26.03.2011
Zedi swar, LALIT ti ena plezir akeyir Ahmed Khan, ki, kan li ti kolez dan Pakistan, ti pran par dan lavi politik kuma enn militan sosyalist. Li ti aktif dan “Parti Travayer ek Peizan Kominis”. Li ti fer enn sesyon byin anrisisan lor sityasyon politik dan Pakistan ek Afganistan dan Grand Rivyer pu manb, sinpatizan ek invite. Ahmed Khan ti ne dan enn fami ki ti aktif politikman dan organizasyon degos dan Afganistan, alor li konn buku lor sityasyon e dan Pakistan e dan Afganistan. Kan nu finn ekut li, nu finn realize a ki pwen sa de pei-la liye.
Li ti osi fasinan pu ekut kamarad Ahmed Khan dan mem moman kot enn koalisyon inperyalist pe bonbard Lalibi ek konpar li avek bombardman Afganistan.
Kamarad Ahmed Khan finn explike ki dan Pakistan ek Afganistan, ena buku organizasyon degos avek buku kiltir, tradisyon ek lexperyans politik ki ankor lamem ek ankor byin aktif. Li finn explike kimanyer dan Afganistan ek Pakistan, pena zis bann integrist relizye ki pe opoz lokipasyon par US kuma medya rod fer nu krwar. Li finn fer resortir ki bann organizasyon integrist relizye pena kapasite amenn lalit anti-inperyalist de tutfason akoz zot mem zot finn benefisye de sutyin ek baking Leta Zini pandan buku lane. Li finn explike kimanyer ena buku lorganizasyon degos avek diferan tandans ek tradisyon ki aktif kont lokipasyon US dan Afganistan. (Marxist-Leninis, Maoist, kuran lagos Kalkist ek osi kuran lagos Parcham, ex-PDPA - parti marxist). Li finn denons sa koze ki US fane komkwa “Si u pa ar nu, u kont nu”. Li finn dir ki militan degos dan Afganistan pe lite kont lokipasyon US, me sa pa vedir ki zot pe sutenir rezim opuvwar dan Afganistan.
Nu ena plezir prezant enn rezime de so diskur.
Listwar politik Pakistan
Ahmed Khan finn analiz listwar politik Pakistan ek Afganistan andetay dan sa sesyon-la ki finn permet nu konpran plis kimanyer finn ariv a sityasyon politik ki ena zordi dan Pakistan ek Afganistan. Li finn kumanse avek “Muslim League” dan lepok avan partisyon (Pakistan vinn enn leta separe avek Lenn) an 1948. Li dir baz politik “Muslim League” ti sirtu bann gran propriyeter teryin dan rezyon ki finn vinn Pakistan. Li dir ki sa rezyon-la ti relativman aryere dan lesans ki pa ti ena indistrializasyon, ti plito riral, ek pa ti ena enn burzwazi for. Alor se kumsa ki Leta Pakistan, so laparey deta, e larme anpartikilye, ti vinn enn linstriman inportan dan formasyon deklas.
“Muslim League” pa ti ena kapasite pu amenn sanzman politik ki dimunn ti pe atann. Zot pa ti pe fer bann gran reform later, ek lezot reform progresist. Alor ariv 1954, lagos ti pe vinn pli for dan Pakistan, ek ti pe ralye plis sutyin popiler. An 1971, Ali Bhutto lider PPP, dan lekel ti ena plizyer tandans degos, vinn Prezidan. Me 2 an plitar, ena enn kudeta militer kot Bhutto ranplase par Zia UL Haq, enn ograde dan larme.
