sityasyon kot e PT e MMM tulde tom dakor pu tir best loser, enn lokazyon, parski ni enn ni lot pa pu oblize sarye pwa la.
Me, dan kad aktyel, dan Plaine Verte, dan sirkonskripsyon No 2, ena enn 3yem laron. Li pa zis PT ek MMM. Ena FSM, Cehl Meeah. Alor, politikman li la. Li ti byen prezan Vandredi dernye, e laful ti furni par FSM. Si PT ek MMM tulde dakor pu tir best loser, kanpayn Cehl Meeah, li pu plis rant dan vant Berenger, akoz li pe reklam li kuma lider bann minorite, e sa depi 1983.
Ondire Berenger, olye kombat Cehl Meeah politikman, li tultan kombat li selman elektoralman. Li pa kombat li politikman, me zis elektoralman. Nu krwar ki ala seki explik pozisyon Berenger zordi. Istorikman, li enn sityasyon bankrut. Li pu al perdi tulde kote. Ena enn zurnalist ki finn dir Ramgoolam dan enn sityasyon win-win, la zordi, mo truve Berenger dan enn sitaysyon “lose-lose”.
Q: Express.mu: Premye Minis kont lefet ki mansyonn apartenans kominal, me li dir zame li pa kont best loser. Ena konfizyon lor la. Reyelman mo pa konpran ki li pe dir.
Ram: Enn konfizyon depi 8 an, e ena konfizyon ki finn antretenir pandan 8 an.
Personn pa pe dir, si u eliminn sa seksyon dan Nomination Paper net, si personn pa deklar kominote ditu, lerla pu kapav oper Best Loser. Apre eleksyon, Komisyon elektoral, li get bann eli, enn par enn, li gete ki kominote ena lor zot Nomination Paper. Si li pena sa lalist la, depi Nomination Paper, klerman li pa kapav oper sistem best loser. Me, ena niyans semantik. Navin Ramgoolam pe dir 3 zafer:
-Li kategorik, li dir li pa dakor ki dimunn ti devet deklar kominote; Exsepte ki li pa presize eski li pe dir sa pu serten ki pa ule deklar kominote, ubyen pu personn pa ranpli parski pena kestyon dan Nomination Paper.
Parti Travayis, li dir, zame li ti kont best loser sistem. La, li pe fer mem zwe ki Berenger. Li rekonet nesesite Best loser, li dir li finn fer so prev.
Li dir best loser li pu “subsume”, li pu rant dan enn lalist parti. Li pu fonn dan enn lalist parti. Dayer, Best Loser deza kumsa. Premye 4 best loser nome zis lor baz kominote, lot 4 nome lor baz retablir ekilib parti, san debalans kominote. Alor, li pe dir anfet ki bizin integre best loser dan lalist parti.
Ramgoolam pe dir bann zafer danzere osi. Li al koze Le Morne. Ena 3 kominote, li dir, e tu seki pa ladan zet dan Popilasyon Zeneral. Anfet istorikman, pa kumsa ki li ti arive. Me, li al anflam dimunn dan enn rasanbleman Le Morne. Li dir laful: “Eski u dakor lor sa?” Me, la li finn al dan enn terin mine. E la, li pe depann lor kot li pe koze, ki li dir.
Li osi dan mem pyez ki Berenger.
Sithanen pe propoz kiksoz ki kapav integre bi best loser system dan enn lalist parti. Navin Ramgoolam pe al lor la. “Subsume”, kumsa, li pa enn move pozisyon. Li pa mem pozisyon ki “aboli best loser sistem!” Remarke ki dan LALIT, nu finn tultan kritik sa laliyn ki zis kriye “tir best loser!” -- me ena serten lezot grup ki dir sa . Nu, nu tultan dir “Non, best loser, li pu ale dan kad enn reform elektoral, sinon li iresponsab.
Le Mauricien: Kimanyer Berenger kapav ule best loser kontinye, kan li baze lor sif Resansiman 1972. Se bann sif ki pena sans, zot dat depi 40 an.
E Best Loser, li pa pu ale par limem. Dan lefe li la. Me, pe servi li lor baz sa bann ansyen sif la.
Ram: Kan ti pran desizyon an 1983, sa ti inser limem dan enn prosesis kot pu al ver eliminasyon atraver enn reform elektoral. Nu panse, ki kasir 1983 ki finn vinn bulvers tu. 1983, 2 zafer arive. Ena kasir dan guvernman, enn kasir nu dan LALIT ti predir, e nu ti dir lalyans ar PSM li enn trahizon lalit anti-kominal, e li pu al ver fini MMM kuma enn lafors pu progre. Kan ena kasir an 1983, ek Boodhoo ek Jugnauth al enn kote, sa kasir kominal la predomine. Lerla, kan eleksyon 1983, ena enn eleksyon infekt. Li ti kominal net. Apartir la, apartir 1983, sityasyon dezenere.
An 1982, par milye dimunn pe manifeste san get POA, ni get lapolis, 5,000 a 10,000 dimunn re reklam ki revok Best Loser System. Li dan sa fule ki MMM al tir kestyon dan resansiman la, li ti dan sa vag mobilizasyon la. Me, sa vag la finn kraze lor resif. Enn kraze anonse.
Tu sa banane la, depi lerla, nu pa finn re-ena mobilizasyon. E Berenger, li tase ek so rol defann reprezantan bann minorite.
Prezan pu Lapres: Patrick Yvon (Le Mauricien), Claude Cziffra (Radio One), Le Matinal, L'express.mu, Le Defi, MBC, Radio Plus.
Prezan pu LALIT: Ram Seegobin, Rajni Lallah, Rada Kistnasamy, Lindsey Collen, Seetressen Murday, Alain Ah-Vee, Roland Boussac.
2 Fev 2012 @ 11:15 am GRNW