Kreasyon Bangladesh
Dan bann lane '70, lagos dan Pakistan finn ranforsi. Ziska bann lane '70, ti ena buku konfli ant Pakistan de Lest (ki ti ankor inklir Bengal alepok) ek Pakistan de Lwest. Ti ena buku disparite ekonomik ant Pakistan de Lest ek Pakistan deLwest. Kapav sa enn bann rezon ki explik lefet ki ti ena enn Parti Kominis byin for dan Bengal. Ena rezistans kont rezim militer Ayub Khan, e sa rezistans-la reysi fer Ayub Khan ale. Dan eleksyon an 1970, Awami League (ki dekrir limem kuma sekilye, demokratik, sosyalist) dan Bengal gayn enn gran viktwar elektoral ek rafle 167 syez lor 169 syez alwe a Pakistan deLest. Alor sa Bengal ti anpozisyon pu form guvernman, akoz li ti ena mazorite syez (167 lor 300 dan Pakistan an-antye). Me Yahya Khan ki ti Prezidan Pakistan alepok pa finn dakor ki zot form guvernman. Klerman larme ek birokrasi deta dan Pakistan de Lwest ti santi zot lintere menase si Alor kumsamem ki ena lalit pu “liberasyon Bengal” dan lekel Parti Kominis ti enn bann pilye. Lenn ti kont sa muvman-la akoz Leta Indyin ti per ki sa pu ranforsi lagos anzeneral dan rezyon Bengal ki truv dan Lenn. Leta Zini alepok ti sutenir Pakistan. Ariv 1971, larme Pakistane finn sibir defet ek enn leta separe Bangladesh forme.
Kimanyer kondisyon kree pu prosenn kudeta militer
Ariv 1979, larme Pakistane ti konpletman diskredite. Parti Bhutto, PPP ti vinn deplizanpli konservater. Bhutto so politik etranzer sete pu form enn blok “leta mizilman non-aliyne”. Li ti fini kumans “pirz” PPP de militan degos ek kominis, fer zot ale. Alor sityasyon reel pa ti'nn sanz buku. Parkont, burzwazi pa ti kapav siport so verbyaz degos.
Alor kumsamem an 1978, enn lot ograde larme Pakistane, Zia-ul-Haq ki ti'nn fer so lantrennman militer dan Leta Zini, finn mont enn kudeta militer kont li, ek finn tir li kom Prezidan. Zia-ul-Haq ti byin izole onivo internasyonal; li ti koni kuma enn diktater. Li pa ti ena okenn sutyin elektoral. Li ti bann bann parti politik, organizasyon etidyan. Sel lafors ki ti dakor pu travay ar li sete bann parti relizye. Zot finn ranforsi avek program Zia-ul-Haq pu transform Pakistan, fer li vinn enn “leta islamik”.
Kote Afganistan – revolisyon Saur
Ariv 1978 dan Afganistan, ti ena seki ti apel revolisyon Saur, dirize par Parti Kominis Demokratik Lepep Afganistan (koni kuma PDPA). Zot ti amenn bann reform later ase progresist, ti promuvwar drwa fam ek ti organiz enn ladministrasyon leta sekilye. Buku dan klerze relizye ti opoz zot, plizyer klan tribal osi. Zot tu ti pe bizin bat retret, al dan lenor Pakistan. Leta Zini ti sutenir bann Mujaydinn alepok pu sey desann sa nuvo rezim-la. Linyon Sovyetik, li, finn sutenir Parti Kominis Afganistan.
Alepok, ti ena enn sityasyon ki nu pu retruve apre: kan ena kritik kont Pakistan ki li pe antrenn bann Mujaydinn kot li, lor so teritwar, lerla Leta Pakistane reponn ki sa bann lantrennman-la pa fer lor later ki nu pa kontrole. Ek anmemtan, bann kominis Pakistane ki ti su latak dan Pakistan, ti pe truv enn refiz dan Afganistan. Alor ti ena kumadir enn lager surnwar ant Pakistan ek Afganistan.
Dan kan refizye Mujaydinn dan Pakistan, bann zanfan lekol ti ena enn kyurikyulom ledikasyon militarize terib: zot ti aprann alfabet dan enn fason kot dir zot “K – se pu Kalashnikov”, “S – se pu solda” ek lerla zot montre zanfan desin enn solda Larisi kinn mor.
Pakistan sutenir Taliban dan Afganistan
In 1988, Zia-ul-Haq mor. (Ahmed Khan dir ki krwayans popiler seki bann Kominis finn reysi tuy li). E apre so lamor, Benazir Bhutto (tifi Ali Bhutto) vinn opuvwar. Li ti dirizan lel pli konservater dan PPP. Kan Linyon Sovyetik finn retir li depi Afganistan, Bhutto, ki ti sipoze enn lafors politik “sekilye”, finn refiz konteste puvwar bann “mullah”. Li finn osi tir tu bann mezir progresist depi program so parti kuma reform later ek nasyonalizasyon. Pakistan so politik etranzer pa finn sanze – li ti enn politik expansyonist alor milisya islamist ti so alye. Pwiske nepli ti res diferans ideolozik ant rezim opuvwar dan Pakistan ek Afganistan, politik “etnik” vinn plis santral.
Su Benazir Bhutto, Pakistan donn so baking bann Taliban dan Afganistan. Kan bann Taliban vinn opuvwar dan Afganistan, zot finn bann servolan (ki enn tradisyon sosyal de longdat dan sa rezyon-la), finn interdi lamizik, bann ledikasyon pu tifi ek fam, interdi ki fam mem kapav al get enn dokter.
(Isi akoz kontrint letan, kamarad Ahmed Khan finn bizin vinn direk lor bann evennman apre 9/11 an 2001). Apre 9/11, leta Pakistane finn oblize sutenir “lager kont terer” ki Leta Zini ti'nn organize pwiske Leta Zini ti fer li kler “Swa u sutenir nu, swa nu bonbard u”. Me kantmem sa, Musharaf (prezidan Pakistan) etan done li ti ena sutyin organizasyon integrist, pa ti kapav opoz lefet ki dan rezyon su kontrol integrist dan Pakistan, zot ti pe akeyir bann Taliban lebra uver. Ti ena osi buku lyin ant organizasyon integrist Punjabi ek manb Taliban.
Taktik Leta Zini amenn so prop defet
Apre lokipasyon Afganistan, taktik Leta Zini sete pu donn zot baking bann worlord dan lenor Afganistan. Alor lokipasyon Leta Zini finn rekink bann worlord ki ti'nn fini diskredite net dan lizye lepep Afgan. Karzai, ki ti lom Leta Zini, li osi ti byin diskredite. Li sorti depi enn bann fami lepli ris dan Afganistan ek so frer ti finanse par CIA, koni pu piyaz dimunn mizer.
Lokpasyon US amenn zis destriksyon
Ena dimunn ti krwar malgre tu, ki Leta Zini ti pu amenn devlopman ekonomik. Me Leta Zini finn amenn zis destriksyon. Bann refizye Afgan apre bonbardman, finn return a enn lekonomi konpletman ravaze. Sel zafer ki refizye Afgan ti kapav fer ekonomikman, se pu plant pavo (poppy – ki servi pu fer lopyom ek eroinn). Alor finalman, lokipasyon US pa finn amenn nanye pu Afganistan.
Leta Zini pa kapav gayne
An 2004, kan ti ena eleksyon dan Afganistan, bann worlord finn kumans aliyne kom kandida dan eleksyon. Nasyon Zini ti kont. Me leta Zini finn insiste ki worlord kapav vinn Minis. Buku bann worlord ti finanse par CIA. Sa finn detrir tigit kredibilite ki ti reste.
Leta Zini so sutyin pu worlord ek so baking a Karzai finn plis ranforsi rezistans a lokipasyon US. Leta Alman, UK ek Italyin lor defansiv dan Afganistan etandone ki ti ena telman lopozisyon a lager ek lokipasyon dan zot pei respektif. Alor larme Alman, UK, ek Italyin finn prefer res dan zot Kazern, an-retre.
Alor ena enn sityasyon aster kot Leta Zini pa kapav gayne. Leta Zini so taktik pu donn so baking worlord tribal ek milis tribal finn krez so prop tom.
Apre diskur kamarad Ahmed Khan, ti ena deba byin interesan lor sityasyon lagos dan Pakistan ek Afganistan zordi, lor ki kuran ML ek Maoist vedir dan sa rezyon lemond-la, lor rol nefast bann “ONG” ki pe partisip dan privatizasyon “nation-building”, ek kimanyer privatizasyon lager ek “nation-building” fer koripsyon vinn andemik.
(Lartik baze lor nots R.L.)